Μετά από 2 χρόνια, δεν χρειάστηκε να αναζητήσουμε τις καλύτερες ταινίες του 2022 σε εναλλακτικές μορφές κυκλοφορίας, αφού τα σινεμά λειτουργούν με υπερπροσφορά τίτλων και, τουλάχιστον στην Αμερική, έχουν αρχίσει να δείχνουν σημάδια επιστροφής στην προ-πανδημική εποχή, με ταινίες να σπάνε ρεκόρ που είχαμε καιρό να δούμε (δύο από αυτές, βρίσκονται στην παρακάτω λίστα.) Στην Ελλάδα, το κοινό προσπαθεί να μείνει ενημερωμένο για τις επιλογές του, όμως φαίνεται πως ακόμα αρκετές κυκλοφορίες τού ξεφεύγουν ή δεν έχουν τη δύναμη να τοποθετηθούν ως “events” με τον τρόπου που συνέβαινε πριν το 2020. Οι καλοκαιρινές επαναλήψεις στα θερινά, και λιγότερο το streaming, προσφέρουν την ευκαιρία για ανακάλυψη και catch-up με ό,τι πιο ενδιαφέρον βγήκε τους πρώτους 7 μήνες της κινηματογραφικής διανομής, που κατά τη γνώμη μας είναι τα παρακάτω:
Η πρώτη ταινία που κυκλοφόρησε το 2022 τυχαίνει να είναι και η καλύτερη που βγήκε φέτος. Ήταν όλες οι υπόλοιπες κινηματογραφικές εβδομάδες μάταιες; Ίσως – άλλωστε δεν υπάρχουν πολλοί δημιουργοί που μπορούν να συγκριθούν με τον Πολ Τόμας Άντερσον. Ένας ηλιόλουστος ύμνος όχι ακριβώς στο νεανικό ρομάντσο, αλλά στην ιδέα του, με άψογο κάστιγνκ πρωτοεμφανιζόμενων με προσωπική σημασία για το σκηνοθέτη (ο Κούπερ Χόφμαν, γιος του αδικοχαμένου φίλου του, Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν, και η τραγουδίστρια Αλάνα Χάιμ, κόρη της δασκάλας του), αλλά και μια σκοτεινή υποψία πίσω από την καλοφτιαγμένη, ακαταμάχητη (ακόμα και για όσους δεν την έζησαν) νοσταλγία για την Καλιφόρνια της δεκαετίας του ’70. (Περισσότερα για τις αναφορές και τα αμέτρητα cameos γράψαμε εδώ.) Ο Άντερσον εδώ βλέπει το Χόλιγουντ από το περιθώριο, με τους ήρωές του να τρέχουν προς το μέλλον χωρίς να θέλουν ή να μπορούν στην πραγματικότητα να το πιάσουν. Όμως η παρέα μαζί τους είναι τόσο ευχάριστη που δεν θέλεις να τη χάσεις.
Prod DB © DVV Entertainment
Το κινηματογραφικό φαινόμενο της χρονιάς σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται κάτω από τη μύτη σας, συγκεκριμένα στο Netflix (η Ελλάδα δεν συγκαταλέγεται στις χώρες όπου η ταινία έχει διανομή στις αίθουσες – δική της απώλεια, αφού τα σκηνικά που εκτυλίσσονται στις προβολές του κάνουν τη συμμετοχή του κοινού στο Rocky Horror Picture Show να ωχριά σε ένταση.) Πρέπει κανείς να δει το μεγαλύτερο ινδικό μπλοκμπάστερ όλων των εποχών για να το πιστέψει: ένα macho υπερθέαμα δράσης, αδρεναλίνης και ειλικρινούς bromance με μουσικά Bollywood ιντερλούδια και αντι-ιμπεριαλιστικό μήνυμα στο οποίο συνυπάρχουν απρόσκοπτα μια σκηνή στην οποία ο πρωταγωνιστής τα βάζει με μια τεράστια άγρια τίγρη με μοναδικό όπλο τα μπράτσα του, ένα romcom-μουσικοχορευτικό από δύο σκληροτράχηλους ήρωες που εν αγνοία τους βρίσκονται σε αντίθετα στρατόπεδα, μια γενναία διάσωση από φλεγόμενη γέφυρα στην οποία οι εμπλεκόμενοι σώζονται όταν τυλίγονται με την ανεπίσημη εθνική σημαία της Ινδίας (η ταινία εκτυλίσσεται στην προ-επαναστατική περίοδο των αρχών του 20ου αιώνα). Εδώ, η εθνική μυθολογία συναντά τη φορμαλιστική τελειότητα σε μια μορφή ψυχαγωγίας που ξεπερνά την ειρωνεία και μπαίνει, τελικά, στις σελίδες της Ιστορίας.
H Pixar επέστρεψε/η Pixar δεν έφυγε ποτέ. Σε όποια πλευρά του στρατοπέδου κι αν βρίσκεστε μετά από τον ατελείωτο δημόσιο διάλογο των τελευταίων ετών, κατά τη διάρκεια των οποίων φάνηκε περισσότερο από κάθε άλλη φορά το κεφαλοκλείδωμα της ιδιοκτήτριας Ντίσνεϊ σε ένα από τα πιο συναρπαστικά στούντιο animation του κόσμου, είναι γεγονός ότι το Πάντα στο Κόκκινο αναζωογόνησε την Pixar, όχι μόνο συμπεριληπτικά, αλλά και αφηγηματικά, μέσα από την ιστορία ενός κοριτσιού που έρχεται σε επαφή με τη δύναμη και τον τρόμο της θηλυκότητάς της όταν μεταμορφώνεται σε κόκκινο πάντα μετά από συναισθηματική φόρτιση. Επιπλέον, η ταινία αποτελεί μια από τις ελάχιστες πετυχημένες απεικονίσεις της κουλτούρας της δεκαετίας του ’90 (το πώς προσεγγίζει το pop fandom φτάνει το ντοκιμαντέρ), που έχει αποδειχθεί άπιαστη σε σχέση με τα επάρατα, “πολυφορεμένα” 80s.
Υπαρξιακό slapstick; Δια-συμπαντικό οικογενειακό δράμα; Όλα και τίποτα… όλα μαζί; Η ταινία των Ντάνιελς ξεπρόβαλε σαν ζιζάνιο την άνοιξη και σημείωσε ασύλληπτη για τα δεδομένα της εμπορική επιτυχία, βασισμένη στο word of mouth, με κοινό και κριτικούς να προσκυνούν την πρωτοτυπία της ιστορίας μιας μητέρας που ταξιδεύει σε παράλληλους κόσμους για να σώσει το πολυσύμπαν από μια απειλή που μοιάζει ανησυχητικά με την κόρη της. Είναι σίγουρα προϊόν του 2022: μιλάει τη γλώσσα του τώρα, οι φιλοσοφικές του ανησυχίες έχουν το βάθος ενός meme και μπορεί να επικοινωνήσει καλύτερα μέσα από κωδικοποιημένες ποπ αναφορές. Στην κυκλοφορία της, είχαμε γράψει: “[…] δοκιμάζει τους κανόνες του χωροχρόνου, αναζητά φιλοσοφικές απαντήσεις στα αιώνια υπαρξιακά ερωτήματα, καταφεύγει σε παιδιάστικο, ακόμα και χυδαίο χιούμορ, χρησιμοποιεί με παρανοϊκό τρόπο την Τζέιμι Λι Κέρτις, αποτίει φόρο τιμής σε μια τεράστια γκάμα κινηματογραφικών προκατόχων από την Ερωτική Επιθυμία και το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος μέχρι το Matrix και τον Ρατατούη, ταυτίζει το κοσμογονικό με το ασήμαντο και, ανάμεσα σε όλα αυτά, καταφέρνει να προσγειωθεί θεαματικά ως μια οικουμενική, αλλά και τόσο μικρή, ιστορία για την οικογένεια και τη μετανάστευση.”
Μπορεί κάποια καχύποπτα μυαλά να απορρίπτουν το καλειδοσκοπικό biopic του Μπαζ Λούρμαν, όμως ο Αυστραλός σκηνοθέτης επέδειξε μια αξιοθαύμαστη ικανότητα στην εξισορρόπηση της έκστασης των αρχικών χρόνων του Βασιλιά της Ροκ με την καρικατούρα των τελευταίων χωρίς να χάνει τη συμπόνοια του. Το bonus; Απέσπασε ταυτόχρονα δύο κεντρικές ερμηνείες στα εντελώς αντίθετα δύο άκρα της υποκριτικής κλίμακας: μια star-making αποκάλυψη από τον πρωταγωνιστή Όστιν Μπάτλερ, που υποδύεται το θρυλικό τραγουδιστή, και μια πραγματικά ασυγχώρητη και αψυχολόγητη ελεύθερη πτώση από τον Τομ Χανκς, στο ρόλο του σατανικού μάνατζέρ του. Παραδόξως, όλα λειτουργούν σε αυτή την ταινία, που κοιτάζει τη σκοτεινή πλευρά της δόξας και την ανθρωποφαγική λάμψη της διασημότητας με απρόσμενη αυτογνωσία. Όπως γράψαμε και τότε, “[η] ιστορία της ποπ επαναλαμβάνεται, […] αν και πίσω από το φανταχτερό θέαμα του Λούρμαν, ο Έλβις παραμένει άλυτο μυστήριο, συμβολίζοντας ό,τι επιθυμεί ο κάθε ένας από τους θαυμαστές και τους επικριτές του. Με τη ζωντάνια, την ειλικρίνεια, αλλά και τη χαοτική ενέργεια και τις ατέλειές της, η ταινία κοιτάζει τον Έλβις μέσα από το θολό καλειδοσκόπιο της μουσικής και της εξαντλητικής λατρείας.”
Ο ορισμός του “Michael Bay gonna Michael Bay”, αυτό το υψηλής αδρεναλίνης αδιάκοπο κυνηγητό στους δρόμους του Λος Άντζελες ανάμεσα σε ληστές τράπεζας (Τζέικ Τζίλενχαλ και Γιάχια Αμπντούλ-Ματίν) που κλέβουν ένα ασθενοφόρο για να διαφύγουν μετά την αποτυχημένη τους απόπειρα και τους αστυνομικούς που τους καταδιώκουν αποτελεί ένα throwback στις κλασικές περιπέτειες των 90s, που η δράση ήταν βασιλιάς και οι σκηνοθέτες τους σχεδόν auteurs (o Μάικλ Μπέι ήταν ένας από αυτούς, άλλωστε.) Ατελείωτα διασκεδαστικό, χαώδες και υπερβολικό, το Ασθενοφόρο ανεβάζει τον πήχυ στο σινεμά δράσης, με την κάμερα να υπενθυμίζει συνεχώς ποιος σκηνοθέτης είναι υπεύθυνος για το θέαμα μέσα από ιλιγγιώδεις θέσεις και φρενήρη μαξιμαλισμό.
Καλώς ή κακώς έχουν εκλείψει τα indie boys του αμερικάνικου σινεμά (μάλλον καλώς… αλλά και μάλλον κακώς, αν αναλογιστεί κανείς το λόγο), που τα προηγούμενα χρόνια ήταν η αφρόκρεμα του Σάντανς και οι αγαπημένες νέες ανακαλύψεις των κριτικών. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα ένας δημιουργός που κρατάει ψηλά τη σημαία μιας πολύ συγκεκριμένης (και γνώριμης) κινηματογραφικής σχολής: ο Κούπερ Ράιφ, που με το προ 2ετίας ντεμπούτο του, Sh#thouse, κέρδισε το πρώτο βραβείο στο SXSW και φέτος έφερε τη γλυκιά ταινία του, Cha Cha Real Smooth, με πρωταγωνιστές τον ίδιο και την Ντακότα Τζόνσον, στο Σάντανς (από όπου έφυγε με το βραβείο κοινού και μια συμφωνία με την Apple). Η ταινία παρακολουθεί έναν απόφοιτο κολεγίου (Ράιφ) με ταλέντο “κονφερανσιέ” που ξέρει να ανεβάζει το κέφι σε πάρτι Bar Mitzvah και τη φιλία του με μια αυτιστική έφηβη (Βανέσα Μπέργκαρντ) και τη μητέρα της (Τζόνσον). Ο Ράιφ προκαλεί εύκολη συμπάθεια, ξέρει τα όριά του και αντιμετωπίζει με μεγαλοψυχία τους αβέβαιους χαρακτήρες του. (H ταινία βρίσκεται στο Apple TV+).
Θα ήταν αξιοσημείωτο αυτό το σίκουελ αν απλώς ξεπερνούσε την περίφημη ταινία των 80s, κάτι που καταφέρνει εύκολα, χάρη στις εντυπωσιακές στιγμές δράσης και τη σωστή δοσολογία νοσταλγίας, που την κάνουν ένα από τα ελάχιστα συναρπαστικά μπλοκμπάστερ της χρονιάς. Η ξέφρενη, όμως, επιτυχία της στα ταμεία, που συνεχίζεται μήνες μετά την κυκλοφορία της, και η ιστορική της πλέον θέση στην έτσι κι αλλιώς μεγαλειώδη καριέρα του Τομ Κρουζ κάνουν την ταινία ένα ορόσημο της μετα-πανδημικής ποπ κουλτούρας, καθώς αρχίζει να κατακάθεται η σκόνη των στουντιακών πειραμάτων και της έκρηξης του streaming. Καθώς το κινηματογραφικό τοπίο αλλάζει για πάντα, η 60χρονος Κρουζ βρίσκεται απέναντι από τη μεγαλύτερη επιτυχία ολόκληρης της πορείας του, λίγο πριν αναγκαστεί να αναμετρηθεί με το περίπλοκο προσωπικό του legacy. Η μέρα εκείνη μπορεί να έρθει αργά ή γρήγορα, αλλά για σήμερα το σινεμά μπορεί να ελπίζει ακόμα λίγο στην αξία ενός πραγματικού σταρ.
Το Γεγονός. Η ταινία έναρξης με την υπογραφή της Οντρέ Ντιγουάν καταφτάνει σε ελληνικό έδαφος δύο μήνες μετά τη θριαμβευτική βράβευσή της με τη Χρυσή Άρκτο στο τελευταίο φεστιβάλ Βενετίας.
Το αδιέξοδο μιας νεαρής φοιτήτριας που προσπαθεί να βρει τρόπο να κάνει έκτρωση στο Παρίσι της δεκαετίας του ’60 δίνει νέα έννοια στη φράση “body horror”: η ηρωίδα αντιμετωπίζει ό,τι συμβαίνει στο σώμα της με τον ίδιο τρόμο που θα είχε αν κυοφορούσε το Alien. Μόνο που η ταινία της Οντρέ Ντιγουάν, που κέρδισε πέρσι το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας, δεν λοξοδρομεί στο genre για να αποφύγει το επείγον θέμα της, παρουσιάζοντας την αναπόφευκτη απόφαση σαν αγώνα δρόμου ενάντια στο χρόνο, προς την ελευθερία. Προφανώς εκ νέου επίκαιρο, το Γεγονός έχει το σασπένς ενός πολιτικού θρίλερ και την αποφασιστικότητα μιας ταινίας αντίστασης.
Γκανγκστερικό νουάρ δωματίου με τον Μαρκ Ράιλανς στο ρόλο του Λέοναρντ, ενός εξυπηρετικού ράφτη που μπλέκεται σε μια υπόθεση μαφιόζικης δολοφονίας στο Σικάγο της δεκαετίας του ’50. Η ταινία εκτυλίσσεται εξ’ολοκλήρου μέσα στο κατάστημά του κατά τη διάρκεια μιας χιονισμένης νύχτας, αλλά δεν ξεφουσκώνει ποτέ, χάρη στους διακριτικούς αφηγηματικούς της ελιγμούς και την έξυπνη υιοθέτηση των χαρακτηριστικών του είδους, από την αναζήτηση του προδότη από την οικογένεια των μαφιόζων (Σάιμον Ράσελ Μπιλ και Τζόνι Φλιν σε ρόλους πατέρα-γιου) και την παρουσία μιας femme fatale (Ζόι Ντόιτς).