Ανεβαίνεις τα κόκκινα σκαλιά, περνάς στο φουαγιέ και τον καταπράσινο, ολόφυτο τοίχο του και κατεβαίνεις στο -1. Εκεί θα βρεις τη νέα έκθεση του ΕΜΣΤ, η οποία διερευνά πώς το συναίσθημα και οι κοινωνικές μας σχέσεις έχουν μετασχηματιστεί από την ψηφιακή τεχνολογία και τον καπιταλισμό.
Ο υπότιτλος της έκθεσης «H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας» αποτελεί έμπνευση από το βιβλίο της Eva Illouz, Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism, που αναλύει πώς οι σύγχρονες στενές, οικείες σχέσεις καθορίζονται όλο και περισσότερο από οικονομικά και πολιτικά μοντέλα διαπραγμάτευσης και ανταλλαγής. Το ζήτημα της ταυτότητας και του εαυτού είναι κυρίαρχο στα περισσότερα έργα. Τονίζεται βέβαια ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην καλλιέργεια του ναρκισσισμού, της εμμονής στη αυτοπροβολή και την εμπορευματοποίηση του συναισθήματος. Είναι μια έκθεση για την ενσώματη εμπειρία του ψηφιακού και την ασώματη εμπειρία της εγγύτητας στη σημερινή εποχή, μετά την πανδημία, στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων.
Όπως διατείνεται και η Eva Illouz, η κουλτούρα του καπιταλισμού έχει καλλιεργήσει μια έντονα συναισθηματική κουλτούρα στο χώρο εργασίας, στην οικογένεια και στη σχέση μας με τον εαυτό μας. Οι οικονομικές σχέσεις, σύμφωνα με την κοινωνιολόγο, έχουν γίνει βαθιά συναισθηματικές, ενώ οι στενές, οικείες σχέσεις μας καθορίζονται όλο και περισσότερο από οικονομικά και πολιτικά μοντέλα διαπραγμάτευσης. Αυτήν τη διπλή διαδικασία συνδιαμόρφωσης και αλληλοεπιρροής την ονομάζει συναισθηματικό καπιταλισμό.
Στην έκθεση, η οποία περιόδευσε από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Φράιμπουργκ στη Γερμανία, στην Kunsthalle του Ταλίν, στο IMPAKT Media Organization και το Μουσείο Centraal στην Ουτρέχτη, συμμετέχουν 24 καλλιτέχνες από 14 χώρες. Για το ΕΜΣΤ, η έκθεση έχει διευρυνθεί και έχουν προστεθεί Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες.
Αυτά είναι τα έργα που ξεχώρισε η Popaganda από την έκθεση “Modern Love”:
της Μαρίας Μαυροπούλου
Σκοτεινό δωμάτιο και μόνο δύο οθόνες αναμμένες. Ένα δυνατό σχόλιο για το πόσο έχουν επηρεάσει το μαζί και την συντροφικότητα (ακόμη και την τρυφερότητα) οι συσκευές που τις κουβαλάμε παντού μαζί. Το έργο της Μαρίας Μαυροπούλου περιλαμβάνει τις νέες, διευρυμένες μορφές της φωτογραφικής εικόνας, όπως την εικονική πραγματικότητα και τη χρήση στιγμιότυπων οθόνης. Η έρευνά της επικεντρώνεται στις νέες πραγματικότητες που δημιουργούν οι συνδέσιμες συσκευές και στις αντιφάσεις που προκύπτουν από τους υλικούς και ψηφιακούς κόσμους που κατοικούμε. Η αισθητική της κινείται στα όρια ανάμεσα στο αληθοφανές και το μη αληθοφανές, το ενδεχόμενο και το μη πραγματοποιήσιμο, το τυχαίο και το κατασκευασμένο. Η Μαυροπούλου, δοκιμάζοντας την αντίληψη του θεατή, θέλει να θέσει ερωτήματα για τον ρόλο και τη δύναμη της φωτογραφίας στην εποχή της παντοκρατορίας της.
του Duran Lantink
To Purple Vagina Face του Duran Lantink είναι βασισμένο στο παντελόνι που σχεδίασε για το μουσικό βίντεο «PYNK» της Janelle Monáe. Το ρούχο του Lantink είναι μια αναπαράσταση του αιδοίου και συνέβαλε, μαζί με τους στίχους του τραγουδιού (τους οποίους η Monáe έγραψε σε συνεργασία με την πανκ καλλιτέχνιδα Grimes), τη χορογραφία και την εικονογραφία του βίντεο και το δεσπόζον ροζ χρώμα της εικόνας, ώστε το «PYNK» να γίνει σύμβολο ενδυνάμωσης και εορτασμού της γυναικείας σεξουαλικότητας.
Για το ρούχο της έκθεσης «Modern Love. H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας», ο Lantink κρατά τη βασική μορφή του παντελονιού και μεταθέτει το αιδοίο στη θέση του προσώπου. Tα χρησιμοποιημένα ρούχα κρατούν αναμνήσεις σωμάτων και, όπως με το βίντεο της Monáe, το ένδυμα γίνεται μια μετωνυμία των γυναικών που το φορούν. Ο Lantink κατασκευάζει τα ρούχα του από κομμάτια παλιών ρούχων, που βρίσκει σε φιλανθρωπικά καταστήματα και άλλες αγορές μεταχειρισμένων ρούχων, υιοθετώντας μια πολιτική επανάχρησης στον αντίποδα του κυρίαρχου κακοποιητικού συστήματος γρήγορης μόδας.
της Marjike de Roover
Μια σειρά από μιμίδια (aka memes) θα σε κάνουν να γελάσεις πολύ, αλλά και να προβληματιστείς, καθώς σύμφωνα με την καλλιτέχνιδα, «φέρουν οδηγίες για την αναπαραγωγή της κουλτούρας», ενώ βασίζονται συχνά στις κανονιστικές δομές εξουσίας και μεταδίδουν στερεοτυπικές αναπαραστάσεις. Σε μεγάλο βαθμό είναι επιθετικά, αποκλείουν όποιον δεν αυτοπροσδιορίζεται ως λευκός άντρας και επισφραγίζουν την ετεροκανονικότητα.
Τα αιχμηρά memes της De Roover καθρεφτίζουν την απαισιοδοξία, την ανασφάλεια και τον αυτοσαρκασμό των μιλένιαλ. Αντανακλούν την πίεση του κοινωνικού περίγυρου, την εμμονή με την αναπαράσταση του εαυτού, τη δυσκολία προσαρμογής στις νόρμες, π.χ. της ομορφιάς. Τονίζουν τους τρόπους με τους οποίους η θεσμοθετημένη σεξουαλικότητα κατασκευάζει το φύλο και παρέχουν μια διεισδυτική ματιά στην πραγματικότητα και τις δυσκολίες της αναζήτησης συντρόφου και ερωτικής συσχέτισης ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Το έργο της διερευνά την επιτελεστικότητα της ταυτότητας και εστιάζει σε ζητήματα φεμινισμού, queer ταυτότητας, σεξουαλικότητας και επιθυμίας καταφεύγοντας σε εικονογραφία και γλώσσα που αντλεί από την κουλτούρα του διαδικτύου και της βιομηχανίας της διασκέδασης.
της Candice Breitz
Μέχρι πριν από λίγο καιρό, η λέξη σεξεργασία δεν υπήρχε στο λεξικό μας. Χάρη στους αγώνες και τον ακτιβισμό των κοινοτήτων ενδυνάμωσης σεξεργαζόμενων ατόμων, τώρα τα δικαιώματά τους γίνονται αντικείμενο έρευνας και τέχνης και ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο. Το TLDR προέκυψε από συνεντεύξεις και εργαστήρια που πραγματοποίησε η Candice Breitz, ακτιβίστρια και καλλιτέχνιδα, στο Κέιπ Τάουν με μια κοινότητα σεξεργατών/τριών συνδεδεμένη με την οργάνωση SWEAT, Sex Workers Education & Advocacy Taskforce. Το έργο αναπτύσσεται σε δύο αίθουσες.
Στην πρώτη, ο 12χρονος Xanny Stevens αφηγείται με παιδική ειλικρίνεια μια αληθινή ιστορία η οποία υπογραμμίζει το ζωτικό διακύβευμα πίσω από τον διεθνή αγώνα των σεξεργατών για βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. H ιστορία υπενθυμίζει την ιδεολογική μάχη που δίχασε το φεμινιστικό κίνημα και έφερε αντιμέτωπες την οργάνωση Διεθνής Αμνηστία με έναν συνασπισμό γυναικών του Χόλιγουντ και υπέρμαχων της κατάργησης της εργασίας του σεξ. Ένας χορός σεξεργατών σχολιάζει την ιστορία του με συνθήματα που προέρχονται από κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση της σεξεργασίας.
Φορώντας μια πορτοκαλί στολή, χαρακτηριστικό χρώμα της SWEAT (αλλά και των στολών που φορούν οι κρατούμενοι στις φυλακές της Νότιας Αφρικής), τα μέλη της κολεκτίβας απευθύνουν εκκλήσεις για αποποινικοποίηση και αποστιγματισμό της σεξεργασίας. Στο soundtrack εναλλάσσονται αυτοσχεδιαστικές εκτελέσεις τραγουδιών διαμαρτυρίας στις γλώσσες ζουλού και χόσα, και σύντομα ηχητικά sample από δημοφιλείς επιτυχίες που αναφέρονται στη σεξεργασία (της Tina Turner, της Rihana, του Roy Orbinson, της Donna Summer).
Στην δεύτερη αίθουσα, ακούγονται πρωτοπρόσωπες μαρτυρίες των σεξεργατών που περιγράφουν την εργασία τους και διατυπώνουν τους κοινούς τους στόχους ως ακτιβίστριες και ακτιβιστές. «Αρχίσαμε να μαθαίνουμε ότι έχουμε δικαιώματα», λέει χαρακτηριστικά ένας σεξεργάτης από Νότια Αφρική.
– Melanie Bonajo
Για το τέλος, αφήσαμε το πιο εκστατικό, το πιο ηδονιστικό και το πιο ενδυναμωτικό βίντεο που μπορείς να απολαύσεις σε αυτήν την έκθεση! Θα ακούσεις για τον γυναικείο οργασμό, για τάντρα και την «ιερή θηλυκότητα» και θα δεις πάνω σε ροζ οθόνη να γράφεται με neon γράμματα: “Healing is the new punk!”. Η φράση που συγκρατήσαμε εμείς είναι το ότι «η απόλαυση είναι το κλειδί για βαθιά μεταμόρφωση, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι το φοβούνται». Όπως φοβούνται και το αιδοίο.
Το Melanie Bonajo εστιάζει σε ένα κίνημα σεξεργατριών του Μπρούκλιν οι οποίες βλέπουν τη δουλειά τους ως έναν τρόπο για να διεκδικήσουν οι γυναίκες ισχύ σε μια ζώνη απόλαυσης που ανδροκρατείται. Θεωρούν πως αποστολή τους είναι η αναδιευθέτηση των σεξουαλικών συμβάσεων και της αντίληψής μας για την οικειότητα. Παιγνιώδης, αισθησιακή, εμπνευσμένη από τον φεμινισμό και τα ελευθεριακά κινήματα της δεκαετίας του ’60, η ζωηρή ερωτική εικονογραφία της ταινίας μιλά για τη «σοφία της θηλυκότητας» και αποκαλύπτει τις προσδοκίες που περιβάλλουν τους ρόλους των φύλων.