Οι βιογραφίες των ανθρώπων καμιά φορά συναγωνίζονται το έργο τους. Υπάρχει το παράδειγμα του βραβευμένου αυτοεξόριστου Σύριου χορογράφου και χορευτή Μιθκάλ Αλζγκάιρ, πoυ καταφθάνει στη Στέγη από τη Γαλλία, τον τόπο μόνιμης κατοικίας του από το 2010, με το Displacement, της ενότητας Focus:Syria (στις 26-27/10) και από καθαρή σύμπτωση σήμερα δεν είναι εγκλωβισμένος στο στράτευμα του Άσαντ.
Η δουλειά που φέρνει στην Αθήνα διερευνά το πώς μεταλλάσσεται με ραγδαίους ρυθμούς η συριακή κουλτούρα και παράδοση, μετά την Αραβική Ανοιξη. Ο ίδιος δεν πρόλαβε να τη ζήσει: «Εγκατέλειψα την Συρία ένα χρόνο προτού ξεκινήσει η Επανάσταση, γιατί ήθελα να ταξιδεύω στο εξωτερικό και να συνεχίσω τις σπουδές μου πάνω στο αντικείμενο του χορού. Ήθελα και να αποφύγω τη στρατιωτική θητεία που είναι 2 χρόνια. Ήταν 2,5 και 3 χρόνια παλαιότερα. Αλλά και πάλι δεν είναι ανθρώπινο το διάστημα αυτό. Οι περισσότεροι αναζητούν ένα τρόπο να το αποφύγουν. Είτε ταξιδεύοντας είτε πληρώνοντας».
Ήταν τυχερός. «Αν είχα παραμείνει στη χώρα για να υπηρετήσω στο στρατό θα έμενα για πέντε χρόνια εγκλωβισμένος και υποχρεωμένος να πολεμάω με τον Ασαντ. Όσοι μπορούσαν έφυγαν και γλίτωσαν. Είναι πολλοί αυτοί που ξέρουν ότι δεν πολεμάνε για τη χώρα τους. Υπάρχουν κι αυτοί που πιστεύουν ότι πολεμούν για τη Συρία. Άλλοι το κάνουν απλώς γιατί είναι υποχρεωμένοι».
Παρακολουθεί το σημερινό χάος της σπαρασσόμενης γενέτειράς του, αλλά παραδέχεται πως «δεν μπορούσε να συνεχιστεί η ίδια κατάσταση. Και για τους πολίτες και για τους καλλιτέχνες. Έπρεπε κάτι να κάνουμε, έπρεπε κάτι να συμβεί. Δεν μπορούσαμε να εκφραστούμε στη δικτατορία του Ασαντ. Υπήρχαν πολλές απαγορεύσεις».
Βεβαίως, και τότε, όπως και σήμερα, καθένας αντιμετώπιζε διαφορετικά την κατάσταση στη χώρα. «Για μένα δεν ήταν εύκολο να παραμείνω», λέει. Όταν εγκατέλειψε τη Συρία πριν από 6 χρόνια, βρέθηκε στο Μονπελιέ. Εκεί σπούδασε στο Εθνικό Κέντρο Χορογραφίας. Τελειώνοντας τις σπουδές είχε πρόβλημα με τα χαρτιά του. «Το συριακό διαβατήριό μου είχε λήξει και δεν μπορούσα να βγάλω νέο, λόγω της εκκρεμότητας με το στρατιωτικό. Επρεπε λοιπόν είτε να γυρίσω στη Συρία και να υπηρετήσω, είτε να παραμείνω στη Γαλλία». Δεν μπήκε καν στο δίλημμα. Επέλεξε την ξενιτιά. «Συνεχίζω τα project και την έρευνά μου που σχετίζονται κι εμπνέονται από την κατάσταση στη χώρα μου, τη βία πρωτίστως, για την οποία τα δυτικά μέσα ενημέρωσης δεν λέγανε τίποτα. Όμως, εμείς οι Σύριοι εκτός Συρίας θέλαμε να πούμε τι συνέβαινε στη χώρα μας, να κάνουμε μια δήλωση μέσα απ’ τη δουλειά μας».
Όλη η έρευνά του επικεντρώθηκε στο «τι μπορώ να κάνω ως καλλιτέχνης μεσα σε αυτή την κατάσταση. Ήθελα να διατυπώσω ένα μανιφέστο πάνω απο τη σκηνή για αυτό που συνέβαινε. Μπορεί να είμαι στη Γαλλία αλλά παρακολουθώ συνεχώς τι συμβαίνει στη Συρία κι είμαι σε διάλογο με αυτό που συμβαίνει, είμαι σε διάλογο με τη χώρα μου, τον λαό της, την κουλτούρα μας, το μέλλον μας».
Ακόμα και σήμερα που πολλοί θέλουν να φύγουν, υπάρχουν κι εκείνοι που επιμένουν να παραμένουν στη Συρία. «Η οικογένειά μου, το σπίτι μου είναι ακόμα εκεί. Με όλες τις αναμνήσεις. Η οικογένειά μου δεν μπορεί να φανταστεί τον εαυτό της να αφήνει τη χώρα. Υπάρχουν κι αυτοί που λένε “δεν θέλω το παιδί μου να μεγαλώσει σε αυτή τη βία”. Αλλά παραμένουν πολλοί όσοι λένε “πού να πάω, έζησα εδώ όλη τη ζωή μου. Προτιμώ να πεθάνω στη χώρα μου”. Ακόμη και καλλιτέχνες σκέφτονται έτσι. Υπάρχουν κι αυτοί που επιμένουν να ζουν στη Συρία γιατί υποστηρίζουν το καθεστώς Άσαντ. Υπάρχουν διαφορετικές οπτικές. Δεν μπορούμε να πούμε όμως “δεν έχουμε πια χώρα”, παρόλο που ο μισός πληθυσμός έχει φύγει και δεν ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί».
Ολα αυτά δεν τα σκέφτεται απλώς, τα αισθάνεται και τα προσλαμβάνει, υπογραμμίζει, και μέσα από τα φίλτρα της τέχνης του: «Δεν ψάχνω ένα παρελθόν που δεν υπάρχει πια, ούτε θέλω να δημιουργήσω ένα μέλλον χωρίς αναμνήσεις. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το πώς γίνεται ορατή η κληρονομιά και η ταυτότητα του συριακού σώματος και πώς αυτή επηρεάζεται μέσα στο πολύπλοκο πλαίσιο των επαναστάσεων, των πολέμων, των συγκρουόμενων ιδεολογιών, του πόθου για ελευθερία, της καταστροφής και της μετανάστευσης. Ο καλλιτέχνης πρέπει να παρουσιάσει αυτή την πραγματικότητα, αυτή την ιστορική συνθήκη μέσα από εικόνες, μέσα από ένα έργο τέχνης, με το ερώτημα “τι μπορούμε να κάνουμε;”».
Και η παράσταση που φέρνει στην Αθήνα ξεκινά «από την προσωπική μου εμπειρία, από προσωπικά ερωτήματα, παρότι είναι συνδεδεμένα με ένα μάλλον παγκόσμιο context. Είναι πολλοί οι άνθρωποι διεθνώς που βιώνουν τις ίδιες καταστάσεις με τους Σύριους, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους να επαναστατήσουν. Προσπαθώ, παρόλο που ξεκίνησα να δουλεύω αναρωτώμενος ποια είναι η κληρονομιά μου, ποιος είναι ο πολιτισμός μου και το πλαίσιο ενός πολέμου, να ανακαλύψω τι είναι ποιητικό σε αυτό τον κόσμο. Στο τέλος η πραγματικότητα συνδέεται με την ποίηση».
Το σώμα βρίσκεται σταθερά στο κέντρο της παράστασης: «Προσπαθώ να αποδώσω όλη τη βία, πολιτική, θρησκευτική, στρατιωτική, πάνω στο σώμα που δεν έχει εθνική ταυτότητα, αλλά είναι αντανάκλαση της ανθρωπότητας και συνδεδεμένο με όλα τα ερωτήματα για τα σύνορα στα οποία προσκρούουμε. Είναι μια δουλειά για τη βία που βιώνει το σώμα».
Το Displacement, που εκπροσωπώντας τη Συρία και την Τουρκία, πήρε το 1ο βραβείο στο διεθνή διαγωνισμό χορού Danse Élargie, το 2016, δεν είναι το πρώτο του έργο που αναφέρεται στον πόλεμο στη Συρία. Το 2014 γύρισε το φιλμ Out of there, που περιλαμβάνει αρχειακό υλικό από την καθημερινή πραγματικότητα στη χώρα του.
Η τηλεφωνική συζήτηση οδηγείται στην Ελλάδα, στα κλειστά σύνορα. Δεν θεωρεί ωστόσο ότι πρέπει να συζητάμε για τα κλειστά σύνορα μιας Ευρώπης που εκφασίζεται: «Όλα τα media και οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αποπροσανατολίζουν μετατοπίζοντας το κέντρο από τον πόλεμο που μαίνεται στο πρόβλημα της έλευσης των προσφύγων που δεν ξέρουν τι να τους κάνουν και δεν θέλουν να τους δεχτούν. Οι ανθρώπινες μονάδες είναι απλά business για αυτούς. Αλλά ο πόλεμος, στον οποίο σκοτώνονται άνθρωποι, είναι το αληθινό ζήτημα και το αίτιο που κάνει τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τη χώρα τους. Δεν είναι εύκολο να είσαι πρόσφυγας. Προτού μιλήσουμε για τα κλειστά σύνορα, για το αν δέχονται ή όχι τους πρόσφυγες οι Ευρωπαίοι, πρέπει να πούμε ότι στον πόλεμο σκοτώνονται άνθρωποι και γι’ αυτό πρέπει να σταματήσει τώρα».
Για αυτό που συμβαίνει στη Συρία σήμερα ευθύνεται η «σύγκρουση Δύσης και Ανατολής ευθύνεται», υποστηρίζει. «Είναι η κόντρα Αμερικής Ρωσίας και Ιραν. Είναι ξεκάθαρο ότι γίνονται business στη Συρία. Δεν είμαι πολιτικός, είμαι ένας απλός άνθρωπος, αλλά μπορώ να το δω». Ψήγματα ελπίδας στη σπαρασσόμενη χώρα επιζούν; «Για το μέλλον μας; Ελπίδα υπάρχει όχι για τη δική μου γενιά, αλλά για τις επόμενες. Η τωρινή γενιά έχει καταστραφεί. Πρέπει να ανορθώσουμε ξανά τους εαυτούς μας, πρέπει να ξαναχτίσουμε τη χώρα μας απ΄το μηδέν».
Στους Σύριους που βρίσκονται πια «σκορπισμένοι παντού» παρατηρεί «μια νοσταλγία για τη χώρα τους, δυσκολία για να μάθουν τη γλώσσα της νέας χώρας, δυσκολία να βρουν δουλειά. Οι μεγαλύτεροι είναι πολύ συνδεδεμένοι με το γενέθλιο τόπο. Οι νεότεροι αναζητούν τη διέξοδο ενός νέου τρόπου ζωής».