ΝΑ ΤΟΛΜΗΣΩ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΩ ΑΛΛΙΩΣ; ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ.
Μερικά φετινά περιστατικά, σε μια μεγάλη, αν και συνήθως κρυφή λίστα των τελευταίων χρόνων, έρχονται να ερμηνεύσουν ποικιλότροπα την έννοια «σπουδαιότητα των γεγονότων».
Διευθυντής Γυμνασίου του Πύργου απαγόρευσε τις λέξεις «αντάρτης» και «Εθνική Αντίσταση» τον Οκτώβριο που πέρασε. Αυτό το περιστατικό λογοκρισίας, που καταγγέλει η ΕΛΜΕ Ηλείας, αναφέρει ότι ο διευθυντής απαγόρευε να ακουστεί το τραγούδι του Μπαγιαντέρα «Να ‘ναι γλυκό το βόλι», γραμμένο για τον Άρη Βελουχιώτη το 1942, που προοριζόταν από την καθηγήτρια μουσικής του σχολείου για να παρουσιαστεί από την χορωδία στη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου.
Γονέας μαθητή, έκανε παράπονα στον διευθυντή, καθώς το παιδί του, όπως υποστήριξε, δεν θέλει να λέει τραγούδια που μιλάνε για αντάρτες. Ο διευθυντής ενημέρωσε σχετικά την αρμόδια καθηγήτρια, η οποία δεν δέχτηκε να “κόψει” το συγκεκριμένο τραγούδι, λέγοντας χαρακτηριστικά «ή όλα θα τα πούμε ή κανένα». Εν τέλει, στη γιορτή δεν ακούστηκε κανένα τραγούδι, παρά μόνο ο Εθνικός Ύμνος, ωστόσο το «απαγορευμένο» ρεμπέτικο ερμηνεύτηκε στην αντιφασιστική συναυλία που πραγματοποιήθηκε την ίδια μέρα από τον Σύλλογο Δασκάλων Πύργου στην κεντρική πλατεία της πόλης. Σε γραπτή ανακοίνωση η ΕΛΜΕ αναφέρει το εξής:
«Έχει καταντήσει συνήθης πρακτική τα τελευταία χρόνια η ανώνυμη ή επώνυμη παρέμβαση γονέων ή άλλων φορέων σε εκπαιδευτικά θέματα (πώς θα γίνεται η βαθμολόγηση, ποιος θα συμμετάσχει σε κάποιο πρόγραμμα, πώς θα γίνουν οι σχολικές γιορτές, τι επιτρέπεται να λέμε στα παιδιά μετά την πρωινή προσευχή, κ.α.). Οι παρεμβάσεις αυτές γίνονται είτε στη διεύθυνση του σχολείου, είτε προς το διδάσκοντα, είτε ακόμα και στη διεύθυνση εκπαίδευσης του νομού και της περιφέρειας.
Το φαινόμενο είναι πανελλαδικό και συμβαίνει κατά κόρον και στην περιοχή μας. Πρόσφατα λοιπόν, υπήρξε παρέμβαση – απαίτηση για το τι θα ακούγεται στις σχολικές γιορτές και συγκεκριμένα την 28η Οκτωβρίου. .. Πρόκειται για ενέργεια που δυναμιτίζει το κλίμα στα σχολεία, μια και ο εκπαιδευτικός στο δύσκολο έργο που επιτελεί, κινδυνεύει να γίνει έρμαιο στις παράλογες ορέξεις του οποιουδήποτε νομίζει ότι πρέπει να έχει λόγο στα πάντα. Η μόρφωση των παιδιών μας αφορά όλους, αλλά ο καθένας μας έχει έναν συγκεκριμένο και διακριτό ρόλο.
Οι διευθυντές των σχολείων οφείλουν να είναι ξεκάθαροι σε τέτοια ζητήματα χωρίς αμφιταλαντεύσεις και δεύτερες σκέψεις, ούτως ώστε να διαφυλάσσεται η ηρεμία και το διδακτικό έργο στο σχολείο. Στην προκειμένη περίπτωση, αν κάποιοι ενοχλούνται από την εθνική αντίσταση και τον όρο «αντάρτης» ή από το μικρό όνομα του Βελουχιώτη, είναι δικαίωμά τους. Ας ενοχλούνται και από τους «Κλέφτες» του 1821. Η ελληνική πολιτεία έχει αναγνωρίσει την εθνική αντίσταση και τη σημασία της για την απελευθέρωση του λαού της Ελλάδας από τον φασιστικό ζυγό….Οι μόνοι που έχουν άλλη γνώμη δεν είναι άλλοι από τους νοσταλγούς των καθεστώτων του Χίτλερ και του Μουσολίνι, από τους αμετανόητους οπαδούς του φασισμού. Η ΕΛΜΕ Ηλείας δηλώνει προς πάσα κατεύθυνση ότι ο ρατσισμός και ο φασισμός είναι έννοιες, ιδεολογίες και πρακτικές ασύμβατες με το αγαθό της εκπαίδευσης»
Άλλο πολύκροτο περιστατικό έγινε σε δημοτικό σχολείο της Θεσσαλονίκης, πέρσι το Μάιο, όπου δασκάλα, μουσικής επίσης, δέχθηκε επίπληξη από γονέα και τη από διευθύντρια του σχολείου της, με την κατογορία ότι κάνει «ισλαμική προπαγάνδα», επειδή δίδαξε στην Ε΄τάξη τον «Κεμάλ» του Μάνου Χατζιδάκι, το οποίο είχε επανειλημμένα διδάξει και παρουσιάσει σε σχολικές γιορτές, χωρίς ποτέ να μου δημιουργηθεί πρόβλημα.
Η αντίδραση της διευθύντριας –όπως αναφέρει η μουσικός- ήταν η εξής: μπήκε στην τάξη και μπροστά στη δασκάλα των παιδιών ζήτησε να της δώσουν πίσω τις φωτοτυπίες που είχε μοιράσει, λέγοντας πως η μουσικός έκανε λάθος και πως οι φωτοτυπίες δεν προορίζονταν για εκείνη την τάξη. «Έπειτα με κάλεσε στο γραφείο της για να μου εκφράσει τη δυσαρέσκειά της. Με επέπληξε για την επιλογή του τραγουδιού λέγοντας πως δεν είναι κατάλληλο για παιδιά δημοτικού και πως μοναδικό μας μέλημα στο δημοτικό είναι να τονώνουμε το εθνικό φρόνημα των παιδιών.»
Κάτι ανάλογο στο Λύκειο με θύμα του συστήματος έναν μαθητή. Ο Αλέξης, μαθητής Γ τάξης σε επαρχιακό Λύκειο αποφάσισε να πάρει μέρος στην γιορτή της 17ης Νοεμβρίου μαζί με έναν φίλο του, που παίζουν κιθάρα στο ίδιο συγκρότημα. «Στο σχολείο μας οι γιορτές είναι απαίσιες: γίνονται συνέχεια από τα ίδια άτομα που παίζουν όλο τα ίδια βαρετά κι απαίσια τραγούδια. Εμείς που παίζουμε Rock και Metal, θέλουμε να αλλάξουμε τα τετριμμένα του συντηρητικού μας σχολείου. Εντάξει, δεν έχουμε σκοπό να παίξουμε αυτά που γουστάρουμε έτσι στο ξεκάρφωτο. Απλά θέλουμε να δώσουμε μια άλλη νότα στη γιορτή. Πχ. θα παίξουμε κλασικά κομμάτια όπως “Το ακορντεόν”, “Ο στρατιώτης” κτλ αλλά με τον τρόπο μας, με μπότα και παραμόρφωση. Επίσης θέλουμε να παίξουμε και ξένα (για πρώτη ίσως φορά στο σχολείο!) που έχουν σχέση με τη γιορτή, όπως το “Wind of Change” ή το “Another Brick in the Wall”. Οι καθηγητές που κάνουν κουμάντο όμως έχουν άλλα στο μυαλό τους: να κρατήσει μόνο κανένα 45λεπτο η γιορτή, να παίξουμε ένα-δυο τραγούδια με τον συνηθισμένο τρόπο, να διαβάσουν βαρετές μαλακίες και να φύγουμε. Η υπεύθυνη καθηγήτρια .. δεν ήθελε να ακουστεί με τίποτα ξένος στίχος, γιατί λέει “Μερικοί από το σύλλογο είναι σοβινιστές και θα απολογηθώ σε αυτούς”! Εμείς πάντως θέλουμε να τη διοργανώσουμε με τον δικό μας τρόπο για μια φορά. Έχουμε αυτό το δικαίωμα; Οι γιορτές είναι των μαθητών ή οι καθηγητές αποφασίζουν;» ( το άρθρο «Ε! Ρε νύστα»).
Ωστόσο σύμφωνα με την εγκύκλιο (ήδη από το 1986) στο Λύκειο «Στις συνεδριάσεις του συλλόγου των καθηγητών, όταν συζητιούνται πολιτιστικές, αθλητικές και γενικά μαθητικές δραστηριότητες (π.χ. μορφωτικές επισκέψεις και εκδρομές, διοργάνωση σχολικών εορτών…) συμμετέχει με δικαίωμα λόγου το προεδρείο του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου». Φαίνεται ότι μερικές φορές αυτά παραμένουν ψιλά γράμματα.
ΝΑ ΤΟΛΜΗΣΩ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΩ ΑΛΛΙΩΣ; ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Φυσικά η πραγματικότητα δεν είναι μονόπλευρη. Οι τέχνες έρχονται στο σχολείο για να καλύψουν ακριβώς αυτήν την ανάγκη ομαδικής και ατομικής έκφρασης του συνόλου του σχολικού συστήματος. Υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες και παιδαγωγοί μέσα στα σχολεία που συστηματικά φέρουν μια αλλαγή και προετοιμάζουν ενεργούς, χειραφετημένους και ικανούς πολίτες στον κοινό τους σχολικό βίο.
Η θέση μου για την παιδεία είναι γενικά θετική, πιστεύω (και γνωρίζω) ότι όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί μετεκπαιδεύονται, ανανεώνουν τα προσωπικά και κοινωνικά τους ενδιαφέροντα με τρόπο ουσιώδη και παραγωγικό. Για αυτό και ζητήσαμε από δύο εξαιρετικές καθηγήτριες της Β΄βάθμιας εκπαίδευσης, προερχόμενες από διαφορετικά εκπαιδευτικά και γνωστικά περιβάλλοντα να μιλήσουν ελεύθερα για το τι σημαίνουν και πώς οργανώνονται οι γιορτές στο σχολείο τους:
H Xαρά Τσουκαλά, οικονομολόγος στην ειδικότητα, εργάζεται στο Γενικό Λύκειο Βουλιαγμένης από το 1998 μέχρι και σήμερα. Η πορεία της στο σχολείο είναι συνυφασμένη με τα χρόνια που υπάρχει το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, τα σεμινάρια και η δραστηριότητα του με επιμορφωτές από όλον τον κόσμο και έμφαση στην καλλιτεχνική παιδεία, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο περιεχόμενο αλλά κυρίως στην μορφή των γιορτών που ανέλαβε, υποστηρίχθηκε από τον Διευθυντή του σχολείου, και πραγματοποίησε στο σχολείο της.
«Η συσσώρευση εμπειριών από όλα τα εργαστήρια του Δικτύου μου είχαν χαρίσει το θέατρο σαν εργαλείο εκπαίδευσης, τρόπους να προσεγγίζω έννοιες, νοήματα, καταστάσεις και γεγονότα πολύ διαφορετικά από αυτόν που είχαν συνηθίσει ως τότε οι μαθητές. Στα 17 χρόνια που είμαι στο Λύκειο Βουλιαγμένης, έχω αναλάβει περίπου 12 γιορτές, οι περισσότερες αφορούν την 28η Οκτωβρίου και καμία γιορτή δεν είναι επανάληψη κάποιας προηγούμενης.
Στις περισσότερες γιορτές έχω δραματοποιήσει ποιήματα, αποσπάσματα από διηγήματα ή μυθιστορήματα καθώς επίσης έχω κάνει κάποιες μικρές παρεμβάσεις σε θεατρικά κείμενα, σύγχρονα που μιλούν για σχετικές έννοιες, όχι για πλοκές του 40. Όλα τα παραπάνω δένονται με ζωντανή μουσική από μαθητές του σχολείου μας, αφού έχουμε την τύχη ο χημικός του Λυκείου να είναι και εξαιρετικός μουσικός.
Απαιτεί πολύ καλή συνεργασία για να υπάρχει ένα κοινό νοηματικό νήμα μεταξύ μουσικής/τραγουδιών και κειμένων. Δουλεύω κυρίως με τα παιδιά της θεατρικής ομάδας, τα κείμενα λέγονται απ΄έξω, αφού όταν κάποιος διαβάζει, χάνει πολύ από την “θεατρική απόδοση” (βλέμμα, χρώμα, συναίσθημα). Οι μαθητές/μαθήτριες στην αρχή δυσκολεύονται να πιστέψουν πως θα καταφέρουν να μάθουν σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα τα κείμενα και να μπουν στους αντίστοιχους ρόλους.
Είναι πολλή συγκινητική η προσπάθειά τους να ανταποκριθούν σε μια τέτοια πρόκληση, ειδικά τα παιδιά της Α΄ Λυκείου που έρχονται από το Γυμνάσιο με εντελώς διαφορετική αντίληψη για το τι είναι μια σχολική γιορτή. Πρέπει επίσης να τονίσω πως κατά την διαδικασία των συναντήσεων (ανάγνωση/ανάλυση κειμένων, αυτοσχεδιασμοί για την δραματοποίησή τους, πρόβες) συντελούνται τα καλύτερα μαθήματα ιστορίας. Δυστυχώς οι μαθητές δεν γνωρίζουν καθόλου την σύγχρονη ιστορία του τόπου μας!
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα και το αναλυτικό πρόγραμμα του Υπουργείου έχει φροντίσει πολύ καλά γι’ αυτό! Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απορία τους γιατί σε μια γιορτή 28ης Οκτωβρίου, θα μιλούσαμε για το θέμα του ρατσισμού. Οι συζητήσεις μας ήταν πολύ πλούσιες, ζωντανές και εποικοδομητικές. Ήταν η χρονιά που η γιορτή τελείωνε με την “Βρωμειά” (το θεατρικό έργο του Ρόμπερτ Σνάιντερ, μονόλογος ενός μετανάστη που πουλάει λουλούδια στα φανάρια), στην οποία έπαιζαν αρκετοί μαθητές και όχι μόνο ένας. Μέσα στην δομή της γιορτής χρησιμοποιούμε, φυσικά, αρκετά συχνά την οθόνη του θεάτρου μας, για να προβάλλουμε αποσπάσματα από φωτογραφίες και video,τα οποία είτε τα έχουμε φτιάξει εξ’αρχής μόνοι μας, είτε είναι αποτέλεσμα montage από ήδη υπάρχοντα.»