Τις τελευταίες ημέρες η είδηση της έναρξης χορήγησης αντιικών χαπιών της εταιρείας Merck κατά του κορωνοϊού στην Ελλάδα προσφέρει ελπίδα για μια αποτελεσματική από του στόματος θεραπεία που θα λαμβάνεται στο σπίτι, προλαμβάνοντας την εισαγωγή στο νοσοκομείο για ανθρώπους που κινδυνεύουν. Η έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων παρόμοιου σκευάσματος, της εταιρείας Pfizer, που δεν θα αργήσει να έρθει και αυτό στη χώρα μας, προσθέτει μια νότα αισιοδοξίας. Η Covid-19 τείνει να γίνει ακόμη μια λοίμωξη του αναπνευστικού, που θα συνυπάρχουμε μαζί της και θα υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να ληφθούν στο σπίτι από ασθενείς που είναι σε κίνδυνο, βοηθώντας να επιστρέψουμε στην καθημερινότητα μας όπως ήταν πριν έρθει η πανδημία και αλλάξει τα πάντα.
Η κυκλοφορία των εμβολίων κατά του κορωνοϊού στις αρχές του 2021 σηματοδότησε ένα βασικό σημείο καμπής στον αγώνα κατά της πανδημίας. Ένα άλλο ορόσημο είναι η κυκλοφορία και σταδιακή είσοδος στα φαρμακεία παγκοσμίως δύο σημαντικών αντιικών θεραπειών. Πρόκειται για το molnupiravir της αμερικανικής εταιρείας Merck (MSD για την Ευρώπη) και το Paxlovid της πασίγνωστης πλέον Pfizer. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα χάπια αυτά μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των νοσηλειών και των θανάτων από τη νόσο Covid-19. Για το πρώτο εκκρεμεί έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), ωστόσο από αυτή την εβδομάδα ξεκινά να χορηγείται και σε Έλληνες ασθενείς κατόπιν συγκατάθεσής τους. ‘Οσον αφορά στο δεύτερο, ο ΕΜΑ ενέκρινε πριν λίγα 24ωρα τη χορήγησή του επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Η Ελλάδα έχει παραλάβει και κρατά αποθηκευμένες ήδη από το τέλος του προηγούμενου έτους 5.700 θεραπείες molnupiravir για την Covid-19 και μόλις εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA), αναμένεται να παραληφθούν άλλες 25.000 θεραπείες.
Η θεραπεία είναι κατάλληλη για μη νοσηλευόμενους ασθενείς 18 ετών και άνω, οι οποίοι έχουν βρεθεί θετικοί στον κορωνοϊό (με rapid antigen ή PCR test), έχουν ήπια έως μέτρια συμπτώματα και διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να νοσήσουν βαριά, εξαιτίας επιβαρυντικών παραγόντων. Ενδεικτικά, μεταμοσχευμένοι ασθενείς, νεφροπαθείς, πάσχοντες από κυστική ίνωση, ογκολογικοί ασθενείς, ανοσοκατεσταλμένοι, πάσχοντες με HIV λοίμωξη, άνθρωποι με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη, ηπατική νόσο, δείκτη μάζας σώματος άνω του 40, ηλικιωμένοι πάνω από 70 ετών.
Τις πρώτες ημέρες μετά τη διάγνωση της νόσου – και συγκεκριμένα τις πρώτες πέντε ημέρες – ο θεράπων ιατρός μπορεί να υποβάλλει αίτηση συμπληρώνοντας τα στοιχεία του ασθενούς. Αυτόματα ο ασθενής και ο γιατρός λαμβάνουν SMS στο κινητό τους για την επιβεβαίωση παραλαβής της αίτησης. Τα αιτήματα αξιολογούνται από πενταμελή επιστημονική επιτροπή η οποία απαντά εντός 24 ωρών από την καταχώριση του αιτήματος. Τόσο ο γιατρός, όσο και ο ασθενής ενημερώνονται με SMS για την απόφαση της Επιτροπής, είτε είναι θετική, είτε αρνητική. Εφόσον εγκριθεί η αίτηση, ο ασθενής καλείται να συμπληρώσει την ειδική φόρμα για τη συναίνεση στη θεραπεία – δεδομένου ότι είναι ακόμη πειραματική εφόσον δεν έχει λάβει την έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων – και την εξουσιοδότηση του ταχυμεταφορέα, η οποία βρίσκεται στο fay.eopyy.gov.gr. Αφού ο ασθενής ταυτοποιηθεί, ο ΕΟΠΥΥ επικοινωνεί με τον ασθενή για την επιβεβαίωση των στοιχείων του και τον προγραμματισμό της παράδοσης μέσω courier του φαρμάκου.
Το molnupiravir της αμερικανικής Merck έχει δείξει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στη μείωση των νοσηλειών ή/και των θανάτων κατά 30%, ενώ ειδικά στην παράμετρο της θνητότητας η μείωση φτάνει το 89%. Αντίστοιχα, το Paxlovid που παρασκευάζεται από την Pfizer στις κλινικές μελέτες φάνηκε να μείωσε τις νοσηλείες και τους θανάτους κατά 89%. Τα πρώτα χάπια της Pfizer θα φτάσουν στην Ελλάδα, σύμφωνα με πληροφορίες, στα τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου.
Και παρότι η πρώτη “φουρνιά” φαρμάκων είναι πολλά υποσχόμενη, οι ερευνητές αγωνίζονται να αναπτύξουν περισσότερα σκευάσματα για να αντιμετωπίσουν τη διαφαινόμενη απειλή αντίστασης του ιού σε αυτά.
Πρόσφατη δημοσίευση στο Nature, αναδεικνύει το ζήτημα αντίστασης του ιού στα φάρμακα, με αποτέλεσμα τη μείωση της αποτελεσματικότητάς τους. Για αυτό, όπως επισημαίνεται, οι ερευνητές αναζητούν περισσότερα σκευάσματα. “Είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν ο SARS-CoV-2 είναι πιθανό να αναπτύξει αντίσταση σε αυτά τα αντιιικά πρώτης γενιάς”, ανέφερε σε δηλώσεις του ο Tim Sheahan, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. Οπως εξήγησε, αν και ο υπερβολικά υψηλός ρυθμός αντιγραφής του αποτελεί πρόσφορο έδαφος για μεταλλάξεις, ο ιός προκαλεί επίσης οξείες λοιμώξεις που προσφέρουν σχετικά λίγο χρόνο για τη συσσώρευση μεταλλάξεων που προκαλούν αντίσταση.
Η απειλή της αντίστασης είναι ιδιαίτερα σοβαρή για “μονοθεραπείες”, όπως είναι το molnupiravir και το Paxlovid που η καθεμία στοχεύει μόνο ένα μέρος του ιού. Για το λόγο αυτό, ο ίδιος ερευνητής εξήγησε ότι είναι επιτακτική ανάγκη να αναπτυχθούν νέα αντιιικά φάρμακα που στοχεύουν σε διαφορετικά σημεία ή αυτά που μπορούν να συνδυαστούν σε μια ενιαία θεραπεία για την επίθεση του ιού σε πολλαπλά “μέτωπα”.
Τα επιτυχημένα αντιιικά φάρμακα έχουν συνήθως στοχεύσει δύο βασικά κομμάτια του βιολογικού μηχανισμού ενός ιού, μια πολυμεράση και μια πρωτεάση, τα οποία είναι και τα δύο απαραίτητα για την αναπαραγωγή του ιού. Τα τρέχοντα χάπια για τον κορωνοϊό δεν αποτελούν εξαίρεση: Το Paxlovid αναστέλλει την κύρια πρωτεάση του SARS-CoV-2, ενώ η μολνουπιραβίρη ξεγελά την RNA πολυμεράση της για να ενσωματώσει μέρος του φαρμάκου στο RNA του ιού, δημιουργώντας τόσα πολλά σφάλματα που δεν μπορεί να επιβιώσει. Ένα τρίτο φάρμακο, η ρεμντεσιβίρη, που αναπτύχθηκε από τη Gilead, αναστέλλει την πολυμεράση RNA, αλλά η θεραπεία είναι ακριβή και επί του παρόντος απαιτεί ενδοφλέβιες εγχύσεις για τρεις διαδοχικές ημέρες, καθιστώντας την απρόσιτη σε πολλούς ανθρώπους.
Ο τρόπος επίθεσης του molnupiravir “σημαίνει ότι ίσως δεν είναι συνετό να το συμπεριλάβουμε σε μια συνδυαστική θεραπεία”, ανέφερε ο Luis Schang, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο Cornell στη Νέα Υόρκη. Εάν η θεραπεία δεν εξαλείφει εντελώς τον ιό σε έναν ασθενή, ορισμένα από τα σφάλματα RNA που δημιουργεί ενδέχεται να προκαλέσουν ακούσια αντίσταση στον ιό έναντι άλλου φαρμάκου του πιθανού συνδυασμού. Γι’ αυτό είναι βασική προτεραιότητα για τους ερευνητές να βρουν ένα προσβάσιμο φάρμακο που να εμποδίζει αποτελεσματικά την RNA πολυμεράση του ιού, λέει, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε συνεργασία με έναν αναστολέα πρωτεάσης όπως το Paxlovid. Μια επιλογή πιθανόν να είναι μια από του στόματος έκδοση του remdesivir, την οποία η Gilead δοκιμάζει αυτήν τη στιγμή.