Σεκεφθείτε όλες τις φορές που έχετε βρεθεί στην Τεχνόπολη. Την επισκεφθήκατε για διάφορες εκθέσεις στους σχετικούς της χώρους, για συναυλίες στα διαφορετικά μουσικά φεστιβάλ που διοργανώνονται εκεί, για βόλτα στις αγορές που στήνονται κατά καιρούς στις αίθουσές της. Σαν πληροφορία το ξέρετε, αλλά ίσως καμιά φορά το ξεχνάτε κιόλας. Κάποτε εκεί υπήρχε το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα. Αυτό που έδωσε και το όνομά της στην περιοχή του Γκαζιού που μονοπωλεί την τελευταία δεκαετία τα φώτα στη νυχτερινή Αθήνα. Το βιομηχανικό τοπίο και οι εγκαταστάσεις της Tεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων κρύβουν μια ολόκληρη πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά που στεγάζεται πλέον στα πλαίσια του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου. Το επισκεφθηκαμε κι αφήσαμε τη διευθύντριά του, Μαρία Φλώρου να μας βοηθήσει να τρυπώσουμε στις απανταχού γωνιές του.
Με αφορμή τη Διεθνή Μέρα Μουσείων στις 18 Μαϊου, το ΒΜΦ ανακηρύχθηκε τιμώμενο μουσείο από το ελληνικό τμήμα του ICOM (International Council of Museums), ως μέλος του, κλείνοντας παράλληλα 2 χρόνια λειτουργίας. Οι άνθρωποί του έχουν αφιερώσει κάτι παραπάνω από μια εβδομάδα στη γιορτή αυτή, από τις 15 μέχρι και τις 24 Μαϊου. 9 μέρες γεμάτες δράσεις και εορταστικές εκδηλώσεις με κεντρική θεματική-τίτλο «Μουσεία για μια Κοινωνία με Προοπτικές». Το Μουσείο της Τεχνόπολης άλλωστε έχει ήδη επισφραγίσει την πολλαπλή σημασία του φιλοξενώντας εικαστικές εκθέσεις, ομιλίες και δραστηριότητες αλλά το ιστορικό του νήμα δεν κόβεται.
Το παλαιό εργοστάσιο φωταερίου ήταν για πάνω από 130 χρόνια κομβικό σημείο στην οδό Πειραιώς και λειτούργησε από το 1862 μέχρι το 1984, δίνοντας ζωή σε όλη την πόλη. Όταν σταμάτησε η λειτουργία του, με παράκληση των κατοίκων της περιοχής, το «πλούσιο αρχειακό υλικό» σώθηκε χάρη σε παλιούς εργαζόμενους, οι οποίοι το φύλαξαν σε αποθήκες και το παρέδωσαν το 2011 στους εκπροσώπους του Μουσείου Φωταερίου, κατά το σχεδιασμό του. Η ανακήρυξη του χώρου σε διατηρητέο ιστορικό τόπο – μνημείο ξεκίνησε από το 1986 και ολοκληρώθηκε το 2013 όταν μετά από εκτενείς μουσειακές και ιστορικές μελέτες άρχισε να λειτουργεί. Στόχο είχε αφενός να διαφυλάξει τη βιομηχανική κληρονομιά κι αφετέρου, να αναδείξει πτυχές της ζωής που αφορούν την ενέργεια και ίσως έχουν ξεχαστεί κάπου στο χρόνο.
Μην ψάξεte να βρείτε ένα συνηθισμένο μουσείο, γιατί -όπως λέγαμε και στην αρχή- έχετε υπάρξει επισκέπτες του πριν καν το καταλάβετε. Ο χώρος άλλωστε σε τραβάει να γνωρίσεις την ιστορία του, να θαυμάσεις την βιομηχανική αρχιτεκτονική του και τον, μάλλον μοναδικό στην Ευρώπη, σωζόμενο μηχανολογικό του εξοπλισμό. Τα πρώτα στοιχεία που ανιχνεύεις ξεκινώντας μια περιήγηση στις εγκαταστάσεις του παλιού εργοστασίου, συνδέονται με το χαρακτηρισμό του «το μουσείο που μυρίζει».
«Εμάς μας αρέσει αυτό», μου λέει χαμογελώντας η Μαρία Φλώρου που νιώθει σπίτι της πλέον το μουσείο, αφού «είναι η μαγεία του, που το κάνει βιωματικό, ξυπνάει μνήμες και σε βάζει να αναρωτηθείς τί γινόταν εδώ. Δεν έχουμε το ΜΗΝ ΑΓΓΙΖΕΤΕ ενός αρχαιολογικού χώρου, οι αισθήσεις ενεργοποιούνται και αυτό το κάνει μοναδικό». Ωστόσο , αν η όσφρησή σου μείνει ανεπηρέαστη, σίγουρα θα ενεργοποιηθεί η μνήμη σου, κάνοντας βόλτα σήμερα, στο παρελθόν.
Η διαδρομή απλωνεται αναμεσα σε 6 κτίρια και 13 στάσεις- σημεία ενδιαφέροντος. Το σκεπτικό είναι αυτός που επισκέπτεται το χώρο να κατευθύνεται απ’ την προτεινόμενη μουσειακή διαδρομή, η οποία δείχνει όλη τη διαδικασία παραγωγής του φωταερίου, ως τη διανομή του στο δίκτυο της πόλης. Στην περιήγηση ο επισκέπτης θα ξεκινήσει από τους «νέους φούρνους», θα περάσει απ’ την καμινάδα Β και το «πατάρι» για να φτάσει στους «παλαιούς», θα ενημερωθεί για την τεχνολογία των απορροφητήρων και των ψυχραντηρίων και περνώντας απ’ τα καθαρτήρια και τις δεξαμενές καθαρισμού θα φτάσει στο χημείο του εργοστασίου, τους μετρητές, στα αεριοφυλάκια και το κτήριο πίεσης που διένεμε το φωταέριο σ’ όλη την Αθήνα. Η ανάγκη για μια σύντομη ανάπαυση θα σας οδηγήσει στο Gaz a l’ Εau – το καφέ της Τεχνόπολης που στεγάζεται στο παλαιό κτίριο του υδαταερίου και η βόλτα θα τελειώσει κάπου στο πωλητήριο, που συνδέει τα αντικείμενα του με τη βιομηχανική αισθητική.
Η πορεία της ξενάγησης δε σταματά στην τεχνολογική και ιστορική πληροφόρηση. Περιέχει πλούσιο και σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό που μαρτυρά πληροφορίες για τη ζωή των εργατών και των κατοίκων της περιοχής, δίνοντας την ευκαιρία κάθε χρόνο σε πολλούς επισκέπτες που δεν έχουν ιστορικές γνώσεις, τουρίστες , εθελοντές και μαθητές να εκπαιδευτούν μέσω των προγραμμάτων ή και να θαυμάσουν μέσω των ξεναγήσεων, τον πολιτιστικό πλούτο της πόλης.
Έχοντας υποδεχτεί πάνω από 40.000 άτομα , το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου είναι μια πρόκληση για τους εκπροσώπους του, όσον αφορά τις γνώσεις του κοινού για το αντικείμενο. Σκοπός αυτού του ΒΜΦ δεν είναι να μάθεις γι’ αυτό αλλά για το τΙ αντιπροσωπεύει. Γνωρίζοντας ότι βρίσκεσαι στο διατηρητέο χώρο της Τεχνόπολης που ήταν εργοστάσιο φωταερίου, κατανοείς την αξία προστασίας του και την ανάγκη δράσεων που θα τον συνδέσουν με τους επισκέπτες από μια άλλη σκοπιά. Το δεκαήμερο δράσεων με αφορμή τη Διεθνή Μέρα Μουσείων ξεκινάει στις 15 Μαϊου και περιλαμβάνει ομιλίες, ξεναγήσεις, μουσικά events, θέατρο, παραμύθια στο μουσείο και πολλές ακόμη δραστηριότητες που σας καλούν να τις εξερευνήσετε και σας προκαλούν να ενδιαφερθείτε για μια βιώσιμη κοινωνία.
Περισσότερες πληροφορίες για τις εκδηλώσεις του Μουσείου εδώ
δείτε πολλές περισσότερες φωτογραφίες από το εσωτερικό του ΒΜΦ στην παρακάτω γκάλερι
