Τι έπαθαν ξαφνικά όλοι και άρχισαν να ακούνε black metal;

Δεκαετία 90: Στη Νορβηγία το αυτοαποκαλούμενο black metal που έχει τις βάσεις του στους πιο ακραίους της metal της προηγούμενης δεκαετίας, παίρνει την οριστική του μορφή. Οι Mayhem κυκλοφορούν μετά την αυτοκτονία του τρίτου κατά σειρά frontman τους, Dead, έναν από τους ογκόλιθους του ιδιώματος, το De Mysteriis Dom Sathanas και ο ιθύνων νους της μπάντας, Euronymous, μαχαιρώνεται κάμποσες φορές από τον Varg Vikernes/Count Grishnakh, μοναδικό μέλος των Burzum. Αυτός με τη σειρά του, ηχογραφεί δίσκους με τον χειρότερο δυνατό εξοπλισμό, χρησιμοποιώντας ένα ζευγάρι ακουστικά στα οποία άλλοτε αλυχτά σαν βασανισμένη ψυχή (Burzum, Det Som Engang Vår, Hvis Lyset Tar Oss) και άλλοτε ψιθυρίζει με παραμόρφωση (Filosofem), στοχεύοντας σε μακρόσυρτες, αφηγηματικές (και αυτοκτονικές) ελεγείες. Και βάζει και φωτιά σε μερικές εκκλησίες για να δείξει ότι δεν αστειεύεται. Οι Darkthrone ορίζουν τι σημαίνει ωμό black metal με τα A Blaze In The Northern Sky και Under A Funeral Moon, δημιουργούν τον «ύμνο» του suicidal κινήματος με το ομώνυμο κομμάτι τους «Transylvanian Hunger» και κάνουν του κεφαλιού τους, αναγκάζοντας την Peaceville, εταιρεία στην οποία ανήκουν, να τα κυκλοφορήσει ως έχουν. Οι Emperor δημιουργούν ένα συμφωνικό μεγαλείο, εμποτίζοντας το black metal τους με πλήκτρα και υμνούν τα πλάσματα της Νύχτας. Οι Enslaved νοσταλγούν με πάθος τις μέρες των προγόνων τους, των Βίκινγκ, γράφοντας μακροσκελείς ελεγείες στις οποίες τους εξυμνούσαν. Οι Immortal δόξαζαν με σιδηροδρομικό riffing τα δαιμόνια, τα παγωμένα βασίλεια και το νυχτερινό φεγγάρι.

Φυσικά δεν ήταν οι πρώτοι του κινήματος που σήμερα ονομάζεται black metal. Ήδη η Ουγγαρία είχε θέσει κάποιες πρώτες βάσεις με το The Seventh Day Of Doom των Tormentor, η Τσεχία δημιουργούσε θεατρικό σκότος υπό την αιγίδα των Master’s Hammer, ο Καναδάς βομβάρδιζε τα Άγια με τον ανίερο όλμο των Blasphemy και η Αμερική ήταν αηδιαστικά ασεβής στο πρόσωπο του Θεού με τους Profanatica. Μπάντες που επίσης λάτρεψαν τους πρωτεργάτες του ήχου Venom, Hellhammer/Celtic Frost, Bathory, Mercyful Fate, τους πρώιμους Sodom και Destruction, τους Possessed και θέλησαν να πάνε τον ήχο ένα βήμα παραπέρα.

2014: οι Mayhem κυκλοφορούν μετά το reunion με τον τραγουδιστή του De Mysteriis…, Attila Csihar (και, μην ξεχνάμε, τραγουδιστή των Tormentor) και τον εκπληκτικό δίσκο του 2007, Ordo Ad Chao, τον πιο άνευρο δίσκο της καριέρας τους με όνομα Esoteric Warfare, έχοντας προηγουμένως γίνει superstars. Ο Varg έχει αποφυλακιστεί και γνωρίζει πρωτοφανή επιτυχία, κυκλοφορώντας 4 δίσκους (και έναν με επανηχογραφήσεις παλαιότερων κομματιών) και δοξάζει το αίμα των προγόνων του με εθνικιστικό μένος. Οι Darkthrone, αφού πέρασαν ένα κόλλημα με την crust σκηνή, έχουν γίνει true metal warriors και ο τελευταίος τους δίσκος, The Underground Resistance, αποδεικνύει την αγάπη τους για τον κλασικό metal ήχο. Οι Emperor δεν έχουν βγάλει νέο δίσκο από το Prometheus του 2001, αλλά κάνουν επετειακά live με κάθε ευκαιρία, ενώ ο frontman τους, Ihsahn, πειραματίζεται στη σόλο καριέρα του. Οι Enslaved ηχούν πιο prog από ποτέ. Οι Immortal έχουν γίνει ένα μάτσο χαβαλέδες και ο Abbath το απόλυτο meme του ιδιώματος.

Απ’ όπου και να το πιάσουμε, οι καιροί και τα ήθη αλλάζουν. Η black metal σκηνή εξακολουθεί να υπάρχει, με χιλιάδες συγκροτήματα να προσκυνούν τους γεννήτορες του ήχου (εδώ αναφέρθηκαν ελάχιστοι από αυτούς και με την έγνοια των κύριων αντιπροσώπων), με ορισμένους από αυτούς, μάλιστα, να δίνουν και μια νέα ανάσα «νεκρικής» φρεσκάδας στον ήχο. Μα, πέρα από τους πιουρίστες του ήχου, το μουσικό αυτό είδος έχει επιδεχτεί αρκετές προσμίξεις και έχει ανοιχτεί σε ακροατήρια που ειδάλλως δε θα ήθελαν να έχουν καμία επαφή μαζί του. Συγκροτήματα όπως οι Deathspell Omega με τη δυσαρμονική, φιλοσοφική αναζήτηση του ορθόδοξου σατανισμού και οι Blut Aus Nord με τους πρόσφατους (και τζούφιους κατ’ εμέ, οι Dødheimsgard το έκαναν πολύ πριν ακουστεί «προχώ» σαν ιδέα) πειραματισμούς τους με το industrial συζητούνται από στόματα που μέχρι πρότινος δε θα πίστευε ένας γνώστης της σκηνής ότι θα πρόφεραν ποτέ.

Παράλληλα, ξεφεύγοντας όλο και περισσότερο από το δόγμα των «πρέπει» του ήχου και εξερευνώντας πως μπορεί να πασπαλιστεί προκειμένου να υπάρξει μια νέα πνοή στη μουσική εν γένει, καθόλου παράλογο δεν είναι να βλέπεται από τους δημιουργούς ως μέσο για να εκφράσουν αυτό που θέλουν να περάσουν στο κοινό, απογυμνωμένο από σατανολατρεία, ελιτισμό, το must της κακής παραγωγής (που βέβαια έχει περισσότερα θετικά στο συγκεκριμένο ήχο) και την αυστηρή προσήλωση σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Αφού και οι ίδιοι οι «πατεράδες» παρέκκλιναν από τα νεανικά τους δημιουργήματα, ποιος ο λόγος να μην το κάνουν και τα «τέκνα»;

Τα τελευταία χρόνια, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η λεγόμενη post black metal σκηνή, ή hipster black metal όπως συνηθίζουν να την ονομάζουν στο διαδίκτυο κάποιοι ξερόλες. Πλέον στις φωτογραφίσεις μιας μπάντας –αν και εφόσον γίνουν- δε θα δούμε μερικούς μαλλιάδες, βαμμένους με το πατροπαράδοτο corpsepain, μαύρα ρούχα, περικάρπια με καρφιά μήκους περί των 50 εκατοστών, ζώνες με σφαίρες, άρβυλα και μακρύ μαλλί ή ντυμένους σαν βλάσφημους ιερείς. Στην εκάστοτε ασπρόμαυρη φωτογραφία όλα μπορεί να παίξουν. Πουκάμισα, χωρίστρες, παχύ κοκκάλινο γυαλί, σκαρπίνια, τζιν, βερμούδες, τζάκετ, καπαρντίνες, μπλούζες συγκροτημάτων που δεν έχουν σχέση με τον ακραίο χώρο.

Και από την άλλη έχουμε τον ήχο των δίσκων. Μέσα στα ξεσπάσματα λύσσας των τυμπάνων και της «τζιτζικιαστής» παραφωνίας της κιθάρας, ξαφνικά οι ήχοι αποκτούν πιο «ταξιδιάρικο» χαρακτήρα. Μια δεύτερη στρώση ξεκάθαρα μελωδικών ήχων που θυμίζει τη θορυβώδη λυρικότητα των My Bloody Valentine, τις πιο μελωδικές στιγμές των Isis, την πολυστρωματική αφηγηματικότητα των Godspeed You! Black Emperor, το τέμπο πέφτει και τα πάντα δείχνουν να έχουν μια ροή διαφορετική απ’ αυτή που το κίνημα άλλοτε πρέσβευε. Μα το black στοιχείο είναι παρόν, δε φεύγει, τουλάχιστον όχι τόσο ώστε να «πάρει απουσία».

Στο κεφάλαιο «στίχοι» πάει ο μυστικισμός, η διαβολολατρεία, ο ύμνος στους προγόνους και τα πνεύματα της νύχτας, το μένος προς το Χριστιανισμό και η απέχθεια προς τη ζωή. Πλέον η βάση δίνεται στα συναισθήματα, στην προσωπική έκφραση που μπορεί να ξεσκίσει την κάθε suicidal φανφάρα περί απέχθειας της ζωής. Από την άλλη υπάρχει και το λεγόμενο «κασκαδιανό» (Cascadian) παρακλάδι του post black, του οποίου οι στίχοι αφορούν σε μια σχεδόν χίπικη μα πολύ πιο λόγια διατυπωμένη φυσιολατρεία. Σε αυτό, φυσικά, συμβάλλει και το υπόβαθρο του σημερινού μουσικού ακροατή. Πίσω στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τις αρχές του ’90, το να στραφείς προς την υπάρχουσα ακραία μουσική, συμβάδιζε με όλο το ύφος της δεκαετίας. Τη γενικότερη αφέλεια που επικρατούσε και την αμεσότητα της έκφρασης. Ήθελες να ακουστείς προκλητικός; Αρκούσε να παρουσιαστείς σαν βλοσυρό φάντασμα και να βρυχηθείς με λύσσα κατά του χριστιανισμού, βρίζοντας τα άγια και διηγούμενος μαύρες ιστορίες για φανταστικούς, πεισιθάνατους κόσμους. Στα κυνικά ‘10s, όλα αυτά φαντάζουν, αν όχι ένα ρομαντικοποιημένο κομμάτι του παρελθόντος, τουλάχιστον γραφικά.  Σε μια κοινωνία που τα πράγματα φαίνονται ολοένα και περισσότερο προσβλητικά, μια κοινωνία που κλείνεται στον εαυτό της, η εσωστρέφεια περνά και στην Τέχνη. Ο Καλλιτέχνης του χώρου θεωρείται εξαρχής πιο «διαβασμένος» από τους προγόνους του και η αστική ζωή δημιουργεί ένα νέο είδος μελαγχολίας σε σχέση με την καθημερινότητα που ζει, όπως και μια γενικευμένη λατρεία μιας ζωής που δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να ζήσει. Είτε επειδή θα την αποκαθηλώσει, είτε επειδή δεν έχει αρκετό θάρρος να ξεφύγει από τις ανέσεις που ζει (μιλώντας για το Cascadian).

Γιατί, όμως, το συγκεκριμένο ιδίωμα ταυτίζεται τόσο πολύ με τους hipsters στον κοινό νου; Κακά τα ψέματα, εκ πρώτης όψεως αν κοιτάξει κανείς την αισθητική των δίσκων και των φωτογραφίσεων των συγκροτημάτων, δε θα βρει τίποτα παραδοσιακό. Οι ίδιοι οι μουσικοί, όπως ανέφερα και παραπάνω, εμφανισιακά φέρνουν αρκετά στη συγκεκριμένη «κοινωνική ομάδα» και η ταύτιση είναι ομολογουμένως εύκολη. Αυτό σε πρώτο επίπεδο, σε δεύτερο το ίδιο το post rock και το shoegaze υπήρξε πρώτα κτήμα της alternative σκηνής (αυτή με την οποία οι hipsters ταυτίζονται περισσότερο στερεοτυπικά) προτού το metal ακροατήριο το ενστερνιστεί με μεταβατικές μπάντες όπως οι Isis, οι Neurosis και, μιλώντας για το post black κίνημα, οι Agalloch, οι Alcest και οι Wolves In The Throne Room.

Μα αν λειτουργήσει λίγο η λογική, θα δούμε ότι αναπόφευκτα θα έρχονταν σε επαφή και θα ενστερνίζονταν το black metal κάποια στιγμή. Δεν ήταν μόνο η δημιουργία του Until The Light Takes Us, του ντοκιμαντέρ για το black που το γνώρισε σε αρκετό κόσμο, μα και η ίδια η φύση των ακροατών ως ακροατών (και ως εξοικειωμένων με το κατέβασμα δίσκων) που από πριν θα τους είχε σπρώξει προς τα λημέρια του. Η φύση του παλαιικού black metal, προτού αποκτήσει εμπορικές διαστάσεις, ενείχε τον underground, δύσπεπτο χαρακτήρα στον οποίο το συγκεκριμένο ακροατήριο αρέσκεται. Θα έβρισκαν ούτως ή άλλως κοινές συνισταμένες με τα ακούσματά τους και θα ταυτίζονταν με τον συγκεκριμένο ήχο. Θα μίλαγαν για τα μακροσκελή κομμάτια των Burzum, την τετρακάναλη παραγωγή των Darkthrone και την cult ιστορία των Mayhem. Θα ενσωμάτωναν στη δισκοθήκη τους (οι συλλέκτες) τις επανεκδόσεις των βινυλίων τους ή τις limited καινούριες κυκλοφορίες τους και στην ενδυματολογία τους τα λογότυπα των μπαντών σε ένα ασύμμετρο ταίριασμα. Και, φυσικά, με βάση τα ακούσματά τους, θα δημιουργούσαν μπάντες που πατούν και στα σαφώς πιο γνώριμα χωράφια του post ήχου και της ανίερης οργής του black metal, άλλες φορές με εξαιρετικά αποτελέσματα και άλλες με τυποποιημένους και ακίνδυνους κλώνους άλλων μπαντών. Όπως σε ολόκληρη τη μουσική σκηνή που ξεκινά και καταλήγει στους οπαδούς.

Ακολουθούν μερικές χαρακτηριστικές post black μπάντες, ένα δείγμα της σκηνής, του ήχου της και της αισθητικής που αυτή ακολουθεί κατά κανόνα.

Agalloch

Παγωμένα βουνά, έναστροι ουρανοί, μίγμα black, post rock, shoegaze και folk. Καθαρόαιμη μπάντα της σκηνής του Oregon και μια από τις πιο εμπορικά επιτυχημένες μπάντες της. Έβγαλαν και νέο δίσκο φέτος.

Alcest

Γαλλικοί στίχοι για τη χαμένη αθωότητα, καθαρά ως επί το πλείστον φωνητικά και μια παρέλαση από πεταλάκια παραμόρφωσης. Η αιτία που το ενδιαφέρον στράφηκε στο blackgaze.

Altar Of Plagues

Τρεις δίσκους έβγαλαν οι Ιρλανδοί πριν το διαλύσουν. Οι μακροσκελείς συνθέσεις τους, είτε με black είτε με post διαθέσεις, έχουν μια δισδιάκριτη prog νοοτροπία και ένα πυκνό, απονικτικά θλιμμένο σκοτάδι. Το ντεμπούτο τους διέπεται από μια εξαίσια αποκαλυπτική ατμόσφαιρα.

An Autumn For Crippled Children

Μακάβριο όνομα, eerie φωτογράφιση με μάσκες σε ένα δάσος, τραγούδια με φωνητικά που παγώνουν το αίμα και αφορούν στον ανθρώπινο αρνητισμό. Πως γίνεται κατά τόπους να ακούγονται σαν πιο «χορευτικοί» Deafheaven;

Bosse-de-Nage

Αμερικάνοι, οπότε αναπόφευκτα μέσα στα πράγματα του hype. Εμφανισιακά μπορεί να μην πείθουν, μα οι ταξιδιάρικες συνθέσεις τους και τα σπαρακτικά φωνητικά τους εκπλήσσουν με την πειθώ τους.

Cold Body Radiation

Τα εξώφυλλά τους είναι η καλύτερη οπτικοποίηση της μουσικής τους. Ένα αμάλγαμα όλων των ιδιωμάτων που συνθέτουν τον post black ήχο, το οποίο κοιτάει στον ουρανό και όχι στη Γη. Προσοχή: η lo-fi παραγωγή ξενίζει πολλούς αμύητους.

Deafheaven

Υστερικά φωνητικά, ανεβασμένες ταχύτητες, αιθέρια αρπίσματα, αστική μελαγχολία. Love or hate μπάντα και ένας από τους κύριους λόγους που ο χώρος αποκαλείται χιπστεράδικος. Συν το ότι το εξώφυλλο του (συγκλονιστικού) Sunbather «πρωταγωνίστησε» σε διαφήμιση ipod.

Liturgy

Το 2011 όλοι έπρεπε να έχουν μια γνώμη για το Aesthetica. Προσωπικά ποτέ δε μου άρεσε μα καταλαβαίνω γιατί αυτός ο χαοτικός ήχος με τις post διαθέσεις και τα καρό πουκάμισα απασχόλησε κόσμο. Έστω και αν μυρίζει τσιγαριλίκια και θολούρα παρά διάνοια.

Sólstafir

Η Ισλανδία δεν έχει μόνο τη Björk, τους Múm και τον Ólafur Arnalds, μα και ποιοτικότατο black metal. Τούτοι δω, αφού παράτησαν τη στεγνή black μανιέρα, τη μπόλιασαν με ένα σύνολο ετερόκλητων μουσικών. Και μετατράπηκαν σε μια από τις ουσιαστικότερες και πολυσυλλεκτικότερες μπάντες του χώρου. Τρέξτε να ακούσετε το φετινό Ótta, θα σας λυγίσει.

Wolves In The Throne Room

Ίσως οι προπάτορες του Cascadian. Ύμνησαν τη φύση όσο λίγοι και παρέδωσαν σημαντική παρακαταθήκη για τις μπάντες του παρόντος. Μουσική με θέα πυκνά δάση, να την ακούς και να συλλογίζεσαι το μεγαλείο της πλάσης. Όχι τόσο εμφανώς post, μα αν ψάξεις τις λεπτομέρειες θα καταλάβεις. Δε δηλώνουν τυχαία ως επιρροή τους Neurosis.