«Έχει γεμίσει η Ελλάδα μηχανάκια και όχι ποδήλατα». Με αυτή τη φράση του ο παθολόγος-διαβητολόγος, επίκουρος καθηγητής στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος του Δ.Σ. του νοσοκομείου Ελπίς, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης, συνοψίζει το σημερινό τρόπο ζωής. Και αυτός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με μια μάστιγα του 21ου αιώνα, τον διαβήτη.
«Η διατροφή μας δεν έχει τα πρότυπα της μεσογειακής διατροφής. Πόσες οικογένειες έχουν όσπρια δύο φορές την εβδομάδα στο οικογενειακό τους τραπέζι; Είναι πολλά τα θέματα που πρέπει να δούμε και να αναζητήσουμε ως πολίτες για να αντιμετωπίσουμε την επόμενη ημέρα με αισιοδοξία. Χρειαζόμαστε πάρκα και χώρους άθλησης. Μια διαφορετική ψυχολογία και φιλοσοφία. Ευρωπαϊκή μελέτη έδειξε η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες όπου επτά στους δέκα μόνιμους κατοίκους δεν αθλούνται ούτε μία φορά το χρόνο», προσθέτει ο κ. Χαλβατσιώτης.
Όλα τα παραπάνω σχετίζονται με τον διαβήτη και ιδιαίτερα τον τύπου 2, που έχει και τη μεγαλύτερη συχνότητα στον ελληνικό πληθυσμό. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολικό νόσημα που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα. Οι βασικότεροι τύποι είναι τρεις: Ο τύπος 1, ο τύπος 2 και ο διαβήτης της κύησης. Παράλληλα, υπάρχει και μια κατάσταση, ο γνωστός προδιαβήτης, το κομβικό σημείο που μπαίνει κάποιος πριν διαγνωστεί με τη νόσο και κατά το οποίο με πολλή προσοχή μπορεί να μην πατήσει το κατώφλι της.
Πριν πάμε στην ανάλυση των διαφορετικών τύπων διαβήτη, εάν μπορούμε να προλάβουμε το διαβήτη και τι πρέπει να κάνουμε για την καλύτερη αντιμετώπισή του, αξίζει να αναφερθούμε στα επιδημιολογικά δεδομένα που για την Ελλάδα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά, καθώς σχεδόν το 25% του πληθυσμού σχετίζεται με την πάθηση. Συγκεκριμένα, πρόσφατα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Διαβήτη που κάθε χρόνο εορτάζεται στις 14 Νοεμβρίου, 1.350.000 άτομα στην Ελλάδα ζουν με σακχαρώδη διαβήτη (12% του πληθυσμού), τη στιγμή που ένα επιπλέον 12,4% παρουσιάζει προ-διαβήτη. Τα δεδομένα προκαλούν προβληματισμό και παγκοσμίως, και δείχνουν μεγάλες δυσκολίες στην πρόσβαση για θεραπεία. Οι ενήλικες με διαβήτη σε όλο τον κόσμο υπολογίζονται σε 463 εκατομμύρια και ο αριθμός τους έως το 2045 αναμένεται να αυξηθεί και να φτάσει τα 629 εκατομμύρια.
Βοηθώντας μας να κατανοήσουμε τις αιτίες δημιουργίας του διαβήτη και εάν τελικά μπορούμε να τον αποφύγουμε, ο κ. Χαλβατσιώτης εξηγεί καταρχάς τις διαφορές μεταξύ των τύπων.
«Ο διαβήτης τύπου 1 είναι γενετικός, δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι κληρονομικός. Πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσημα. Κάτι συμβαίνει στον οργανισμό και επιτίθεται στα β’ κύτταρα που παράγουν την ινσουλίνη. Η ενεργοποίηση των αυτοαντισωμάτων φαίνεται πως μπορεί να έχει σχέση με ιώσεις της παιδικής ηλικίας. Ο τύπου 1 αφορά σε ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού, δεν είναι πάνω από 25.000 άτομα στην Ελλάδα, και δε συνοδεύεται απαραίτητα από όλα τα προβλήματα (υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κ.ά) που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιαγγειακό θάνατο», εξηγεί ο κ. Χαλβατσιώτης λέγοντας ότι μεγαλύτερο πρόβλημα αποτελεί ο διαβήτης τύπου 2 αλλά και ο διαβήτης κύησης, σύμφωνα με τον ίδιο.
Ο διαβήτης τύπου 2 είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, το οικογενειακό ιστορικό, προβλήματα όπως χοληστερίνη και πίεση, αλλά και της κακής διατροφής και έλλειψης σωματικής άσκησης. «Εάν σκεφτούμε ότι η παιδική παχυσαρκία είναι αρκετά υψηλή στην Ελλάδα, ο διαβήτης τύπου 2 πολύ σύντομα θα αποτελεί οξύ πρόβλημα στα παιδιά», σημειώνει στην Popaganda ο παθολόγος – διαβητολόγος. Ο συγκεκριμένος τύπος διαβήτη αφορά στη συντριπτική πλειονότητα των διαβητικών στη χώρα μας.
Όσο για το διαβήτη της κύησης, πρόκειται για διαβήτη που εμφανίζει μια γυναίκα αφού μείνει έγκυος και συνήθως κατά το μέσο της εγκυμοσύνης. Δεν είναι ο προϋπάρχων διαβήτης σε μια γυναίκα και συνήθως εξαφανίζεται μετά τον τοκετό. «Εάν όμως δεν το προσέξει, τότε παραμένει σαν διαβήτης τύπου 2», λέει ο ειδικός.
Με το τεράστιο μέρος του παγόβουνου κάτω από τη στάθμη της θάλασσας που δεν είναι ορατό, θα μπορούσε να παρομοιαστεί ο προδιαβήτης, σύμφωνα με τον κ. Χαλβατσιώτη. Είναι η κατάσταση που δεν πληροί τις προϋποθέσεις για διάγνωση διαβήτη, ωστόσο δείχνει ότι το άτομο οδηγείται προς τα εκεί. «Εάν τον εντοπίσουμε, η αντιμετώπιση για τον ασθενή είναι σαν να είναι διαβητικός. Το καλό είναι ότι συνήθως το άτομο που το μαθαίνει προσέχει στη συνέχεια». Ο κ. Χαλβατσιώτης θεωρεί πιο επικίνδυνο τον λανθάνοντα διαβήτη. «Το 50% του συνόλου των διαβητικών δεν το γνωρίζει. Έγινε μελέτη στη Λακωνία και από άτομα με παράγοντες κινδύνου, το 8% είχε διαβήτη και το 4% είχε αλλά δεν το γνώριζε», λέει. Η άγνοια της πάθησης στερεί χρόνο από τη σωστή θεραπεία και μπορεί να οδηγεί σε επιπλοκές, ακόμη και μοιραίες για τη ζωή.
Ένα συχνό και χαρακτηριστικό σύμπτωμα του διαβήτη είναι η νυχτερινή έγερση για ούρηση με την παρουσία πολλών ούρων (πολυουρία). Πρόκειται για έναν αμυντικό μηχανισμό του ανθρώπινου οργανισμού για να διώξει το υπερβάλον ζάχαρο. Ο διαβήτης, όμως, μπορεί και να μη δώσει συμπτώματα.
«Το καλύτερο που μπορεί να κάνει κάποιος, εφόσον έχει κάποιον παράγοντα κινδύνου, δηλαδή έχει υπερβάλον σωματικό βάρος, ή μια σειρά από άλλα νοσήματα, για παράδειγμα υπέρταση, είναι να αναζητήσει εξετάσεις για τον διαβήτη με τη βοήθεια ειδικού γιατρού. Να μην αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη τους. Το κλασικό τσεκ-απ πολλές φορές δεν δείχνει κάτι. Για παράδειγμα στο κλασικό τσεκ-απ μετριέται η γλυκόζη νηστείας, όταν δηλαδή είναι κανείς νηστικός, που μπορεί να μην αρκεί. Κάποιος που υποψιάζεται ότι έχει παράγοντα κινδύνου, ή μέλη της οικογένειάς του έχουν διαβήτη, πρέπει να ελέγχεται», συστήνει ο κ. Χαλβατσιώτης.
Σωματική δραστηριότητα και υγιεινή διατροφή είναι, φυσικά, ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής πρόληψης του διαβήτη. «Δεν πρέπει αντιμετωπίζουμε το φαγητό σαν ανταμοιβή. Αυτό το κυνηγητό της ανταμοιβής συνηθίζεται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Ψάχνουμε να κλείσουμε μια δύσκολη ημέρα με ένα καλό φαγητό. Ψάχνουμε τις καλύτερες ταβέρνες, τους σεφ. Αυτό όμως σημαίνει και παραπανίσια κιλά που στους μεγαλύτερους στοιχίζουν σε προβλήματα υγείας», είναι το μήνυμα που θέλει να δώσει ο καθηγητής Παθολογίας, τονίζοντας παράλληλα ότι η σωματική δραστηριότητα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας.