Τον περασμένο Φεβρουάριο ο Γιώργος Λάνθιμος φιλοξενήθηκε από την Βρετανική Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (για τους φίλους BAFTA) για να μιλήσει για το σινεμά του στη φετινή David Lean Lecture. Σε σχετική ερώτηση μέλους του κοινού για το λόγο που θέλει να είναι σκηνοθέτης, απαντώντας φάνηκε να φτάνει σε αδιέξοδο και βρέθηκε να αναρωτιέται: «[…] Πώς έφτασα ως εδώ; Εεε…». Είναι μάλλον μια εύλογη απορία που επιτρέπεται να έχει και σήμερα (αν και δεκτές απαντήσεις στο υπαρξιακό κουίζ μπορεί να είναι: «σκληρή δουλειά», «καλή τύχη», «μεγάλο ταλέντο», «όλα αυτά μαζί»), δέκα μήνες μετά από εκείνη τη βραδιά, που ολοκληρώνει την πιο πετυχημένη επαγγελματική του χρονιά, φιγουράροντας σε όποιες λίστες καλύτερων ταινιών της χρονιάς μετράνε, σε βραβεύσεις ενώσεων κριτικών, στα καλλιτεχνικά ταμεία Αμερικής και Μ. Βρετανίας, και βέβαια στον οσκαρικό διάλογο.
Τι μεσολάβησε; Η Ευνοούμενη, η νέα του ταινία που κυκλοφορεί στην Ελλάδα τον ερχόμενο Φεβρουάριο, με το αχτύπητο πρωταγωνιστικό τρίο Ολίβια Κόλμαν, Έμμα Στόουν και Ρέιτσελ Βάις να δολοπλοκούν, να ερωτοτροπούν και να χυδαιολογούν στη βρετανική βασιλική αυλή τον 18ο αιώνα.
Μια συνεχώς ευρηματική φάρσα στην οποία, όμως, υποβόσκει το χαρακτηριστικό σκοτάδι των προηγούμενων έργων του σκηνοθέτη, Η Ευνοούμενη το καταδιασκεδάζει με τα παιχνίδια εξουσίας, τη συχνά αθέατη πλευρά της γυναικείας φιλοδοξίας -και μοναξιάς- και το ερωτικό τρίγωνο που δημιουργείται ανάμεσα στην Βασίλισσα Άννα (Κόλμαν), το δεξί της χέρι (Βάις) και την οπορτουνίστρια ξαδέρφη (Στόουν) που διαταράσσει τις ισορροπίες για τη δική της ανάδειξη. Ο Λάνθιμος μπορεί να μην συνυπογράφει επισήμως το σενάριο, αλλά βυθίζει τα δόντια του στις ευφυείς και bitchy λεκτικές μανούβρες της Ντέμπορα Ντέιβις και του Τόνι ΜακΝαμάρα, επιστρατεύοντας σκηνοθετικές τεχνικές όπως το μάτι ψαριού και ανακαλύπτοντας νέες καλλιτεχνικές δυνατότητες μέσα από τον πειραματισμό του. Άλλωστε, σε ένα σύγχρονο κινηματογραφικό τοπίο όπου κυριαρχεί η λογική του franchise και οι ισχυροί auteurs αναγκάζονται να στραφούν όλο και περισσότερο στη γενναιόδωρη, αλλά παρόλα αυτά «τηλεοπτική» αγκαλιά του Netflix προκειμένου να γυρίσουν την επόμενη ταινία τους, περιπτώσεις σαν του Λάνθιμου προστατεύονται σαν σπάνια πουλιά.
Μπορεί Η Ευνοούμενη να διαφημίζεται ως η πιο mainstream στιγμή του Λάνθιμου μέχρι σήμερα, αλλά παραμένει μια γνήσια arthouse ταινία. Υπάρχει μια υπερηρωική ταινία στο κοντινό ή μακρινό μέλλον του σκηνοθέτη – με το ρυθμό εξέλιξής του είναι όχι μόνο αναπόφευκτο, αλλά και λογικό.
Η ευνοϊκή (δικαιούμαστε ένα λογοπαίγνιο) (σε αυτή την παράγραφο) θέση της Ευνοούμενης στη σεζόν του κινηματογραφικού πρεστίζ έγινε ξεκάθαρη με την απόφαση της Fox Searchlight να κρατήσει την ταινία μακριά από την αρένα του Φεστιβάλ Καννών (όπου ο Λάνθιμος ναι μεν έχει κερδίσει βραβεία στο παρελθόν, αλλά έλαβε και διχαστικές κριτικές για τον περσινό Θάνατο του Ιερού Ελαφιού) και να κάνει τα αποκαλυπτήριά της στο, πιο χαλαρό και φιλικό προς τα Όσκαρ, Φεστιβάλ Βενετίας. Η στρατηγική απέδωσε καρπούς, αφού η υποδοχή της από τους κριτικούς ήταν ενθουσιώδης και απέσπασε και δύο βραβεία (το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και γυναικείας ερμηνείας για την Κόλμαν, που σε αυτή τη φάση αποτελεί φαβορί για το Όσκαρ Α’ γυναικείου ρόλου – αν το επιτρέψει η Lady Gaga.) Από τότε, μόνο ανοδική είναι η πορεία της ταινίας, είτε πρόκειται για το αμερικάνικο specialty box-office είτε για τις ιστορικές νίκες-ρεκόρ (10) στα Βρετανικά Βραβεία Ανεξάρτητου Κινηματογράφου, που σηματοδότησαν και την πρώτη σημαντική αναγνώριση για τον ίδιο τον Λάνθιμο φέτος.
Αν και οι οσκαρικές της ελπίδες παραμένουν ισχυρές, Η Ευνοούμενη δεν είναι άτρωτη: παρά τις ατομικές υποψηφιότητες των τριών πρωταγωνιστριών στα βραβεία του Σωματείου Αμερικανών Ηθοποιών, το καστ στο σύνολό του δεν κατάφερε να βρεθεί στην υποψήφια πεντάδα της αντίστοιχης κατηγορίας (που ισοδυναμεί με την «καλύτερη ταινία» στη συγκεκριμένη διοργάνωση), ενώ ο Λάνθιμος δεν είναι στους 5 υποψήφιους σκηνοθέτες στις Χρυσές Σφαίρες. Και ποιος νοιάζεται για τις Χρυσές Σφαίρες, θα πείτε, αλλά χρειάζονται για να κρατηθεί το όνομά του στην κουβέντα, όχι μόνο της ταινίας. Μια υποψηφιότητα από το Σωματείο Αμερικανών Σκηνοθετών θα ήταν σπουδαία (φέτος είναι η ιδανικότερη ευκαιρία να δούμε πόση εκτίμηση έχει κερδίσει από τους χολιγουντιανούς συναδέλφους του), όπως και μια νίκη στα BAFTA.
Μπορεί Η Ευνοούμενη να διαφημίζεται για ευνόητους λόγους ως η πιο «προσβάσιμη» και mainstream στιγμή του Λάνθιμου μέχρι σήμερα, αλλά παραμένει μια γνήσια arthouse ταινία – μοντέρνα, ζωηρή, ακόμα κι επίκαιρη, αλλά arthouse. Υπάρχει μια υπερηρωική ταινία στο κοντινό ή μακρινό μέλλον του σκηνοθέτη – με το ρυθμό εξέλιξής του είναι όχι μόνο αναπόφευκτο, αλλά και λογικό. Σίγουρα ένα χρόνο πριν κανείς δεν περίμενε η Τέιλορ Σουίφτ να κάνει σπάνιο μη self-promotional ποστ στο Instagram προτρέποντας τους 114 εκατ. followers της να σπεύσουν στο σινεμά για να δουν την Ευνοούμενη. Το έκανε επειδή ένας από τους συμπρωταγωνιστές, ο Τζο Άλγουιν, είναι ο σύντροφός της, αλλά το γεγονός ότι το 2018 ήταν η χρονιά που η Τέιλορ Σουίφτ προμόταρε ταινία του Γιώργου Λάνθιμου παραμένει πιο weird από οτιδήποτε επινόησε ποτέ ο έλληνας σκηνοθέτης…