Είναι μια μορφή τέχνης, είναι κουλτούρα, στοιχείο του πολιτισμού, είναι ένας τρόπος έκφρασης, μια πρωτότυπη υπογραφή, είναι ζωγραφική, είναι ειρηνική διαδήλωση, είναι μήνυμα, είναι αντίδραση, είναι εγωισμός. Είναι παράνομο, αυθαίρετο, ένας οπτικός θόρυβος. Είναι μια χρωματιστή πινελιά μέσα σε μια μουντή καθημερινότητα, είναι ιστορία, ντοκουμέντο και ταυτόχρονα ένα αστείο με την παρέα. Για άλλους ομορφαίνει, για άλλους καταστέφει την εικόνα της πόλης μας. Σύμφωνα με τον Banksy, «είναι ένα από τα ελάχιστα εργαλεία που διαθέτει κανείς, όταν δεν έχει σχεδόν τίποτα. Και ακόμα και αν δεν μπορεί με μια ζωγραφιά να εξαλείψει την παγκόσμια φτώχεια, μπορεί σίγουρα να κάνει κάποιον να χαμογελάσει, την ώρα που κατουράει.» Αυτό είναι το graffiti.
Ήταν Κυριακή πρωί, 16 Νοεμβρίου. Βρισκόμουν από νωρίς στο «θέατρο κάτω από τη γέφυρα», στο Νέο Φάληρο για το OLDSCHOOL MEETING GRAFFITI FESTIVAL. Το μεσημεράκι άρχισαν να εμφανίζονται γνωστές φιγούρες του ελληνικού graffiti και να βομβαρδίζουν με χρώμα τους τοίχους, μαζί με νεότερους μαθητευόμενους writers. Palantin, Sake, Artemios, Dask, Sfb, Udk, Inc, Fta, Hit, Raiden, Wfc, Woozy, Wore, Tare, Mez, Ars και οι 114, ονόματα και ομάδες που έχουν μετατρέψει σε έργα τέχνης πολλούς γκρίζους τοίχους της Αθήνας και της επαρχίας. Το τρένο περνούσε συχνά πυκνά δίπλα από το θέατρο, κάνοντας τις ράγες να τρίζουν δυνατά. Η μυρωδιά από τα spray ήταν έντονη, παλιές παρέες ξανά βρέθηκαν μετά από χρόνια, φίλοι από τα παλιά έβαψαν μαζί για ακόμη μια φορά, γονείς με τα παιδιά τους περνούσαν να χαζέψουν, άλλοι έπιναν μπύρες σχολιάζοντας τους «καμβάδες». Μουσική, χρώμα και χαμόγελα παντού. Ήταν ένα oldschool meeting που μέσα σε λίγη ώρα μεταμορφώθηκε σε ένα ιστορικό φεστιβάλ. Εκεί συνάντησα τον διοργανωτή του fest και χρόνια γκραφιτά, τον Χαρίτωνα. Μου μίλησε για το βιβλίο που γράφει, όπου και καταγράφει την ιστορία του ελληνικού graffiti αλλά και για τη γιορτή αυτή που σήμανε τον προπομπό του βιβλίου.
Στις επόμενες γραμμές θα μοιραστώ όσα έμαθα για το ελληνικό graffiti από τον Χαρίτωνα, ωστόσο όλες οι απαντήσεις για την ιστορία του θα βρίσκονται στις 600 σελίδες του τόμου-ντοκουμέντου που θα κυκλοφορήσει σύντομα με τίτλο: «Η ιστορία του ελληνικού graffiti».
Πριν μάθουμε για την ιστορία του ελληνικού graffiti θέλω να μάθω τη δική σου προσωπική ιστορία. Είχα από μικρός την περιέργεια να μάθω να βάφω σαν εκείνα τα παιδιά που άφηναν το στίγμα τους στη γειτονιά μας. Το 1999 ξεκίνησα να κάνω τα πρώτα μου graffiti. Γούσταρα να βλέπω τις ζωγραφιές μου στη διαδρομή από το σπίτι στο σχολείο και πίσω. Ένιωθα σαν να μου λέει κάτι δικό μου καλημέρα, ήταν φανταστικό! Το παραδέχομαι, είναι και λίγο εγωιστικό γιατί εν τέλει ποτέ δεν ρώτησα τον γείτονά μου αν του αρέσει.
Τι είναι το graffiti για εσένα; Έχει τα αντιδραστικά του, περνάει μηνύματα όποτε έχεις κάτι να πεις, το κάνεις και για πλάκα. Είναι ένα χόμπι, είναι παρείστικο, είναι μια δήλωση, μια ειρηνική διαδήλωση, είναι και εγωιστικό. Είναι ένα εργαλείο για να εκφραστείς.
Σε έχουν συλλάβει ποτέ; Ναι, κάνα δυό φορές. Την πρώτη φορά το έβαλα στα πόδια και είχαν την υποψία πως ήταν κάτι χειρότερο από ένα απλό graffiti. Κάτσαμε ένα βράδυ μέσα και βγήκαμε. Άλλες δύο φορές μας συνέλαβαν, μας έκανα εξακρίβωση στοιχείων και τελικά μας άφησαν ελεύθερους, αφού μας ενημέρωσαν ότι ο νόμος θεωρεί το graffiti φθορά δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας.
Τι σου αρέσει να βλέπεις στους τοίχους της πόλης σου; Μ’αρέσει που και που να βλέπω λευκούς τοίχους για να μπορώ να βάφω! Επίσης, μου αρέσουν μέρη σαν το Μεταξουργείο γιατί σε έναν τοίχο θα δεις ζωγραφικές που έχουν γίνει σε συνεννόηση με τη γειτονιά και ακριβώς δίπλα κάτι παράνομο που το έκανε κάποιος καθαρά για την πάρτη του. Δεν μου αρέσουν οι περιοχές που είναι μόνο ταγκαρισμένες ούτε και εκείνες που τα graffiti γίνονται μόνο επί πληρωμή και με άδεια. Δεν μου αρέσουν τα άκρα, ούτε και το αποστειρωμένο, το στημένο.
Που ονειρεύεσαι να βάψεις στο μέλλον; Όποιο μέρος μου άρεσε και με ενέπνεε στην Αθήνα το έχω βάψει. Επομένως δεν έχω όνειρο να βάψω κάπου συγκεκριμένα, αλλά να βάψω με κάποιους συγκεκριμένους γκραφιτάδες, τους παλιούς αγαπημένους, εκείνους που όταν ξεκινούσα τους είχα σαν πρότυπα. Φυσικά δεν θέλω να σταματήσω ποτέ να βάφω με τους δικούς μου, με εκείνους που χρόνια τώρα βάφουμε μαζί.
Και που δεν θα σε ενδιέφερε καθόλου να βάψεις; Όπου έχει φύση και χρώματα. Στα χωριά της επαρχίας για παράδειγμα, η φύση είναι αρκετά πολύχρωμη και δεν χρειάζεται καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Αντιθέτως, στην Αθήνα, σε κάθε βόλτα, σε κάθε τετράγωνο κάτι λείπει, κάτι πρέπει να προσθέσεις.
Τα graffiti δίνουν χαρακτήρα στην πόλη; Δίνουν ένα μοναδικό και ιδιαίτερο χαρακτήρα στους χαρακτήρες εκείνους που ”βάφουν” στη πόλη και με αυτό τον τρόπο επιδιώκουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους.
Πως αποφάσισες να διοργανώσεις το OLDSCHOOL MEETING GRAFFITI FESTIVAL; Απ’ όταν ξεκίνησα να κάνω graffiti ήθελα να γνωρίσω τους παλιότερους, είχα απορίες, ήθελα να μάθω γιατί το έκαναν, ποια είναι η ιστορία τους. Όσο περνούσαν τα χρόνια, γνώριζα κόσμο και αποκτούσα γνώσεις και εμπειρία, έτσι αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο-ντοκουμέντο που θα στηρίζεται την ιστορία του ελληνικού graffiti. Εδώ και 6 χρόνια προσπαθώ να μαζέψω όλο το υλικό, από κάθε γωνιά της Ελλάδας, από την αρχή της ιστορίας του, μέχρι και το 1999. Ήταν λοιπόν μια καλή αφορμή να μαζευτούμε για ένα meeting με τους πρώτους γκραφιτάδες. Η συνάντηση αυτή εξελίχθηκε σε festival. Είχε οργανωθεί και παλιότερα, το 2011, το πρώτο event για graffiti στην Αθήνα. Ήταν και τότε συγκινητικό αλλά πιο οικογενειακό. Τώρα είδα νέους, μεγάλους, παιδιά. Ήταν ένα meeting ιστορικών γκραφιτάδων και παράλληλα μια καλή ευκαιρία να γνωριστούν οι παλιότεροι με τους νεότερους.
Γιατί επέλεξες το Θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα; Το θέατρο κάτω από τη γέφυρα είναι ένα ιστορικό σημείο για το graffiti, καθώς είναι από τα πρώτα μέρη που δόθηκαν άδειες για κάτι τέτοιο. Εκεί πηγαίναμε να μάθουμε και να φωτογραφίσουμε τις πρώτες ζωγραφιές σε τοίχο. Αποτελούσε ανέκαθεν σημείο προσέλευσης και σημείο κατατεθέν για το αθηναϊκό graffiti. Επίσης μoυ αρέσει πολύ να βλέπω το τρένο να περνάει την ώρα που «βάφω». Αποτελεί ένα σημείο-έμπνευση για εμάς.
Τι θες να πεις μέσω του βιβλίου σου; Δεν έχω τοποθετηθεί, δεν εκφράζω τη γνώμη μου, μιλάνε μόνο οι 45 πρώτοι Έλληνες γκραφιτάδες. Είναι ένα φωτογραφικό ντοκουμέντο, που μέσα από τις 600 σελίδες και τις 2.500 φωτογραφίες, επιδιώκει να καταγράψει την ιστορία του ελληνικού graffiti, κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες της εμφάνισής του. Φυσικά είναι ομαδική δουλειά, με έχει βοηθήσει πολύς κόσμος.
Πες μου με λίγα λόγια την ιστορία του ελληνικού graffiti. Το graffiti εμφανίστηκε σαν μορφή τέχνης στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’80, με τους πρώτους brakers. Μερικοί τυχεροί είχαν στα χέρια τους βινύλια από το εξωτερικό, τα οποία είχαν φόντο κάποια graffiti. Οι νέοι της εποχής, χωρίς να γνωρίζουν ακόμα τι πρέσβευαν, άρχισαν να τα αντιγράφουν. Πρώτες απόπειρες έγιναν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Τρίκαλα, Καβάλα, Δράμα, Κομοτηνή. Ήταν μόλις τρεις συνομήλικες παρέες που έβαφαν τότε και μόλις μπήκαν στρατό, όπως μου έχουν εξιστορήσει οι ίδιοι, για λίγο χάθηκε η τέχνη του δρόμου. Από το ‘95 και μετά ωστόσο, το graffiti απλώθηκε παντού. Τότε έγινε το μεγάλο μπάμ, με τους Terror X Crew να είναι το πρώτο ελληνικό hip hop συγκρότημα που βάφει και παράλληλα μιλάει μέσα από τα τραγούδια του για την τέχνη του graffiti . Από το ’95 και μετά διοργανώθηκαν πολλά φεστιβάλ και event, ενώ σήμερα θεωρώ πως παρόλα τα σκαμπανεβάσματά του, το graffiti είναι στα πάνω του και έχει πάρει πολλές ενδιαφέρουσες και διαφορετικές μορφές. Βλέπεις γύρω σου Street art, tags, bombs, productions, stencils, characters και πολλά άλλα.
Ελληνικό εναντίον ξένο Graffiti. Δεν υστερούμε ούτε σε ποιότητα, ούτε σε ποσότητα από τους γκραφιτάδες του εξωτερικού. Η Ελλάδα μετράει σήμερα 1.000 και πλέον γνωστούς γκραφιτάδες, ενώ πολλοί Έλληνες έχουν ήδη αναγνωριστεί στο εξωτερικό, έχουν κάνει πολλές εκθέσεις ή έχουν γίνει φοβεροί tattoo artists.
Να μείνει το graffiti στους δρόμους ή να μπει στα μουσεία; Εγώ το θεωρούσα πάντα ελευθεριακό. Ο καθένας μπορεί να καταλήξει όπου επιθυμεί. Μπορεί να αναδείξει τη τέχνη του, να γίνει tattoo artist, ένας καλός ζωγράφος που εκθέτει τα έργα του, να το κάνει σαν χόμπι, ή ατόφιο στο δρόμο. Θεωρώ πως ο δρόμος είναι μια δημόσια και δωρεάν γκαλερί για όλους, για αυτό και καλό θα ήταν να μην κλειστεί αποκλειστικά μέσα σε μουσεία ή σε γκαλερί.
Υπήρχε ανέκαθεν μια εσωστρέφεια στο γκράφιτι, δεν χρειαζόταν μεσολάβηση, είχε ελάχιστη εως καθόλου χορηγία, η κοινότητα δημιουργούσε καταστάσεις όπως αντίστοιχα φεστιβάλ, χωρίς βοήθεια. Πιστεύεις πως θα συμβάλει, η εσωστρέφεια, στο να «μείνει ζωντανή» η κουλτούρα του graffiti; Υπάρχουν αυτές οι δύο πλευρές που θα εξελιχθούν ταυτόχρονα και παράλληλα. Θα εξελιχθεί και η τέχνη στην γκαλερί και η τέχνη του δρόμου. Το παράνομο graffiti δεν θα πεθάνει ποτέ.
Αγαπάνε οι Έλληνες και ειδικότερα οι παλαιότερες γενιές το graffiti; Το θεωρούν τέχνη ή παρανομία; Η Ελλάδα από τον εμφύλιο μέχρι σήμερα έχει βιώσει πολύ περίεργες καταστάσεις με συνθήματα στους τοίχους. Είναι δύσκολο λοιπόν ένας παππούς να συμπαθήσει το σύνθημα και το σπρέι. Όσο περνάν τα χρόνια αρχίζουν και το συνηθίζουν, ειδικά όταν βλέπουν ένα όμορφο αποτέλεσμα. Επίσης στην Ελλάδα έχουμε πολύ οπαδικό και πολιτικό σύνθημα. Μέσα σε όλο αυτό το graffiti, δυστυχώς, αποτελεί τη μειοψηφία.
