Idan, έχεις ήδη συνεργαστεί με μουσικούς από όλο τον κόσμο σε μια ηλικία αρκετά νεανική. Κοιτάζοντας όλα τα πράγματα που έχεις κάνει ειλικρινά αναρωτιέμαι πότε τα πρόλαβες πριν καν γίνεις 40! Ξυπνώντας πιο νωρίς το πρωί! Πλάκα κάνω… Πάντως κάθε μέρα ξεκινάμε να δουλεύουμε πολύ νωρίς και τελειώνουμε πολύ αργά. Δεν δουλεύουμε στη μουσική, ζούμε τη μουσική. Ταξιδεύουμε σε όλο τον κόσμο και δεν είχαμε την πολυτέλεια να σταματήσουμε. Παίζαμε και ηχογραφούσαμε αδιάκοπα σε όλη την υφήλιο, κι έχουμε κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα οκτώ άλμπουμ: τέσσερα στούντιο άλμπουμ, δύο ακόμη ως Touré-Raichel Collective, ακόμα δύο με ζωντανές ηχογραφήσεις, και σε ένα μήνα κυκλοφορούμε το καινούριο μας.
Κι από πόσο νωρίς στη ζωή σου άρχισες να ενδιαφέρεσαι για τη μουσική; Επικίνδυνη ερώτηση… Δουλεύεις τον τρίτο δίσκο σου από τη στιγμή που ολοκληρώνεις το δεύτερο, δουλεύεις το δεύτερο από τη στιγμή που τελειώνεις τον πρώτο. Όμως το πρώτο σου άλμπουμ στην πραγματικότητα το δούλευες από τη μέρα που γεννήθηκες! Δεν μπορείς να ξέρεις από πότε ξεκίνησε, πότε έγραψες το πρώτο σου τραγούδι. Ίσως αυτό να ξεκινάει από το πρώτο τραγούδι που άκουσες ποτέ, ίσως από ένα νανούρισμα που σου τραγουδούσε η γιαγιά σου. Νομίζω πως ο κάθε μουσικός που τελικά έγινε μουσικός, ξεκίνησε να δουλεύει το πρώτο του άλμπουμ την ημέρα που γεννήθηκε.
Αν δεν απατώμαι εσύ ξεκίνησες παίζοντας ακορντεόν σε αρκετά μικρή ηλικία. Δεν ξέρω όμως τι σε οδήγησε σε αυτό. Καλή ερώτηση! Το ακορντεόν είναι το πλέον non-cool όργανο που μπορεί να παίξει ένα μικρό παιδί. Οι γονείς μου με έβαλαν να μάθω ακορντεόν, το οποίο είναι ένα εξαιρετικά παγκόσμιο όργανο, υπάρχει στα αργεντίνικα τανγκό όπως και τη Γαλλία ή στην τσιγγάνικη μουσική της Βουλγαρίας, αλλά και στη λαϊκή μουσική του Ισραήλ. Τελικώς είμαι πολύ ευγνώμων που έχω το ακορντεόν στη μουσική μου διαδρομή. Το ξεκίνησα πολύ νωρίς, και τώρα πρόσφατα άρχισα ξανά να το μελετάω.
Ως ακροατής, πόσο νωρίς στη ζωή σου ενδιαφέρθηκες για τα διάφορα είδη μουσικής; Υπήρχε μουσική στην οικογένειά σου; Πάντοτε άκουγα μουσική. Ο πατέρας μου κάθε σαββατοκύριακο έφερνε στο σπίτι διαφορετικούς δίσκους βινυλίου, από Kenny Rogers μέχρι Paul Simon κι από Mercedes Sosa μέχρι Edith Piaf. Υπήρχε μουσική γύρω μου, την ακούγαμε συνέχεια. Ήταν το πάθος του πατέρα μου, λάτρευε να ακούει μουσική. Επίσης υπήρχε κι ένα ταλέντο στην οικογένειά μου, όλοι έχουν πολύ καλό αυτί, αλλά όργανα δεν έπαιζαν.
Έχεις δουλέψει με μουσικούς από πολλές διαφορετικές χώρες. Από το Μάλι ως την Αιθιοπία, και πολλές-πολλές ακόμα. Πώς ξεκίνησε αυτό, τι το πυροδότησε;
Η περιέργεια. Κι οι μετανάστες που έρχονταν στο Ισραήλ. Σε περίπτωση που δεν γνωρίζετε την ισραηλινή κοινωνία, αυτή αποτελείται ολόκληρη από μετανάστες που έχουν έρθει από διάφορες χώρες: από την πρώην Σοβιετική Ένωση ως την Κολομβία, κι από την Υεμένη ως την Αιθιοπία. Όλοι αυτοί έφεραν διαφορετικές μουσικές και ήχους στην ισραηλινή κουλτούρα. Όταν λοιπόν ήμουν σε περιοδεία, με γοήτευαν όλοι αυτοί οι διαφορετικοί ήχοι που άκουγα μέσα σε αυτή την κοινωνία ανθρώπων από όλο τον κόσμο. Κι ανακάλυψα πολλές παρόμοιες γραμμές στη λαϊκή μουσική πολλών λαών. Κι αυτό με προσέλκυσε να συνεργαστώ με πολλούς διαφορετικούς μουσικούς.
Καθώς θεωρείσαι, κι υπάρχουν πολύ σοβαροί λόγοι γι αυτό, ως άνθρωπος που φέρνει κοντά διαφορετικούς πολιτισμούς, αλλά και άνθρωπος της ειρήνης, η επόμενη ερώτηση είναι αναπόφευκτη: το Ισραήλ είναι μια χώρα που βρίσκεται σε ένταση εδώ και πάρα πολύ καιρό, και δυστυχώς πρόσφατα αυτό γνωρίζει αναζωπύρωση. Εσύ πού πιστεύεις πως βρίσκεται η λύση; Έχεις ζήσει αυτές τις συγκρούσεις όλη σου τη ζωή, πώς πιστεύεις πως θα μπορούσαν να τερματιστούν; Ο δρόμος γι’ αυτό θα είναι μακρύς. Θα πάρει τουλάχιστον δύο-τρεις γενιές. Πρέπει να εκπαιδεύσεις κάθε γενιά να σκέφτεται πως πέρα από τα σύνορα δεν βρίσκεται απλώς ένας εχθρός, αλλά άνθρωποι, άντρες, γυναίκες και παιδιά, άνθρωποι με όνειρα, που θέλουν ευημερία, υγεία και αγάπη. Πρέπει να εκπαιδεύσεις τις νεώτερες γενιές ώστε να γνωρίσουν τον πολιτισμό που υπάρχει πέρα από τα σύνορα. Δεν είμαι σίγουρος αν τα παιδιά στο Λίβανο ξέρουν τα τραγούδια του Ισραήλ. Αν οι νέοι στη Συρία ξέρουν το σύγχρονο χορό του Ισραήλ. Δεν νομίζω πως οι ισραηλινοί γνωρίζουν τους παλαιστίνιους τραγουδοποιούς ή τους ιρανούς σκηνοθέτες. Νομίζω πως δεν υπάρχει άλλος τρόπος από το να δει ο κάθε λαός αυτούς που βρίσκονται από την άλλη μεριά των συνόρων πρώτα και κύρια ως γείτονες. Νομίζω πως αυτός είναι ο δρόμος που θα έχει τα πιο γερά θεμέλια.
Με συγκινούν αυτά που λες, γιατί έχω μεγαλώσει με τη μουσική και τα ιδανικά τη γενιάς των hippies. Ναι, και με μένα συμβαίνει αυτό. Και πέρα από τους hippies, γενικά πιστεύω πως οι αθώοι κι οι ονειροπόλοι μερικές φορές μπορούν να φέρουν πολλές αλλαγές. Πιστεύω όμως πως σε μας είναι διαφορετικά από τη γενιά που αγωνίστηκε κατά του πολέμου του Βιετνάμ, γιατί εμείς είμαστε νέοι που προσπαθούμε να φέρουμε την αλλαγή στη δική μας χώρα. Να διεκδικήσουμε το δικαίωμα να ζήσουμε στην πατρίδα μας, αλλά να πετύχουμε την ειρήνη με τους γείτονές μας.
Έχεις παίξει στις περισσότερες χώρες του κόσμου, μπροστά σε πολύ διαφορετικό κοινό. Ποιο κοινό σε εξέπληξε ως τώρα με το πόσο καλά υποδέχτηκε τη μουσική σου; Πού πιστεύεις πως η μουσική σας γίνεται καλύτερα κατανοητή; Κάθε κοινό έχει τη δική του ξεχωριστή εμπλοκή. Και για μένα δεν έχει να κάνει με το συγκεκριμένο κοινό, αλλά με αυτό που η μουσική προκαλεί στους ανθρώπους. Θα σου πω μια ιστορία που συνέβη σε μένα μέσα σε δώδεκα ώρες, το 2010. Έπαιξα για τον Πρόεδρο Ομπάμα στο Kennedy Center στην Ουάσινγκτον. Ήταν μια πολύ συγκινητική εκδήλωση, γιατί ο Πρόεδρος με πρότεινε για να παίξω την Ημέρα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για πρώτη φορά. Και χάρις στον Πρόεδρο είχαμε, εγώ και η γλώσσα κι η μουσική μου αυτή την απίστευτη εμπειρία. Αμέσως μόλις γύρισα και προσγειώθηκα στο Ισραήλ, έλαβα ένα γραπτό μήνυμα: ήταν από έναν πατέρα που το παιδί του πέθαινε από καρκίνο. Μού έστειλε λοιπόν μήνυμα για να μου ζητήσει να πάω να παίξω για το παιδί του. Δώδεκα ώρες μετά τη συναυλία στην Αμερική, μόλις είχαμε προσγειωθεί στο Ισραήλ! Πήγα κατευθείαν στο νοσοκομείο, κι έπαιξα για αυτό το παιδί που ήταν τεσσάρων ετών, κι ίσως αυτή να ήταν η πρώτη κι η τελευταία συναυλία που είδε ποτέ, έτσι, πρόσωπο με πρόσωπο. Όλο αυτό δώδεκα ώρες αφού είχα παίξει για τον Πρόεδρο Ομπάμα. Νομίζω πως θα συμφωνήσεις μαζί μου πως αυτή η συναυλία που έδωσα γι αυτό το παιδί στο νοσοκομείο ήταν ακόμα πιο σημαντική, πιο συγκινητική. Αυτό το παιδί εκείνη τη στιγμή ήταν το σπουδαιότερο κοινό για το οποίο έχω παίξει ποτέ.
Μετά από αυτή την ιστορία ειλικρινά δεν έχω τι άλλο να σε ρωτήσω. Θα περιοριστώ μόνο στο τι θα παίξεις για μας εδώ στην Αθήνα. Θα σας παίξω το τελευταίο άλμπουμ της Beyoncé… Όχι, πλάκα σου κάνω! Έχουμε επιλέξει τραγούδια από όλους μας τους δίσκους τα τελευταία δέκα χρόνια, ώστε να έχετε μια επιλογή από όλη την ποικιλία των ήχων και των γλωσσών που αποτελούν τη μουσική μας. Θέλω το κοινό να ξέρει πως θα ακούσει όλο το φάσμα των ήχων του Ισραήλ τα τελευταία δέκα χρόνια, και στο τέλος να νιώσει πως το πήγαμε σε ένα ταξίδι στο Τελ Αβίβ και την Ιερουσαλήμ. Αυτό θα ήταν μεγάλη τιμή για μας.