Κατά καιρούς έχουμε ακούσει για έναν ηγέτη ο οποίος αν ξυπνήσει στραβά αρχίζει να σκοτώνει όποιον βρει μπροστά του, για πολίτες που από φόβο λατρεύουν τον ηγέτη τους, και ότι όλη η χώρα ζει στο απόλυτο σκοτάδι. Η ζωή τα έφερε έτσι ώστε η Φραγκίσκα Μεγαλούδη, να βρεθεί για δυο χρόνια στην Bόρεια Κορέα. Με την δημοσιογραφική εμπειρία και ματιά της, αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για την καθημερινότητα, για τους μύθους, για την οικονομία, και για τις κυρώσεις «Στη χώρα των Κιμ».
Πως προέκυψε το βιβλίο; Πήγα να δουλέψω στη Bόρεια Κορέα γιατί εκεί βρισκόταν εκείνη την περίοδο ο πατέρας του παιδιού μου. Η ιδέα ήταν να κρατήσω ένα ημερολόγιο όσο ήμουν στη Bόρεια Κορέα για να τα θυμάμαι και εγώ, αλλά σιγά – σιγά έπαιρνε τη μορφή βιβλίου. Το βιβλίο παρουσιάζει την καθημερινότητα μέσα από περιστατικά της δικής μου καθημερινότητας εκεί, εξηγώ πως λειτουργεί το σύστημα, και παράλληλα όλους τους μύθους και μη σχετικά με τη χώρα. Το βιβλίο είναι ισορροπημένο και δεν παίρνει θέση. Αυτό μου το έχουν πει τουλάχιστον όσοι το έχουν διαβάσει. Θέτω από καθημερινά θέματα μέχρι τα πυρηνικά, αλλά και το ζήτημα των κυρώσεων.
Τι έβλεπες με το που έβγαινες από το σπίτι; Όταν σηκωνόμουν το πρωί, πήγαινα τον Σεμπάστιαν (το παιδί της) στο σχολείο του. Πήγαινε σ’ ένα που ακολουθούσε το βορειοκορεάτικο πρόγραμμα. Λεγόταν το διεθνές σχολείο των ξένων. Το έλεγαν διεθνές γιατί ήταν εκεί πήγαιναν όλα τα ξένα παιδιά, όλοι οι δάσκαλοι ήταν βορειοκορεάτες και δίδασκαν αγγλικά, μαθηματικά και μουσική. Έβγαινες έξω με το ποδήλατο και έβλεπες μια κανονική πόλη, το ποτάμι, μεγάλους δρόμους. Εμείς μέναμε στο διπλωματικό χωριό, λεγόταν έτσι γιατί εκεί παλιά ήταν οι πρεσβείες. Δεν ήταν κλειστό και κυκλοφορούσαμε ελεύθεροι. Μέσα σε αυτό το συγκρότημα κυκλοφορούσαν μόνο όσοι δούλευαν.
Σούπερ μάρκετ ή άλλες αγορές υπήρχαν; Η Πιονγκγιάνγκ είναι μια πόλη 3,5 εκατομμυρίων πολιτών. Εκεί που μέναμε είχε κάποια μίνι μάρκετ. Η πόλη είχε μέσα δύο μεγάλα σούπερ μάρκετ, τα οποία ήταν πολυκαταστήματα, είχαν τα πάντα, και ήταν και πολύ φθηνά. Πάρα πολλοί βορειοκορεάτες ψώνιζαν εκεί γιατί είχε τα πάντα, ψώνιζαν με ντόπιο νόμισμα, αλλά ήταν όλα κινέζικα. Είχε και άλλα δύο σούπερ μάρκετ πολυτελείας που ήταν ακριβά, αλλά εκεί ψώνιζες με ξένο νόμισμα. Τέτοια σούπερ μάρκετ έχουν όλες οι μεγάλες πόλεις. Επίσης, είχαν την μεγάλη αγορά που την έλεγαν «Συμφιλίωση», είναι ανοιχτή κάθε μέρα για 4 ώρες και έχει φρέσκα προϊόντα (λαχανικά, φρούτα, κρέατα, ψάρια ακόμα και ρούχα και παπούτσια). Αυτή η αγορά είναι κρατική αλλά οι παραγωγοί πουλάνε το πλεόνασμα τους, γι αυτό και οι τιμές δεν είναι σταθερές, ειδικά αν είσαι ξένος. Επίσης, είχε και πολλές υπαίθριες αγορές, οι οποίες δεν ήταν παράνομες, αλλά ανεκτές από το καθεστώς. Αυτές οι αγορές δημιούργησαν την μεσαία τάξη από τα λεφτά που έβγαζαν οι παραγωγοί.
Πως διασκεδάζουν; Δεν έχει νυχτερινή ζωή. Οι Βορειοκορεάτες θα πάνε να φάνε, και τις περισσότερες φορές θα καταλήξουν σε καραόκε. Τα φώτα σβήνουν στις 11 το βράδυ, και το χειμώνα έχει -20 βαθμούς και ο κόσμος δεν βγαίνει.
Είχες αναφέρει σε άλλη σου συνέντευξη ότι παντρεύονται με προξενιό. Παντρεύονται με προξενιό, αλλά με θετικό προξενιό, δεν επιβάλλεται. Όλο αυτό έχει να κάνει και με τον στρατό. Ο Βορειοκορεάτης πρέπει να πάει στρατό υποχρεωτικά για 9 χρόνια. Μόλις επιστρέψουν πρέπει να παντρευτούν. Βέβαια, αν η κοπέλα πει όχι το προξενιό δεν θα προχωρήσει. Πάντως υπάρχουν και γάμοι που δεν έχουν γίνει με προξενιό. Οι γυναίκες σπουδάζουν όλες, και δουλεύουν. Η χώρα δεν έχει αναλφαβητισμό, δεν έχει γάμους ανηλίκων. Τα ζευγάρια κάνουν 1-2 το πολύ παιδιά γιατί οι γυναίκες έχουν πρόσβαση στην αντισύλληψη. Παραδοσιακά οι γυναίκες είναι κατώτερες, αλλά λόγω της αντίληψης περί πατριαρχικής κοινωνίας. Οι γυναίκες δεν είναι στην κουζίνα, είναι στο εμπόριο και βγάζουν περισσότερα χρήματα από τους άντρες. Το κράτος προωθεί την ισότητα, αλλά όχι και η κοινωνία η οποία είναι λίγο πίσω.
Εγκληματικότητα; Δεν έχει. Αλλά όχι λόγω καθεστώτος, λόγω νοοτροπίας. Και στη Μιανμάρ που ήμουνα, δεν είχε εγκληματικότητα. Είναι παραδοσιακές κοινωνίες. Μόνο κάτι μικροκλοπές έχει, για παράδειγμα εμένα μου έκλεψαν το κουδούνι από το ποδήλατο. Ο μικρός έπαιζε συνέχεια μόνος του έξω και αν τον έβλεπε κάποιος μου τον έφερνε στο σπίτι, αλλά κανένας δεν το πείραζε.
Όταν ο Κιμ εμφανίζεται δημόσια, βλέπουμε τον κόσμο να κλαίει από χαρά, και να χτυπιούνται. Είναι πάντα τόσο έντονοι στις αντιδράσεις τους οι Βορειοκορεάτες; Όταν με ρωτάνε κάτι τέτοιο, τους φέρνω το παράδειγμα των Ταϊλανδών με το θάνατο του βασιλιά τους. Έτσι κλαίνε, έχει να κάνει με την παράδοση της χώρας. Είναι μια χώρα που δεν έχει γνωρίσει ποτέ Δημοκρατία, που ήταν φεουδάτο, υπό ιαπωνική κατοχή, και που έχουν λίγο το δράμα στην ψυχή τους. Έχουν στην κουλτούρα τους τον προστάτη πατέρα, του κομφουκιανισμού λογική, έτσι βλέπουν και τον ηγέτη και για αυτό τον λένε πατέρα. Αν και δεν ήμουν εκεί, πιστεύω ότι τα κλάματα δεν ήταν ψεύτικα και με το πιστόλι στον κρόταφο. Υπάρχει πάρα πολύ έντονα η εθνικιστική περηφάνια, είναι λαός που πιστεύουν ότι τους κατατρέχουν οι υπόλοιποι.
Μισούν τους δυτικούς; Δεν νομίζω ότι μισούν τους δυτικούς, εμένα δεν μου έδωσαν αυτή την εντύπωση. Έχουν μεγάλη περιέργεια, και ρωτάγανε συνέχεια. Έχουν την εντύπωση ότι οι δυτικοί τους μισούν, και αυτό γιατί όλα τα άσχημα που ακούγονται για τη χώρα τους, τους μεταφέρονται.
Ενημέρωση; Δεν υπάρχει ενημέρωση, υπάρχει μόνο ένα τηλεοπτικό κανάλι, το κρατικό, και αυτό εκπέμπει για 4-5 ώρες την ημέρα. Το σύστημα δεν είναι καλό. Είναι ένα σύστημα που ισοπεδώνει την ατομικότητα και δεν σου αφήνει περιθώρια δράσης. Εννοείται πως γίνεται πλύση εγκεφάλου, όπως σε όλες τις κοινωνίες, λίγο παραπάνω εκεί γιατί γίνεται επί 70 συνεχή έτη. Είναι ένα απολυταρχικό καθεστώς.
Γίνονται εκλογές; Ναι γίνονται και εκλέγεται και πάλι το κόμμα των Κιμ. Τυπικά υπάρχουν και άλλα πολιτικά κόμματα, ουσιαστικά όμως δεν λειτουργούν. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός του Κιμ. Οι άνθρωποι κυκλοφορούν στους δρόμους κανονικά, θα σου πουν ότι είναι φτωχοί και γενικά για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, αλλά δεν θα σου μιλήσουν για πολιτική.
Γιατί έχει δημιουργηθεί όλη αυτή η προπαγάνδα για τη χώρα; Το θέμα είναι πολιτικό και οι υπερβολές «πουλάνε». Η προπαγάνδα γίνεται μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έτσι ώστε όταν, και αν, καταφέρουν να αλλάξουν το καθεστώς στη χώρα και φέρουν τους δικούς τους, να το πουλήσουν καλύτερα στους λαούς τους. Και οι κυρώσεις είναι καθαρά πολιτικές έτσι ώστε να δημιουργήσουν κοινωνική αναταραχή. Σύμφωνα με έρευνα του Στάνφορντ, οι κυρώσεις έχουν δημιουργήσει συσπείρωση και εξαθλίωση στο λαό. Οι κυρώσεις επηρεάζουν ακόμα και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις καθώς δεν μπορούν να φέρουν υπολογιστές, αυτοκίνητα, ακόμα και να πληρώσουν το προσωπικό τους (οι κυρώσεις είναι από το 1992). Υπάρχει και θέμα υποσιτισμού, το φαγητό δεν είναι καλό. Το σύστημα διανομής δεν επαρκεί, δίνουν τα βασικά. Η διατροφή τους βασίζεται σε ρύζι και δεν λαμβάνουν ικανοποιητικό αριθμό πρωτεϊνών.
Δημόσιες εκτελέσεις και πολιτικοί κρατούμενοι. Εγώ δεν έχω δει καμία δημόσια εκτέλεση, και γενικά το θέμα των πολιτικών κρατουμένων δεν θα το δεις μπροστά σου. Κανένας δεν ξέρει για το θέμα, ούτε ο ΟΗΕ. Ότι ξέρουμε για το θέμα είναι από αντιφρονούντες και από κάτι αεροφωτογραφίες, όσο αξιόπιστες μπορεί να είναι. Οι μαρτυρίες των αντιφρονούντων είναι πολύτιμες αλλά θέλουν και φιλτράρισμα. Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχουν στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων αλλά είναι δύσκολο να πεις πόσοι κρατούνται. Σίγουρα έχει μειωθεί ο αριθμός τους γιατί έχει καταργηθεί η συλλογική τιμωρία. Παλιά οδηγούσαν στη φυλακή όλα τα μέλη της οικογένειας αυτού που το έσκαγε από τη χώρα. Επίσης, αν αυτός που το έχει σκάσει επιστρέψει δεν τιμωρείται, του δίνουν διαμέρισμα και τον στέλνουν στο πανεπιστήμιο γιατί θεωρούν ότι πλανήθηκε. Εκεί που σίγουρα θα σε τιμωρήσουν είναι αν κάνεις προσηλυτισμό οποιασδήποτε θρησκείας. Η θρησκεία είναι εχθρός του κράτους γιατί υπό ιαπωνική κατοχή οι φεουδάρχες ήταν και προτεστάντες, οι ιερείς και τα μέλη του κλήρου είχαν συνεργαστεί με τους κατακτητές και κατείχαν όλο τον πλούτο. Όταν ήρθε ο Κιμ Ιλ Σουνγκ (ο παππούς του σημερινού Κιμ) γύρισε την πυραμίδα ανάποδα, στην ουσία έκανε αναδιανομή της γης, και έδιωξε τους φεουδάρχες και τον κλήρο. Η Εκκλησία παραδοσιακά θεωρείται εχθρός του κράτους.
Θεωρείται μεταρρυθμιστής ο Κιμ Τζονγκ-ουν; Ναι, έκανε πολλές μεταρρυθμίσεις. Επέτρεψε να γίνουν μικρές ιδιωτικές αγροτικές μονάδες, έδωσε το δικαίωμα να κρατάνε το πλεόνασμα, και έδωσε περισσότερη γη για ιδιωτική χρήση. Επίσης, θέσπισε μπόνους και μάνατζερ για τις εταιρείες, και έχει κάνει άνοιγμα στην τεχνολογία. Σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θέσπισε για κάθε γυναίκα που γεννάει να παίρνει υποχρεωτικά το σετ της επισκληρίδιου αναισθησίας, έτσι σώθηκαν πάρα πολλές ζωές. Θέσπισε τις μονάδες του αναπαραγωγικού συστήματος (για σεξουαλικά νοσήματα), υπέγραψε όλες τις συμβάσεις για τα δικαιώματα των αναπήρων, και ξαφνικά άρχισες να βλέπεις ανάπηρους στην Πιονγκγιάνγκ. Το βιοτικό επίπεδο έχει αλλάξει, έχει ανέβει.
Τι θα κερδίσει κάποιος διαβάζοντας το βιβλίο; Θα καταλάβει πως λειτουργεί η χώρα, και ό,τι διαβάζει στα μίντια θα τα καταλαβαίνει καλύτερα.
Η Φραγκίσκα Μεγαλούδη μετά την έκδοση του βιβλίου της, δέχτηκε επιθέσεις με μηνύματα και σχόλια στα social media, ακόμα και στο κινητό της. Όχι από βορειοκορεάτες, αμερικάνους ή κινέζους, αλλά από Έλληνες… Με βρίζουν άνθρωποι που δεν έχουν διαβάσει καν το βιβλίο. Κάποιοι που φορούν τον μανδύα του φιλελεύθερου, και του δεξιού, και κάποιοι φασίστες. Διαβάζουν μόνο τον τίτλο ή διαστρεβλώνουν αυτά που λέω. Εγώ μπορεί να λέω βλακείες, ο άλλος γιατί το παίρνει τόσο προσωπικά;
