Δεν είμαι αθλήτρια αλλά γυμνάζομαι συστηματικά -μέρα δεν έχει περάσει που να μην έχω ασκηθεί-, συνθήκη που κατά τα λεγόμενα και τα γραφόμενα θα διατηρούσε στα όρια το λιπιδαιμικό μου προφίλ. Φευ! Οι εξετάσεις αίματος διέλυσαν τον μύθο μου: Η άσκηση βοηθάει αλλά δεν σε απαλλάσσει από τον κίνδυνο εμφάνισης υπερλιπιδαιμίας, που είναι κρίσιμος παράγοντας για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων.
«Είναι αποδεκτό ότι η φυσική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων (ΚΝ) μέσω της ευνοϊκής τροποποίησης παραγόντων κινδύνου, όπως η αρτηριακή πίεση, η παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη, το λιπιδαιμικό προφίλ, αλλά και με ανεξάρτητες, άμεσες δράσεις. Σε αντίθεση πάντως με αυτό που πιστεύουν αρκετοί συστηματικά αθλούμενοι με υγιεινές διαιτητικές συνήθειες, η άσκηση προσφέρει προστασία αλλά όχι ανοσία από τα συγκεκριμένα νοσήματα, διότι τα επίπεδα χοληστερόλης καθορίζονται σε σημαντικό βαθμό και από γενετικούς παράγοντες», μας εξηγεί ο Γιώργος Σταυρουλάκης, Διδάκτωρ ΕΚΠA και εξειδικευμένος στην Καρδιολογία του Αθλητισμού (StGeorge’s, UK).
Κι έτσι, ανάμεσα σε κολύμβηση, barre a terre και Pilates γεμίζω ένα ποτήρι νερό και πίνω τη στατίνη μου στην υγειά μου. Και δεν θα έβγαζα άχνα αν δεν εμφάνιζα μυαλγίες, οι οποίες αναφέρονται στο συνοδευτικό έντυπο του σκευάσματος ως παρενέργειες του φαρμάκου.
Πιθανώς, οι αθλητές -άρα και οι συστηματικά ασκούμενοι- είναι περισσότερο επιρρεπείς στο να εμφανίσουν συμπτώματα στο το μυϊκό σύστημα, λόγω της καταπόνησης που προξενεί η έντονη φυσική δραστηριότητα. Όπως όμως μας εξηγεί ο κ. Σταυρουλάκης, «δεν είναι απόλυτα σαφές από τις μελέτες, εάν οι στατίνες έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην αθλητική απόδοση. Γενικά όμως, η συντριπτική πλειονότητα των παρενεργειών είναι απόλυτα αναστρέψιμη μετά από λίγες εβδομάδες. Δυστυχώς, το ίδιο ισχύει και για το θεραπευτικό τους αποτέλεσμα, το οποίο εξαφανίζεται λίγες εβδομάδες μετά τη διακοπή τους». Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι αν οι μύες σου πονούν ή έχεις μυϊκή κόπωση και αποφασίσεις να διακόψεις την αγωγή, σύντομα θα δεις τις παλιές τιμές της LDL χοληστερόλης.
Αντιμετωπίζοντας τις ανεπιθύμητες ενέργειες
Να το πούμε κι αυτό: όταν ένα φάρμακο λαμβάνεται από εκατομμύρια ασθενείς οι πιθανότητες εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών αυξάνονται κατακόρυφα. Όσον αφορά στις στατίνες τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα για τους αθλητές -και ακόμη περισσότερο για εκείνους που κάνουν πρωταθλητισμό- και παρουσιάζουν παρενέργειες από το μυϊκό τους σύστημα.
«Παρακολουθώ μικρότερης και μεγαλύτερης ηλικίας αθλητές που μπαίνουν σε αγωγή με κάποιου είδους στατίνη προκειμένου να προστατευτούν από τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Ας μην ξεχνάμε ότι η συσχέτιση της εξέλιξης της αθηρωματικής νόσου και των εκδηλώσεών της (έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο κ.λ.π.) με τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης είναι απόλυτα τεκμηριωμένη. Κάποιοι/ες από αυτούς τους αθλητές πιθανόν να παρουσιάσουν ήπιες ή λιγότερο ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες που αφορούν στο μυϊκό σύστημα. Διάφοροι παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για τις παρενέργειες αυτές, όπως γενετικά χαρακτηριστικά, συνύπαρξη άλλων παθήσεων (θυρεοειδοπάθειες, ηπατοπάθειες κλπ), συγχορήγηση άλλων φαρμάκων, κατάχρηση οινοπνεύματος, ηλικία, ή ακόμα και το είδος της στατίνης», μας εξηγεί ο Δρ Γιώργος Σταυρουλάκης. Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση;
Μία συχνή πρακτική είναι να χορηγούνται συμπληρώματα βιταμίνης D και συνένζυμου Q10. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της National Library of Medicine, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μυοπάθειας από στατίνες. Γνωρίζουμε ακόμη ότι το συνένζυμο Q10 φαίνεται να μειώνεται στον ορό του αίματος των ατόμων που λαμβάνουν στατίνες, η αποτελεσματικότητα πάντως της αναπλήρωσης αυτών των ουσιών είναι αμφίβολη.
Γιατί να μην διακόψω απλώς τη θεραπεία μου;
Όταν ο γιατρός συμβουλεύει τον ασθενή του να ακολουθήσει αγωγή με στατίνες, οφείλει να ακολουθεί τις κατευθυντήριες οδηγίες αναγνωρισμένων ιατρικών οργανισμών και εταιριών.
«Οι περισσότερες τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες, όπως για παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, υποστηρίζουν, βασισμένες σε αρκετά ισχυρά δεδομένα, την χορήγηση στατινών σε άτομα ηλικίας 40-75 ετών με αυξημένα επίπεδα LDL που έχουν έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου (σακχαρώδης διαβήτης, κάπνισμα κλπ). Οι ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν την έναρξη φαρμακευτικής αγωγής όταν τα άτομα -ακόμη και παιδιά ηλικίας άνω των 10 ετών ή έφηβοι- δεν ανταποκρίνονται στην τροποποίηση των υγιεινοδιαιτητικών συνηθειών και τα επίπεδα LDL χοληστερόλης είναι ίσα ή μεγαλύτερα των 190 mg/dL. Ο γιατρός που συνταγογραφεί τα συγκεκριμένα σκευάσματα σε υγιή άτομα με υπερλιπιδαιμία -και μάλιστα σε νεαρά υγιή άτομα- βασίζεται στην τεκμηριωμένη γνώση ότι τα πρώιμα στάδια της αθηροσκλήρωσης εμφανίζονται ακόμη και από την παιδική ηλικία», αναφέρει ο κ. Σταυρουλάκης.
Ο ίδιος παρακολουθεί αθλητές με υψηλή LDL χοληστερόλη και η λήψη στατίνης πάντα μπαίνει στη συζήτηση. «Με την εξαίρεση των ατόμων εκείνων όπου υπάρχει ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων και όσων παρουσιάζουν ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, η απόφαση για τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής οφείλει να κατευθύνεται από τις ισχύουσες οδηγίες, αλλά και να εξατομικεύεται, συνεκτιμώντας τις επιθυμίες και επιφυλάξεις των αθλητών», καταλήγει ο ειδικός. Μπορεί δηλαδή να αλλάξει τον τύπο της στατίνης ή τη δοσολογία, να προσθέσει ή όχι συγκεκριμένα συμπληρώματα, αφού προηγουμένως έχει βεβαιωθεί ότι οι μυαλγίες ή η μυϊκή κόπωση οφείλονται στη φαρμακευτική αγωγή και όχι στην άσκηση αυτή καθαυτή».
Έχω λόγο σε όλα αυτά;
«Shared decision making», λέγεται αγγλιστί η διαδικασία της από κοινού λήψης απόφασης, κατά την οποία ένας/μία επαγγελματίας υγείας συνεργάζεται με ένα άτομο για να καταλήξουν σε μια απόφαση σχετικά με την υγεία του. Συναποφασίστε λοιπόν με τον γιατρό σας, ο οποίος ασκεί την επιστήμη του σύμφωνα με τις αρχές της Βασισμένης στην Τεκμηρίωση Ιατρικής (Evidence Based Medicine), γνωρίζει το ατομικό αλλά και οικογενειακό σας ιστορικό και συνυπολογίζει στο σκεπτικό του για την επιλογή θεραπείας τον τρόπο ζωής σας.
Και κάτι ακόμη: Αν αθλείστε, μπορείτε να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες για τις στατίνες και τις παρενέργειές τους. Επισκεφτείτε τον ιστότοπο του Αμερικανικού Κολλεγίου Καρδιολογίας https://www.acc.org/ χρησιμοποιώντας στην αναζήτηση το αρκτικόλεξο SAMS -από τον όρο Statin-Associated Muscle Symptoms, δηλαδή «Σχετιζόμενα με τη Στατίνη Συμπτώματα από το Μυοσκελετικό».