Μέχρι τον 17ο αιώνα η ονομασία του ήταν Άνω Μαχαλάς.
Σε αυτό το τόσο αγαπητό χωριό που βρίσκεται στο Κεντρικό Ζαγόρι, του νομού Ιωαννίνων, η μάθηση έχει ανθήσει. Εκεί δημιουργήθηκε το 1750 το πρώτο σχολαρχείο όπου μεταξύ άλλων δίδαξαν οι λόγιοι Αναστάσιος Σακελλάριος, Διονύσιος Παπαρρούσης, Νεόφυτος Δόττος και Μιχαήλ Τουρτούρης, εκεί διδάσκονται από το 1979 μέχρι σήμερα στη Ριζάρειο Σχολή, εντελώς δωρεάν, τα κοριτσόπουλα την τέχνη της παραδοσιακής υφαντουργίας, του κεντήματος, της ταπητουργίας και της κοπτικής-ραπτικής.
Η θέα από το Μονοδένρι σου κόβει την ανάσα
Τα καλντερίμια του ευκολοδιάβατα, τα σπίτια και τα αρχοντικά του με την πέτρινη, Ζαγορίτικη αρχιτεκτονική λούζονται στο φως και τα μονοπάτια του κρύβουν στο τέλος τους Ηπειρώτικα τοπία, όμοια με ζωγραφιές.
Ένα από αυτά τα μονοπάτια ξεκινά μετά την πλατεία του χωριού και καταλήγει στη Μονή Αγίας Παρασκευής που ιδρύθηκε το 1414 και σήμερα είναι εγκαταλελειμμένη. Στην ουσία πρόκειται για ένα μικρό, διατηρητέο εκκλησάκι αλλά το μεγάλο δώρο είναι η θέα στο φαράγγι του Βίκου που από εκεί πάνω είναι συγκλονιστική και η βόλτα προς τη Μονή στο πλατύ πλακόστρωτο μονοπάτι, μέσα στα δέντρα. Πολλές φορές εκεί το παιχνίδι που κάνουν τα σύννεφα με τον ήλιο είναι μαγικό.
Η διαδρομή προς τη Μονή Αγίας Παρασκευής
Όπως στα περισσότερα Ζαγοροχώρια, έτσι και στο Μονοδένρι τα αυτοκίνητα επιτρέπονται μόνο περιμετρικά, κάτι που κάνει τις περιηγήσεις χαλαρές και ήρεμες. Στην κεντρική πλατεία, κάτω από το τεράστιο πλατάνι θα κάτσετε στην ταβέρνα Η Πίτα της Κικίτσας και θα δοκιμάσετε την παραδοσιακή αλευρόπιτα. Η ταβέρνα υπάρχει από το 1958, η Κικίτσα που έφτιαξε και τη συνταγή δεν ζει πια αλλά όσοι ξέρουν, την τιμούν ακόμα λέγοντας «πάμε να φάμε Κικιτσόπιτα». Από αυτήν την ταβέρνα παλιά περνούσαν τα κάρα και οι ξένοι επισκέπτες και έτρωγαν. Θα βρείτε από ψητά μέχρι γίγαντες με σπανάκι στον φούρνο.
Το Δημοτικό Σχολείο του Μονοδενρίου μοιάζει να βγήκε από ταινία του Τιμ Μπάρτον
Από το Μονοδένδρι θα ξεκινάτε καθημερινά για τις εξορμήσεις σας στα γύρω χωριά, σε καταρράκτες, στον Βοϊδομάτη ποταμό, στα ορειβατικά μονοπάτια της περιοχής.
Το Ηλιοχώρι απέχει σχεδόν μία ώρα από το Μονοδένδρι. Από αυτό το χωριό ξεκινά ένα μονοπάτι που θα σας βγάλει στους καταρράκτες Μπάλτα Ντι Στρίγκα για να κάνετε το παγωμένο και άκρως αναζωογονητικό μπάνιο σας. Να θυμάστε ότι είναι εύκολο μονοπάτι στο κατέβασμα αλλά δύσκολο στο ανέβασμα. Η διαδρομή μέχρι εκεί είναι υπέροχη, γεμάτη τρεχούμενα νερά, έλατα και κορμούς που έχουν στοιβάξει οι ξυλοκόποι.
Περπατώντας από το Ηλιοχώρι προς τους καταρράκτες
Οι καταρράκτες Μπάλτα Ντι Στρίγκα
Η ξύλινη εξέδρα για το κολύμπι στους Καταρράκτες
Στο χωριό του Βίκου (στο οποίο επιτρέπονται τα αυτοκίνητα) θα βρείτε το παρατηρητήριο που έχει θέα στις πηγές Αγκαστρωμένης του Βίκου, αν και η βλάστηση είναι τόσο πυκνή που δεν φαίνονται πολλά. Από εκεί ξεκινά και το μονοπάτι για τις πηγές το οποίο είναι για γερούς παίκτες αφού είναι αρκετά δύσκολο. Τα νερά όμως που αναβλύζουν και το μικρό εκκλησάκι της Παναγιάς, θα σας κάνουν να ξεχάσετε την κούραση. Στο χωριό του Βίκου θα ψάξετε τον κο Κώστα που τον χειμώνα μαζεύει βότανα από το βουνό (γνωρίζει όλα τα βότανα) και το καλοκαίρι τα πουλάει. Εκεί μάθαμε το κυνόροδο που είναι μία βόμβα βιταμινών και πίνεται ως αφέψημα.
Η θέα στο φαράγγι του Βίκου
Περπατώντας στο δάσος (λύκε, λύκε είσαι εδώ;)
Το αθλητικό κέντρο ράφτινγκ βρίσκεται στο χωριό Αρίστη (θα βρείτε σχολές και σε άλλα σημεία του ποταμού σε παραπλήσια χωριά) και στη διαδρομή στο ποτάμι θα χορτάσει το μάτι σας από γραφικά γεφύρια. Δίπλα στον Βοϊδομάτη, λίγο πιο πάνω, στο χωριό Κλειδωνιά θα χαζέψετε με το παλιό πέτρινο γεφύρι και τα διάφανα νερά θα σας κόψουν την ανάσα (κυριολεκτικά και μεταφορικά αφού είναι μπούζι). Η περιοχή είναι αγαπημένος προορισμός των Ισραηλινών που λατρεύουν τη φύση για τις διακοπές τους, γι’ αυτό και θα δείτε πολλούς τολμηρούς να τσαλαβουτούν στα νερά όσο εσείς ακόμα θα κάνετε ασκήσεις σαν τον Λάμπρο Κωνσταντάρα στην ακτή για να ζεσταθείτε. Μετά τις βουτιές, ντυθείτε καλά και επισκεφθείτε την ταβέρνα Βοϊδομάτης που βρίσκεται κοντά στο γεφύρι για να δοκιμάσετε πέστροφα ψητή στα κάρβουνα.
Σημεία για κολύμπι στον Βοϊδομάτη. Το νερό είναι πόσιμο.
Στο Μικρό Πάπιγκο, βρίσκεται ο παραδοσιακός Ξενώνας Δίας που διαθέτει εστιατόριο με λιχουδιές για όλη τη μέρα. Εκεί θα νιώσετε δέος αντικρίζοντας τις επιβλητικές κορυφογραμμές της Τύμφης και θα δοκιμάσετε οργανικά προϊόντα, σούπες, μαγειρευτά με χοιρινό, πίτες, ψητά και φυσικά γίγαντες. Στο μικρό αλλά μαγικό Τσεπέλοβο με την πέτρινη πλατεία και το πλατάνι που σκεπάζει τους επισκέπτες, αξίζει μια στάση στην ταβέρνα Η Μικρή Άρκτος για να δοκιμάσετε παραδοσιακές πίτες, λουκάνικα, παϊδάκια, γίγαντες αλλά φυσικά και το περίφημο πιάτο της αρκούδας (χοιρινό στο πήλινο με μπαχαρικά). Μόνο μην ξεκινήσετε την επιστροφή σας προς στην πόλη μετά το φαγητό γιατί το μόνο που θα θέλετε να κάνετε μετά από τις τόσες νοστιμιές, θα είναι να ρίξετε τον ύπνο της αρκούδας.
Γραφικό σπίτι στο Τσεπέλοβο
Αν θέλετε να κάνετε ένα δώρο στον εαυτό σας αυτό το Φθινόπωρο, τότε χαρείτε τη φύση όσο μπορείτε. Στο φαράγγι του Βίκου θα πνιγείτε στο πράσινο και θα γεμίσουν τα πνευμόνια σας οξυγόνο. Μόνο μην ξεχάσετε φεύγοντας από τα Ζαγοροχώρια, να φέρετε στους φίλους σας όλων των λογιών τις υπέροχες πίτες που φτιάχνουν οι ντόπιοι με μεράκι.