«Ποτέ καμία καλλιτεχνική πρόταση δεν δίνει απαντήσεις, εγείρει όμως πολλά και σημαντικά ερωτήματα»

«Καθώς κοιτάμε ένα πορτρέτο, βλέπουμε πρώτα απ’ όλα το βλέμμα. Μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου έχουμε εκτιμήσει την έκφραση του προσώπου και τη στάση. Η εικόνα τότε γίνεται το αφηρημένο υποκατάστατο μιας πραγματικής συνάντησης». Η έννοια της συνάντησης φαίνεται, εκτός από τον πρόλογο του επιμελητή Frits Gierstberg να διατρέχει κάθε πτυχή της έκθεσης FACES:Το πορτρέτο στην ευρωπαϊκή φωτογραφία μετά το 1990. Δημιουργικό προϊόν μιας ευρωπαϊκής συμπαραγωγής μεταξύ του κέντρου καλών τεχνών BOZAR, του Nederlands Fotomuseum και του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, η έκθεση συγκεντρώνει έργα 32 φωτογράφων που διαμορφώνουν την σύγχρονη πορεία του πορτρέτου με εκκίνηση το 1989. Μετά από τις Βρυξέλλες -από όπου και ξεκίνησε η έκθεση- και το Ρότερνταμ, τα 200 περίπου εικονιζόμενα πρόσωπα των πορτρέτων έχουν εγκατασταθεί στην τελευταία στάση αυτού του όμορφου ταξιδιού τους, περιμένοντας να «συναντήσουν» τα μάτια των επισκεπτών του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στην Αποθήκη Α’ στο Λιμάνι, και στο παράρτημα του ΜΦΘ, στο κτίριο πρώην Αποθηκών Στρατού, επίσης στο Λιμάνι. Ο Βαγγέλης Ιωακειμίδης, μιλάει στην Popaganda για την πολυσυζητημένη έκθεση, τη σημασία της φωτογραφίας σήμερα αλλά και τον πολύπλευρο ρόλο του μουσείου που διευθύνει.

Ποια είναι η σημασία του πορτρέτου στη φωτογραφία; Ένα τοπίο αλλάζει φυσικά. Το πρόσωπο αλλάζει; Ένα πορτρέτο φέρνει στο προσκήνιο το άτομο και αναδεικνύει την κοινωνική και πολιτισμική του ταυτότητα. Εμείς πήραμε σαν εκκίνηση τη δουλειά του Thomas Ruff που το 1989 φωτογράφισε συμφοιτητές του με έναν ουδέτερο, «κλινικό» τρόπο, σαν να έβγαζε φωτογραφίες για διαβατήρια. Οι καλλιτεχνικές πρακτικές άλλαξαν μέσα σε αυτό το διάστημα και οι φωτογράφοι πειραματίστηκαν με διαφορετικούς τρόπους. Στο σύνολό της, η έκθεση FACES αποτυπώνει το θέμα της ανθρωπιάς, της ταυτότητας και εγείρει ερωτήματα ανάμεσα στο υποκείμενο, τον παρατηρητή και το φωτογράφο. Ξέρετε, ποτέ καμία καλλιτεχνική πρόταση δεν δίνει απαντήσεις, εγείρει όμως πολλά και σημαντικά ερωτήματα.

Έχετε σπουδάσει και δραστηριοποιηθεί στο εξωτερικό, με έμφαση στη Γαλλία. Η Ελλάδα στον τομέα των εικαστικών τι θέση έχει στη διεθνή σκηνή; Ισχύει, κατά τη γνώμη σας, ότι αν και υπάρχει παραγωγή, τα πράγματα δεν κινούνται τόσο οργανωμένα; Είναι αλήθεια αυτό. Οι δημιουργοί της εικαστικής, της φωτογραφικής σκηνής και άλλων οπτικών τεχνών έχουν δυσκολία να βρουν θέση σε φεστιβάλ, συλλογές και περιοδικές εκθέσεις. Αυτό ενδεχομένως έχει να κάνει με το γεγονός ότι αργήσαμε να μπούμε σε μηχανισμούς. Για να μπεις στην παγκόσμια και την ευρωπαϊκή σκηνή πρέπει να έχεις μόνιμη συνεργασία και παρουσία σε γκαλερί, περιοδικά, εκδηλώσεις του εξωτερικού, πράγμα που αποτελεί αχίλλειο πτέρνα για την ελληνική σκηνή γενικότερα. Αυτό δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει βέβαια ούτε σαν φορείς και θεσμούς, ούτε σαν δημιουργούς. Χρειάζεται συνεχής αγώνας, σοβαρότητα και πολλή δουλειά.

Ο διευθυντής της Tate Modern, Chris Decron, σε πρόσφατη ομιλία του με θέμα τα Μουσεία του Μέλλοντος έδωσε μεγάλη βάση στο κοινό και τη μεγαλύτερη ενσωμάτωσή του στο μελλοντικό μουσείο. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Απόλυτα. Σε αυτά τα έξι χρόνια κάναμε τεράστιες προσπάθειες και προσελκύσαμε περισσότερο κοινό. Πρόσφατα, σε μια έρευνα κοινού αναδειχθήκαμε το πιο αγαπητό μουσείο σε ηλικίες από 18 έως 35στη Θεσσαλονίκη. Αν και είμαστε ένα μονοθεματικό μουσείο, με δεδομένο χώρο και πόρους, καταφέραμε να οργανώσουμε πάνω από 340 εκθέσεις σε πολλά σημεία στην Ελλάδα και σε 30 πόλεις του εξωτερικού. Επίσης, κάνουμε δράσεις και εκθέσεις που εντάσσονται σε αυτό που λέμε πολιτισμική ιστορία και έχουν κοινωνικό ενδιαφέρον, όπως η Photobiennale αλλά και παρουσιάσεις εκτός μουσείου, σε χώρους όπως στο αεροδρόμιο, τη Ροτόντα και σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Με αυτό τον τρόπο ερχόμαστε σε επαφή με ένα άλλο κοινό, δημιουργούμε έναν πολιτισμό καθημερινότητας, μας ενδιαφέρει να καλλιεργήσουμε το βλέμμα του κοινού σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα.

Ποια η γνώμη σας για το γεγονός ότι νέα μέσα όπως το instagram έχουν δημιουργήσει ένα καθεστώς «ευκολίας» για τη φωτογραφία με την έννοια ότι ο καθένας μπορεί να αισθανθεί «καλλιτέχνης» με το πάτημα ενός κουμπιού και μερικά φίλτρα; Η φωτογραφία δεν είναι μόνο τέχνη. Σαν μουσείο, δίνουμε προτεραιότητα στην καλλιτεχνική της χρήση αλλά καμιά φορά βρίσκουμε ενδιαφέροντα στοιχεία και σε ανώνυμους φωτογράφους. Υπάρχουν άνθρωποι που πειραματίζονται με τη φωτογραφία, υπάρχει η χρήση της για σκοπούς επιστημονικούς ή αναμνηστικούς, αλλά η ποιότητα είναι κάτι άλλο. Εμείς φιλτράρουμε την πρώτη ύλη ώστε να τη βάλουμε σε ένα πλαίσιο και να τη δώσουμε στο κοινό με τον καλύτερο και πιο δημιουργικό τρόπο. Στο instagram μπορεί πράγματι κάποιος να πετύχει μια τεχνική αρτιότητα αλλά σε επίπεδο πνευματικό πιθανότατα θα μείνει στον «αφρό», δεν θα έχει διάρκεια.

Κατά την πρόσφατη συζήτηση που δημιουργήθηκε σχετικά με το θέμα της δημοσιοποίησης των φωτογραφιών των προσφύγων, πολλοί υποστήριξαν ότι μόνο η δύναμη μιας εικόνας θα μπορούσε να φέρει αποτέλεσμα. Η εικόνα έχει τεράστια σημασία, αλλά εκείνο που μετρά επίσης είναι το πλαίσιο, το πώς παρουσιάζεται. Αν είναι φωτο-δημοσιογραφία ή αν είναι εικόνα που πέραν της πληροφορίας περνάει και ένα μήνυμα, τι γράφει η λεζάντα και ο τίτλος, ο όγκος, όλα αυτά παίζουν ρόλο. Φυσικά μπορεί να ευαισθητοποιήσει αλλά υπάρχουν και οι υπερβολές, το να αλλάζεις την πρόθεση του δημιουργού ή του ρεπόρτερ που μπορεί να ήθελε να δώσει μια μαρτυρία και όχι κάτι περισσότερο. Είναι ένα ζήτημα που απασχολούσε και πιστεύω ότι θα συνεχίσει να απασχολεί.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας σε ό,τι έχει να κάνει με το Μουσείο Φωτογραφίας; Θα διπλασιάσουμε τον εκθεσιακό μας χώρο, ήδη σε αυτή την έκθεση έχουμε μισθώσει τις παλιές αποθήκες του στρατού, κάτι που διεκδικούσαμε πολλά χρόνια. Το σχέδιό μας είναι να κάνουμε ένα χώρο αποθήκευσης και συντήρησης για τις συλλογές μας, να εντάξουμε στο επόμενο ΕΣΠΑ προτάσεις σχετικά με δεξιότητες και εκπαίδευση του κοινού, να εμπλουτίσουμε τη συλλογή μας, να κάνουμε εκδόσεις και να βρούμε περισσότερες πηγές χρηματοδότησης. Έχουμε όραμα και μεράκι και τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν μεγάλες προοπτικές αρκεί να συνεχίσουμε τη σκληρή δουλειά και να έχουμε την ανάλογη στήριξη.