Το πρωί του προηγούμενου Σαββάτου βρέθηκα στο κέντρο για δουλειές. Έχοντας άνεση χρόνου, πράγμα σπάνιο για ‘μένα, είπα να κάτσω κάπου να πιω έναν καφέ με την ησυχία μου, να διαβάσω τίποτα στο smartphone μου και να χαζέψω γενικώς. Μιας που πρόκειται για κάτι που δεν κάνω συχνά λόγω φόρτου εργασίας, είπα να πάω κάπου που δεν είχα ξαναπάει τέλος πάντων, έτσι, για την εμπειρία.
Κατεβαίνοντας τη Βουκουρεστίου συνάντησα ένα καφέ που μου φάνηκε συμπαθές. Στον δρόμο μου ήταν, χαριτωμένο έδειχνε και μάλιστα είχε και κάτι κρουασάν που θα οδηγούσαν διαιτολόγο στο χαρακίρι. Έτοιμος ήμουν να μπω όταν για κάποιον ανεξήγητο λόγο έβγαλα το iPhone απ’ την τσέπη και άνοιξα το Foursquare. Πληκτρολόγησα αμέσως το όνομα του καφέ και η πικρή αλήθεια εμφανίστηκε στην οθόνη σε κλάσματα του δευτερολέπτου: βαθμολογία 6,2/10 με σχόλια του τύπου «περίμενα 30 λεπτά για έναν ζεστό καπουτσίνο που τελικά όταν ήρθε ήταν κρύος και τον πλήρωσα και 5,5 ευρώ» και «άγευστα σάντουιτς και κακής ποιότητας καφές». Πάνω που ήμουν «ψημένος», βρέθηκα να ψάχνω τι άλλο συμπαθές υπήρχε τριγύρω. Δεν δυσκολεύτηκα να καταλήξω κάπου αλλού, μόνο και μόνο για να σκεφτώ με την ησυχία μου τι είχε γίνει.
Οι αξιολογήσεις ενός καφέ σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης όπως το Foursquare, με έκαναν να αλλάξω την απόφασή μου, στερώντας παράλληλα από τον ιδιοκτήτη του καταστήματος έναν πελάτη. Είστε σε θέση να το συνειδητοποιήσετε; Αντιλαμβάνεστε πως μερικά αστεράκια είναι σε θέση να καθορίσουν σε έναν βαθμό την επιτυχία ενός καταστήματος, μιας επιχείρησης; Μερικά χρόνια πριν, απλά θα είχα μπει μέσα «με τα όσα», θα είχα δει τις τιμές και αν είχα επιζήσει του εγκεφαλικού, απλά θα μιλούσα για το πόσο είχε ακριβύνει ο καφές. Μόνο που τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά: τα social media αντιμετωπίζουν τις αξιολογήσεις σαν μίας μορφής παιχνίδι. Τα “ratings” αποτελούν τμήμα του γενικότερου κόνσεπτ του “gamification”, της «παιχνιδοποίησης» δηλαδή της αλληλεπίδρασης ενός χρήστη με μία πλατφόρμα, ένα site, μία υπηρεσία.
Το ευκολότερο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς σε μία πλατφόρμα όπως το Foursquare, είναι να αξιολογήσει. Όχι γράφοντας κατεβατά επί κατεβατών: αυτά είναι δευτερεύοντα. Απονέμοντας απλώς όσα αστέρια πιστεύει ότι αξίζει ο πάροχος μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος. Ψάχνετε ταξί: ανοίγετε το Taxibeat και βρίσκεστε μπροστά στη λίστα των διαθέσιμων οδηγών. Τι κάνετε; Διαβάζετε ένα-ένα τα reviews των πελατών τους ή ελέγχετε απλά τη γενική τους βαθμολογία; Αναζητάτε ένα προϊόν Τεχνολογίας και καταλήγετε στο Σκρουτζ: ξεψαχνίζετε τις αξιολογήσεις του κάθε καταστήματος ή ξεσκαρτάρετε τα καλύτερα βάσει των αστεριών που έχουν συγκεντρώσει; Τα λόγια έρχονται δεύτερα, αυτά που μετρούν είναι τα αστεράκια. Υπηρεσίες ή αν προτιμάτε πλατφόρμες σαν και τις προαναφερθείσες, έχουν μεταφέρει τη δύναμη στα χέρια των χρηστών. People have the power, που έλεγε και ένα παλιότερο τραγουδάκι.
Έχουμε μετατραπεί από χρήστες-πειραματόζωα σε αφεντικά και μάλιστα αιμοδιψή, άτεγκτα, έτοιμα να τιμωρήσουν τον υπάλληλο που δεν τους προσέφερε τα αναμενόμενα. Καταλαβαίνετε πως εμείς είμαστε εκείνοι που θα αποφασίσουμε αν στο μέλλον το κατάστημα που φάγαμε, το ξενοδοχείο που μείναμε και το ταξί που πήραμε θα συνεχίσουν να έχουν δουλειά; Εν αντιθέσει μάλιστα με τη συμπεριφορά που θέλουμε να έχουν προς εμάς οι προϊστάμενοι ή οι εργοδότες μας, εμείς παρουσιαζόμαστε ως οι απόλυτοι τιμωροί, έτοιμοι να… μαυρίσουμε τους Μαυρογιαλούρους που για τον οποιονδήποτε λόγο δεν αποδειχθούν συνεπείς. Μια φορά κι έναν καιρό έλεγαν πως ο ευχαριστημένος πελάτης φέρνει δέκα, ο δυσαρεστημένος διώχνει εκατό. Σήμερα, η αναλογία μπορεί να παραμένει, στους προαναφερθέντες αριθμούς όμως έχουν προστεθεί και κάμποσα μηδενικά…