Ο Γιάννος Περλέγκας επανέρχεται ως σκηνοθέτης μετά τον θρίαμβο του Ο αδαής και ο παράφρων. Σκηνοθετεί και μεταφράζει Πιραντέλλο και συνεργάζεται ξανά με την Μαρία Πρωτόπαππα, καθοριστική επιλογή για το ανέβασμα του συγκεκριμένου έργου του Ιταλού δραματουργού. Λίγο πριν την πρεμιέρα συζητάμε γιατί το Να ντύσουμε τους γυμνούς είναι κάτι παραπάνω από ένα έργο χαρακτήρων, είναι ένα έργο πάνω στην αγωνία του ότι είμαστε ζωντανοί αλλά εγκλωβισμένοι μέσα σε φόρμες οι οποίες χτίστηκαν από άλλους.
Γιατί το «Να ντύσουμε τους γυμνούς»; Γιάννος Περλέγκας: Η ιστορία ξεκίνησε με την πρόταση της Μαρίας Κάλπαρη να κάνω κάτι με ένα ιταλικό έργο. Διάλεξα, χωρίς να ξέρω τι ακριβώς πρόκειται να αντιμετωπίσω, τον Πιραντέλλο και το Να ντύσουμε τους γυμνούς. Στην ιστορική παράσταση του Ροντήρη το 1935 τον κεντρικό ρόλο της Ερσίλιας τον είχε παίξει η Ελένη Παπαδάκη και έχουν γραφτεί «φοβερά και τρομερά» για αυτή της την ερμηνεία. Ο πρώτος λόγος λοιπόν ήταν ότι έπρεπε να ξαναβρεθώ με την Μαρία (Πρωτόπαππα) η οποία είναι πολύ σημαντικό πρόσωπο στην ζωή μου, την επαγγελματική και προσωπική, και έχουμε δουλέψει πολλές φορές μαζί και ήξερα ότι ήθελα να παίξει αυτόν τον ρόλο η Μαρία. Μετά άρχισα να καταλαβαίνω τι είναι το έργο.
Τι είναι το έργο; Ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο, τουλάχιστον με τον τρόπο που εμείς προσπαθούμε να το διαβάσουμε που μάλλον είναι ο πιο δύσβατος που θα μπορούσε να γίνει, δηλαδή όχι ρεαλιστικά.
Ποια είναι η κυρίως οπτική που προσπαθείς να το προσεγγίσεις; Ψάχνοντας, γιατί μετέφρασα το έργο μαζί με την Ελένη Γεωργίου και επέλεξα να υπάρχει όλη η μουσικότητα της ιταλικής γλώσσας, και μελετώντας διαπίστωσα ότι ο τίτλος είναι μια ευθεία αναφορά στην παραβολή της τελικής κρίσης που υπάρχει στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, όπου εκεί συναντάμε τη φράση «να ντύνουμε τους γυμνούς». Στην τελική κρίση ο Θεός διαχωρίζει τα πρόβατα από τα κατσίκια και αποφασίζει ότι τα πρόβατα θα πάνε στον παράδεισο γιατί τον είχαν ντύσει όταν τον είχαν βρει γυμνό ενώ τα κατσίκια όχι. Ο Πιραντέλλο είναι σαν να αντιστρέφει αυτή την παραβολή ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι ήταν μεγάλος πολέμιος του καθολικισμού και του κλήρου. Ο Πιραντέλλο μιλάει για την υποκρισία της χριστιανικής προσφοράς, που υπάρχει με έναν τρόπο ακόμη και σήμερα. Δεν ήθελα να δω τα πρόσωπα εγκεφαλικά αλλά ότι όλα τους προσπαθούν να εξαγνιστούν από κάποια αμαρτία προκειμένου να αποδείξουν ότι είναι καλά. Νιώθουν ένοχα. Τους τοποθετήσαμε λοιπόν στο Καθαρτήριο του Δάντη, όπου βιώνουν όλα τα αμαρτήματα και προσπαθούν να πάνε στον Παράδεισο, σε κάτι ιδεατό.
Γιάννος Περλέγκας «Είναι ένα έργο για την τραγωδία ή την κωμωδία της συνειδητοποίησης ότι είμαστε μορφές που μέσα μας έχουμε ζωή».
Πότε είναι το πιο χρονικό σημείο που είστε πιο κοντά στην αλήθεια του έργου; Στις πρόβες ή αφού έχει ξεκινήσει η παράσταση; Μαρία Πρωτόπαππα: Αν σταματήσεις να ψάχνεις μέσα στο έργο τότε έρχεται ο κορεσμός.
Γιάννος Περλέγκας: Μέχρι και στη δεύτερη παράσταση μπορεί να έρθει ο κορεσμός. Αν μείνεις στην εγρήγορση τότε δεν τελειώνει η ιστορία, πάντα έχεις να ανακαλύψεις κι άλλο.
Μαρία Πρωτόπαππα: Νομίζω πάντως ότι ο τοκετός και οι ωδίνες είναι στις πρόβες. Το πόσο καινούργια πράγματα παράγεις κάθε μέρα αφού ξεκινήσουν οι παραστάσεις εξαρτάται από το πόσο ζωντανός σου επιτρέπεται να είσαι πάνω στη σκηνή. Ο Γιάννος, νομίζω ότι λέει, πως καλό είναι να έχεις θέσει κάποια όρια μέσα στα οποία όμως ο κάθε δημιουργός-καλλιτέχνης, δεν είναι απλά όργανο αλλά μπορεί να παράγει εκ νέου και να φέρνει νέα υλικά.
Γιάννος Περλέγκας: Είδες τι είπε; Όχι ο ηθοποιός αλλά ο δημιουργός. Κάποιοι αντιμετωπίζουν τον ηθοποιό ως εκτελεστή. Φοβάμαι μήπως έχω εμποδίσει αυτή την πτυχή τους επειδή πρέπει να ανεβάσουμε την παράσταση σε συγκεκριμένο χρόνο, γιατί με αυτή την προοπτική γίνομαι ο σκηνοθέτης που δεν θέλω να γίνομαι. Θα ήθελα να είχα περισσότερο χρόνο.
Μαρία Πρωτόπαππα: Εμένα προσωπικά με οδηγεί πολύ ο κόσμος, όχι για να του κάνω το χατίρι, αλλά με οδηγεί η συνεύρεση με τους θεατές. Είναι σημαντικό να είσαι ζωντανός πάνω στη σκηνή και να ξέρεις τι θέλεις να απορροφήσει, τι θέλεις να εισπράξει ο θεατής, ιδανικός ή όχι· άλλωστε και αυτό περί ιδανικού θεατή είναι μια ψευδαίσθηση. Η ενέργεια υπάρχει, είναι κάτι φοβερό.
Μαρία Πρωτόπαππα: «Αν σταματήσεις να ψάχνεις μέσα στο έργο τότε έρχεται ο κορεσμός».
Οι ήρωες του έργου περνούν από πολλές διακυμάνσεις και προσωπικές εναλλαγές. Πόσο ιντριγκαδόρικο είναι να αποδοθεί ώστε να έχει, στη σκηνή, μια συνέπεια η ασυνέπεια; Μαρία Πρωτόπαππα: Αυτό το έργο δεν είναι έργο χαρακτήρων.
Γιάννος Περλέγκας: Μπορείς να το αντιμετωπίσεις και έτσι αλλά δεν συμφέρει.
Μαρία Πρωτόπαππα: Δεν υπάρχει υπερανάλυση των χαρακτήρων, δεν είναι το ζήτημα να γνωρίσεις το τι είναι ο καθένας και ποια είναι η πορεία του. Αν δεις τη δομή της κατασκευής του Πιραντέλλο θα καταλάβεις ότι ο καθένας τους θα μπορούσε να είναι άγραφο χαρτί απλώς φέρει κάτι εξ αρχής. Ξεκινούν από κάτι τυπικό και ο καθένας βάζει υλικά πάνω στον άλλον, πάνω στον άλλον συνέχεια και δημιουργείται αυτό που έλεγε ο Γιάννος κάποια στιγμή, μια ανθρώπινη εκκλησία.
Γιάννος Περλέγκας: Όχι εγώ, ο Γκομπρόβιτς το έλεγε.
Μαρία Πρωτόπαππα: Ναι, αλλά εσύ μας το διάβασες. Το θέμα δηλαδή είναι αυτό που δημιουργείται στον χώρο από την κατάθεση όλων αυτών των ανθρώπινων υλικών.
Γιάννος Περλέγκας: Όλο το θέατρο του Πιραντέλλο είναι στην ουσία όλη η σύγκρουση των απρόβλεπτων χυμών της ζωής με τα σχήματα που αναγκαζόμαστε να παίρνουμε λόγω ηθικής, λόγω κοινωνίας, λόγω συνήθειας και λόγω οικογενειακών προτύπων. Συνεπώς δεν είναι έργο χαρακτήρων αλλά έργο εαυτών, μεμονωμένων και σε συνάφεια μεταξύ τους, που συγκρούονται με τη συνειδητοποίηση που κάνουν εκείνη τη στιγμή πάνω στη σκηνή. Η συνειδητοποίηση είναι ότι κυλάει μέσα τους αίμα αλλά δεν μπορούν να αποφασίσουν εάν περισσότερο κυλάει το αίμα μέσα τους ή είναι χτισμένοι μέσα σε κάτι που τους έχει φορεθεί. Εδώ είναι και το «να ντύσουμε τους γυμνούς». Ντύνουμε κάτι που είναι γυμνό, απροστάτευτο, ζωώδες.
Μαρία Πρωτόπαππα: Κι εμείς ζητάμε να φορέσουμε μορφές.
Γιάννος Περλέγκας: Είναι ένα έργο για την τραγωδία ή την κωμωδία της συνειδητοποίησης ότι είμαστε μορφές που μέσα μας έχουμε ζωή.