Ποιος είδε την ψυχή και δεν τη φοβήθηκε; Ποιος αποπειράθηκε να ανακαλύψει την αλήθεια για τον εαυτό του και δεν σκόνταψε δισταχτικά στο πρώτο βήμα μην ξέροντας πού μπορεί να τον οδηγήσει μια τέτοια ανασκαφή; Μπορείς στα δύσκολα να μην αναζητήσεις οδηγό, μπορείς να μην ακουμπήσεις σ’ έναν που έχει διαβεί πολλές φορές τα ίδια μονοπάτια; Αναζητήσαμε μερικές απαντήσεις στα σύγχρονα προβλήματα ψυχοθεραπείας από την ψυχολόγο και ψυχοθεραπεύτρια Άρτεμη Αντωνίου.
Γιατί οδηγός ψυχοθεραπείας; Πού απευθύνεται το βιβλίο σας που μόλις κυκλοφόρησε; Το Ας μιλήσουμε για ψυχοθεραπεία απευθύνεται σε όσους και όσες ενδιαφέρονται να μάθουν βασικά πράγματα για την ψυχοθεραπεία στις μέρες μας και ως τώρα δεν έβρισκαν εύκολα ένα σύγγραμμα που να περιέχει μαζεμένες όλες αυτές τις πληροφορίες. Με τρόπο όσο γινόταν απλό και συνοπτικό προσπάθησα να απαντήσω σε ερωτήσεις που από τότε που ξεκίνησα να δουλεύω ως θεραπεύτρια μου κάνουν πολλοί άνθρωποι που έχουμε συναντηθεί ή συναντιόμαστε στα πλαίσια της θεραπείας. Ερωτήματα που έχουν να κάνουν συχνά με το τι είναι και τι κάνει η ψυχοθεραπεία και άλλα πρακτικά ζητήματα. Θέλησα, επίσης, να ξεκαθαρίσω μερικούς μύθους και ταμπού που μπορεί να υπάρχουν και πιθανόν να κάνουν κάποιον/α να στερηθεί το δώρο των ψυχολογικών θεραπειών, ενώ το χρειάζεται. Όμως, κατά τη γνώμη μου, είναι κρίμα στις μέρες μας να το στερείται κανείς λόγω προκαταλήψεων, άγνοιας ή κακής πληροφόρησης — χωρίς να σημαίνει ότι η ψυχοθεραπεία (ή ένα είδος της) ταιριάζει σε όλους.
Ασχολείστε με τη συγγραφή γενικά ή μόνο για την ψυχοθεραπεία; Μου αρέσει και είναι αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς μου η συγγραφή πάνω σε ζητήματα ψυχολογικά. Κατά τη γνώμη μου, οι πληροφορίες για ζητήματα ψυχολογίας πρέπει να είναι διαθέσιμες σε όλους. Γράφω όμως και ποίηση. Για μένα η ποίηση υπερβαίνει την καθημερινή και την επιδερμική λογική των πραγμάτων και μας συνδέει με την ουσία τους, μαζί και πέρα από αυτά, σε όλες τις εκδηλώσεις της Ζωής. Η ποίηση, όμως, χρειάζεται χρόνο και αφοσίωση και δυστυχώς στις μέρες μας αυτό το είδος φαίνεται κάποιες φορές να αντιμετωπίζεται επιπόλαια.
Εδώ δεχόταν ο S. Freud τους ασθενείς του στη Βιέννη. Τώρα εκτίθεται στην τελευταία του κατοικία, στο Λονδίνο.
Ποιο θα λέγατε ότι είναι το ζητούμενο των ανθρώπων που έρχονται για ψυχολογική θεραπεία στην Ελλάδα του σήμερα; Το ζητούμενο σαφώς δεν είναι ένα και κάθε άνθρωπος μέσα στη μοναδικότητά του έχει άλλες ανάγκες κι άλλες δυνατότητες. Συνήθως κάποια κρίση, κάποιου είδους συναισθηματική δυσκολία μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να αναζητήσει την ψυχοθεραπεία. Επίσης, ένα κοινωνικό πρόβλημα μπορεί να γίνει ψυχολογικό σε ατομικό επίπεδο, π.χ. ο ρατσισμός, η κοινωνική/οικονομική πίεση κτλ. Το να γίνεις αυτό που ήδη είσαι, να ζεις αυθεντικότερα, όπως είπαν πολλοί πρωτοπόροι της ψυχοθεραπείας (Jung, Rogers, Maslow, Rowan) είναι κι αυτό από τα ζητούμενα. Στην Ελλάδα ένα ποσοστό άνω του 70% του ενήλικου πληθυσμού κάνει μια δουλειά που δεν του αρέσει. Επίσης, ένα ποσοστό άνω του 70% είναι σε μια συντροφική/συζυγική σχέση που δεν του/της αρέσει. Πιστεύω ότι και οι ψυχοθεραπευτές μέσα από τις ψυχολογικές θεραπείες συμβάλλουν στο να μειωθούν αυτά τα ποσοστά. Για παράδειγμα, πώς άραγε να οραματιστεί δημιουργικά κι ευρύτερα μια κοινωνία ένας πολίτης της, όταν ξυπνάει δίπλα σε έναν άνθρωπο που κυρίως δεν του/της αρέσει για να πάει σε μια δουλειά που κυρίως δεν θέλει; Και τι μήνυμα δίνει στα παιδιά του; Νομίζω μπορεί να αλλάξει αυτό – ίσως όχι εύκολα αλλά μπορεί.
Ποια είναι η γνώμη σας για την Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα; Στους τομείς της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Έχουν γίνει βήματα την τελευταία δεκαετία, όμως, τα πράγματα είναι ακόμα πίσω. Όχι μόνο σε δομές αλλά και σε αντίληψη. Και αρχικά χρειάζεται να αλλάξει η αντίληψη. Χρειάζεται να αναγνωρίσουν οι άνθρωποι που βρίσκονται στις αρμόδιες θέσεις —και όχι μόνο— ότι τα ζητήματα ψυχικής υγείας δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα σε σχέση με αυτά της σωματικής. Πλήθος ερευνών δείχνει πια ότι τόσο ο κόσμος των συναισθημάτων όσο και η ποιότητα των σχέσεών μας είναι βασικοί παράγοντες ευζωίας — σωματικής και ψυχοπνευματικής.
Τελικά τι σημαίνει ψυχοθεραπεία; Η ψυχοθεραπεία είναι ένα δημιουργικό αν και όχι πάντα εύκολο ταξίδι αυτογνωσίας και ανακάλυψης, ξεχωριστό για κάθε άνθρωπο. Είναι ένα είδος γυμναστικής που διευρύνει, θα έλεγα, την ψυχή. Επίσης, είναι κατά τη γνώμη μου, κατά μια έννοια και μια επαναστατική, μια πολιτική πράξη. Το να μπορείς να μην περιορίζεσαι μόνο σε ρόλους, το να είσαι ο εαυτός σου, το να μαθαίνεις να υπάρχει συνέπεια ανάμεσα στα λόγια και τα έργα σου, το να έχεις υπευθυνότητα για τον εαυτό σου και τις πράξεις σου, το να σε νοιάζει ο Άλλος και να προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο, το να κάνεις ουσιαστικότερες σχέσεις με τους ανθρώπους, τα ζώα, το περιβάλλον, το να μπορείς να ζεις τόσο ατομικά όσο και να σχετίζεσαι στενά μαζί με έναν άλλο άνθρωπο, στο βαθμό που μπορεί ο καθένας, το να αφήνεις χώρο για το διαφορετικό, το άγνωστο και το μεγαλύτερο από εσένα. Για μένα αυτά στις μέρες μας είναι κατά κάποιο τρόπο, πέρα από πεδία της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, και επαναστατικές πράξεις.
Πώς θα θέλατε να κλείσετε τη συνομιλία μας; Εύχομαι να είναι χρήσιμη σε όσες και όσους τη διαβάσουν!
«Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώση υμάς», είπε ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής. Η ετυμολογική παραγωγή της λέξης «αλήθεια», που οι Δωριείς την επρόφεραν «αλάθεια», είναι σύνθετη από το άλφα το στερητικό και το ρήμα λανθάνω που σημαίνει «σφάλλομαι» και «κρύβομαι», ή από το άλφα (το στερητικό) και το ρήμα λανθάνομαι που σημαίνει λησμονώ και που ο μέλλων του είναι λήσομαι (με ήτα). Άρα, αλήθεια δεν είναι μόνο κάτι αντίθετο απ’ το ψεύδος, το αλάθητο, αλήθεια είναι και το άληστο, δηλαδή το αλησμόνητο. Αυτή η αλήθεια, που εμπεριέχει μέσα της αυτό που δεν ξεχνάς, το αλησμόνητο, είναι αυτό που πρέπει να γνωρίσει ο καθένας για τον εαυτό του πρώτα για να είναι και να νιώθει ελεύθερος και ύστερα για να μπορεί να αγαπήσει.
Αρκετούς αιώνες άλλωστε πριν από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη ο Πλάτωνας είχε περικυκλώσει οριστικά και αμετάκλητα το θέμα της αυτογνωσίας με τα αλησμόνητα όσο κι αληθινά τούτα λόγια στον Αλκιβιάδη: «Και ψυχή, ει μέλλει γνώσεσθαι αυτήν, εις ψυχήν αυτή βλεπτέον.» Και η ψυχή, αν θέλει να γνωρίσει την ψυχή, πρέπει να κοιτάξει εκεί, μέσα στην ψυχή.
Η Άρτεμις Αντωνίου εργάζεται ιδιωτικά στην Κάρπαθο, καθώς, επίσης, κάνει συμβουλευτική και θεραπεία μέσω διαδικτύου (skype) και τηλεφώνου. Διεξάγει σεμινάρια πάνω σε θέματα ανθρωπιστικής ψυχολογίας και ψυχοπνευματικής εξέλιξης. Κατά καιρούς συμμετέχει σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές για θέματα ψυχολογίας και συχνά αρθρογραφεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Είναι μέλος αναγνωρισμένων συλλόγων ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα και στη Μ. Βρετανία. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της Ας μιλήσουμε για ψυχοθεραπεία από τις εκδόσεις iWrite (Μάρτιος 2015). Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της www.artemisantoniou.com.
