Ο ήλιος δύει τη στιγμή που παιδιά και καλόγεροι ακολουθούν τον Νεοκώρο της εκκλησίας Σαντ’ Αντρέα ντελλά Βάλλε τραγουδώντας με ενθουσιασμό γελώντας και παίζοντας. Τη χαρά τους σταματά αιφνιδίως η επιβλητική επέμβαση του βαρώνου Σκάρπια που ψάχνει έναν κατάδικο, αλλά και μια γυναικεία φωνή, η οποία διακόπτει τη δοκιμή της παράστασης, προκειμένου η σκηνή να επαναληφθεί. Βρισκόμαστε στο Ηρώδειο, στην τεχνική πρόβα της όπερας Τόσκα του Τζιάκομο Πουτσίνι , την οποία θα «ανεβάσει» προσεχώς η Εθνική Λυρική Σκηνή.
Η φωνή ανήκει στη δυναμική Κατερίνα Πετσατώδη, υπεύθυνη της αναβίωσης της θρυλικής σκηνοθεσίας του Ούγκο ντε Άνα. Λίγο αργότερα η ίδια, σε μια ολιγόλεπτη ανάπαυλα (και αφού ο βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς, στο ρόλο του Σκάρπια έχει λιώσει επί σκηνής από το πάθος του για την Τόσκα), σε ερώτηση για τις σκηνοθετικές απαιτήσεις της παράστασης, εξομολογείται: «Είναι θετικό το γεγονός πως το συγκεκριμένο έργο έχει παρουσιαστεί ξανά σχετικά πρόσφατα στο κοινό- μόλις τρία χρόνια πριν. Επιπλέον, με το σκηνοθέτη δουλέψαμε δύο συνεχόμενα έτη μαζί, τόσο για την Τόσκα όσο και για την Μαντάμα Μπατερφλάι. Πέρα από τις σημειώσεις που έχω κρατήσει, διαπιστώνω ότι την ώρα που γίνεται η πρόβα, στη μνήμη ανακαλούνται διάφορα πράγματα. Ξαφνικά, ως διά μαγείας, αρχίζω να θυμάμαι την ίδια, την αρχική πρόβα, όλες τις λεπτομέρειες με το τι ακριβώς ήθελε».
Το γεγονός ότι έχετε να συνεργαστείτε με ένα νέο καστ πως επηρεάζει τα πράγματα; Σε μια αναβίωση σκηνοθεσίας, πέρα από τις αρχικές οδηγίες που πρέπει να σεβαστεί, ο σκηνοθέτης οφείλει να προσεγγίσει και την ιδιοσυγκρασία του κάθε τραγουδιστή. Το ζήτημα είναι να είσαι αρκετά ευέλικτος και αρκετά δημιουργικός ώστε να επαναλάβεις αυτό που έκανες τότε, αλλά με το υλικό που έχεις μπροστά σου αυτή τη στιγμή.
Η ίδια η Τόσκα, ως έργο, θεωρείτε ότι είναι «δύσκολη»; Τι είδους πρόκληση είναι για σας; Όπως όλα τα έργα μεγάλου ρεπερτορίου, έτσι και η Τόσκα είναι χιλιοτραγουδισμένη. Το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι υπάρχει εύκολα ο κίνδυνος να γίνει αυτό που γινόταν πάντα. Κάτι τετριμμένο. Φυσικά, στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν επιχειρείται κάτι εκ του μηδενός, εντελώς από την αρχή και επιπλέον δεν υπάρχει ούτε η πολυτέλεια του χρόνου να «ψαχτεί» το έργο εκ νέου, μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Βασίζεσαι πάντα στην εμπειρία των τραγουδιστών και στο γεγονός ότι το έχουν ήδη «δουλέψει» στο παρελθόν. Κι επίσης υπάρχει και ο άλλος κίνδυνος, να αρχίσεις να ασχολείσαι με λεπτομέρειες κυρίως τεχνικές και να χάσεις τη «μεγάλη εικόνα», το παιχνίδι.
Ανήκει σε εκείνη τη γκάμα των έργων που όσο τα δουλεύεις τα αντιμετωπίζεις και διαφορετικά; Ναι. Ανακαλύπτεις καινούρια πράγματα κάθε φορά. Συμβαίνει ότι σε κάθε έργο. Σκεφτείτε, άλλωστε: τι κάνουμε οι σκηνοθέτες και οι συντελεστές; Προσπαθούμε να διηγηθούμε μια ιστορία. Ακόμη κι αν τη γνωρίζει το κοινό πάρα πολύ καλά, το ζήτημα για εμάς είναι να φτιάξουμε τη «συνομωσία» που ορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα ειπωθεί αυτή η ιστορία. Στόχος παραμένει να είναι αρκετά πειστικός, από την αρχή μέχρι το τέλος, να «φτιάχνει» μια διήγηση με νόημα, η οποία θα κατακτά το κοινό.
-Πιστεύετε ότι αυτή τη φορά η Τόσκα θα ξεπεράσει σε ανταπόκριση την παράσταση του 2012;
Η Τόσκα είναι ένα έργο που κάθε φορά ξεπερνά τις προσδοκίες. Εξ’ ορισμού. Αν μπορείς να επαναλαμβάνεις αυτή την παράσταση κάθε χρόνο, τότε θα είσαι συνεχώς «γεμάτος». Διαθέτει μια ιστορία που εύκολα συγκινεί, το συνδυασμό του μεγάλου πάθους με το θάνατο, ο οποίος -ειδικά σε αυτή την περίπτωση- είναι πολύ βίαιος. Μια γυναίκα πολύ ευσεβής καταλήγει με μεγάλη ευκολία στο φόνο και στη συνέχεια στην αυτοκτονία.
-Μια από τις πιο δυνατές σκηνές του έργου;
«Στο τέλος, στη σκηνή της εκτέλεσης του εραστή της Τόσκα, του ζωγράφου Μάριο Καβανταρόσσι, το σημείο που εκείνη δεν ξέρει ότι αυτή είναι πραγματική και όχι εικονική, ότι ο Σκάρπια την έχει ξεγελάσει, αφήνοντάς την να πιστεύει ότι θα χαρίσει τη ζωή στον αγαπημένο της. Ο ίδιος ο δημιουργός, ο Τζιάκομο Πουτσίνι είναι «μάστορας» στο να γράφει μουσική που χειραγωγεί εντελώς το θυμικό σου. Υπάρχουν σημεία τα οποία έχει συνθέσει ακριβώς, προκειμένου να προκαλέσει τη συναισθηματική ένταση. Το έργο του θυμίζει τη μουσική που χρησιμοποιείται σε μεταγενέστερα έργα του κινηματογράφου τις στιγμές που συναντιούνται οι δύο πρωταγωνιστές και επικρατεί μεγάλο πάθος.»
Δίπλα μας περνούν, βιαστικά, ένας ηθοποιός ντυμένος Πάπας, δυο τροφαντές χωριατοπούλες και ένας από τους τεράστιους πίνακες του σκηνικού. Οι μονωδοί επιστρέφουν στη σκηνή και η Κατερίνα Πετσατώδη στο πόστο της, προκειμένου να δώσει οδηγίες για την τελευταία πράξη του έργου. Τα φώτα ανάβουν και ο χρυσός Εσταυρωμένος στη σκηνή λάμπει. Σε λίγο η Τόσκα και ο Σκάρπια θα αναμετρηθούν ενώπιον του Θεού.
Τόσκα του Τζιάκομο Πουτσίνι
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός
Σκηνοθεσία – σκηνικά – κοστούμια: Ούγκο ντε Άνα
14, 16, 17, 18 Ιουνίου 2015
Ωδείο Ηρώδου Αττικού
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών
Ώρα έναρξης: 21.00
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Κατερίνα Πετσατώδη
Σχεδιασμός προβολών: Ideogamma S.R.L. – Σέρτζιο Μετάλλι
Φωτισμοί: Βινίτσιο Κέλι
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Μάτα Κατσούλη