«Η δεσποινίς Χάισμιθ είναι μια συγγραφέας που έχει δημιουργήσει έναν δικό της κόσμο – έναν κόσμο κλειστοφοβικό και ανορθολογικό στον οποίο εισερχόμαστε κάθε φορά με μια αίσθηση προσωπικού κινδύνου» είχε πει κάποτε για την «ποιήτρια της αγωνίας» ο Γκράχαμ Γκρην.
Και, πράγματι, η Αμερικανίδα συγγραφέας διαθέτει σε περίσσεια αυτήν ακριβώς την ικανότητα: να περιγράφει -μπροστά στα έκπληκτα μάτια του αναγνώστη- τη σταδιακή μετάλλαξη του καθημερινού κόσμου σε έναν εφιάλτη ανησυχίας και υποψίας.
Στην ουσία, η Πατρίτσια Χάισμιθ (1921-1995) δημιουργεί με λιτά μέσα συνθήκες ιδιαίτερα περίτεχνες που σε συμπαρασύρουν στην αναπόδραστη δίνη τους. Η μέθοδός της είναι απλή και συνάμα ιδιοφυής: τοποθετεί δύο διαμετρικά αντίθετους χαρακτήρες αντικριστά και τους αφήνει να αντιδράσουν. Πρόκειται για το αρχέγονο δίπολο αθώου και ένοχου, ηθικού και ανήθικου, που εξαναγκάζεται από τις περιστάσεις σε μία αλληλεπίδραση, σε έναν αγώνα επικράτησης που πραγματοποιείται σε κλειστό χώρο, σαν ένα προαποφασισμένο πείραμα δωματίου με απρόσμενες ψυχολογικές συνέπειες.
Με άλλα λόγια, η Χάισμιθ δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να δει πώς αυτοί οι χαρακτήρες θα αντιπαρατεθούν, πώς θα επηρεάσει ο ένας τον άλλο και πάνω απ’ όλα, ποιος θα υπερισχύσει. Και αυτή είναι η καινοτομία της: Στον κόσμο της, κατά κανόνα, είναι ο αθώος εκείνος που πασχίζει να αποδείξει την αθωότητά του, ενώ κανένας δεν υποψιάζεται τον ένοχο. Η Χάισμιθ έγινε διάσημη ήδη με το πρώτο της μυθιστόρημα «Οι ξένοι στο τρένο» (1949) στο οποίο βασίστηκε η κινηματογραφική επιτυχία του Αλφρεντ Χίτσκοκ «Ο άγνωστος του εξπρές».
«Αυτή η γλυκιά αρρώστια»
Μετάφραση: Μαρία Λαϊνά
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 384
Η ιδέα πίσω από την πλοκή του μυθιστορήματός της υπήρξε πρωτοφανής και σκανδαλώδης – για την εποχή: Δύο άγνωστοι και εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους άντρες που συνταξιδεύουν στο ίδιο βαγόνι, αποφασίζουν κάτω από ακραίες καταστάσεις να ανταλλάξουν φόνους, ώστε το κίνητρο του ενός να έχει ως συνέπεια το φόνο που θα διαπράξει ο άλλος και έτσι η αστυνομία να αδυνατεί να προχωρήσει στους κατάλληλους συσχετισμούς. Το μυθιστόρημα αυτό προκάλεσε και για μία ακόμη ιδιαιτερότητά του: Καταδεικνύει με ξεχωριστή αληθοφάνεια ότι ο καθένας είναι ικανός να παγιδευτεί σε μία αλυσίδα από ανεξέλεγκτα περιστατικά και υπό το βάρος των περιστάσεων να διαπράξει το χειρότερο κακό.
Αυτό έμελλε να διαφανεί ακόμη περισσότερο στα αμέσως επόμενα μυθιστορήματα της με κεντρικό χαρακτήρα τον Τομ Ρίπλεϋ, έναν νεαρό κοσμοπολίτη Αμερικανό που δεν έχει τον παραμικρό ηθικό ενδοιασμό στην επιλογή του μέσου που θα χρησιμοποιήσει για να πετύχει τον εκάστοτε στόχο του. Ο Ρίπλεϋ θα οδηγήσει τη μυθοπλασία της Χάισμιθ στα όρια της, με τις ψυχαναγκαστικές επινοήσεις του να μετατρέπουν φιλήσυχους ανθρώπους σε ψυχρούς δολοφόνους – πάντα μέσα από ρεαλιστικές κλιμακώσεις, γεμάτες αγωνία για την συνολική τους έκβαση.
Το εμβληματικό μυθιστόρημα «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ» είναι το πρώτο με πρωταγωνιστή τον Τομ Ρίπλεϋ, ο οποίος ανακαλύπτει και εκείνος έκπληκτος την -βήμα προς βήμα- μεταμόρφωσή του από έναν μάλλον συνηθισμένο τυχοδιώκτη, σε έναν αδίστακτο δολοφόνο που δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να παρακάμψει ο,τιδήποτε τον εμποδίζει να αποκτήσει αυτό που κάθε φορά επιζητεί.
Ο Τομ Ρίπλεϋ τα ήθελε όλα: τα χρήματα, την επιτυχία, την καλή ζωή. Όταν, λοιπόν, ένας πλούσιος Αμερικανός του ζητάει να φέρει πίσω τον γιο του -ο όποιος έχει εγκατασταθεί στην Ιταλία- θα βρει την ευκαιρία να καταστρώσει ένα παράτολμο σχέδιο: να πάρει τη θέση του άσωτου υιού και να ζήσει με την ταυτότητα εκείνου μια ζωή ονειρεμένη. Και ενώ όλα μοιάζουν να βρίσκονται υπό έλεγχο, ο Ρίπλεϋ θα πρέπει να επιδείξει ένα εξαιρετικό -δίχως άλλο- ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό, την πλαστογραφία, τις κάθε λογής επινοήσεις μπροστά στα απρόοπτα και τις αυξανόμενες υποψίες των αστυνομικών.
Αναμφίβολα, είναι ένας από τους πλέον απρόβλεπτους και περίπλοκους χαρακτήρες της αστυνομικής λογοτεχνίας, η διπροσωπία του οποίου εξακολουθεί να συναρπάζει και να τρομάζει μαζί, μες στην εντέλειά της: Ο χαρακτήρας της Χάισμιθ, συμπαθής αν και στο έπακρο κυνικός, φιλικός και ευγενής, με μια απεχθή όμως αλαζονεία, μπορεί και αψηφά κάθε ηθική, για να διεκδικεί -μέχρι τέλους- το δικαίωμα να σκοτώνει.
Όσο για το «Αυτή η γλυκιά αρρώστια» (εκδ. Μεταίχμιο), επιτρέπει στην Χάισμιθ να αποτυπώσει μέσα από μια απρόσμενη ερωτική ιστορία, το σκοτεινό πρόσωπο μιας αδυσώπητης καθημερινότητας. Ένα ψυχολογικό θρίλερ για έναν άνδρα που έχει εμμονή με μια γυναίκα η οποία, όμως, τον έχει απορρίψει, δεν αποκρίνεται στα αισθήματά του.
Ο Ντέιβιντ είναι ξετρελαμένος με την Άναμπελ, με την οποία είχε μια σύντομη σχέση πριν μετακομίσει για να πιάσει δουλειά, ενώ ελπίζει ότι θα κερδίσει αρκετά χρήματα για να την παντρευτεί όταν επιστρέψει. Ωστόσο, οι δυο τους δεν συζήτησαν ποτέ πραγματικά για το γάμο και, ενώ ο Ντέιβιντ λείπει, η Άναμπελ παντρεύεται έναν άλλο άντρα, τον Τζέραλντ. Ανίκανος να αποδεχτεί την τροπή των γεγονότων και να προχωρήσει, ο Ντέιβιντ αρχίζει να βασανίζεται με την ολοένα και μεγαλύτερη αυταπάτη ότι η Άναμπελ θα εγκαταλείψει τον νέο της σύζυγο.
Αλλά υπάρχουν και χειρότερα: ο Ντέιβιντ αγοράζει ένα σπίτι στην εξοχή για να μείνει εκεί μελλοντικά με την Άναμπελ. Επιπλώνει το σπίτι σύμφωνα με ό,τι νομίζει πως είναι οι… προτιμήσεις της και περνάει τα Σαββατοκύριακα εκεί, εκτελώντας τις οικιακές εργασίες ρουτίνας, σαν να τα κάνει όλα για δύο. Επιπλέον, τις στέλνει γράμματα, επισκέπτεται το σπίτι της Άναμπελ και της ζητάει να χωρίσει τον Τζέραλντ, ακόμη και αφού έχει αποκτήσει έναν γιο από αυτόν.
Μέχρι τέλους συντηρείται η αίσθηση ενός επικείμενου κινδύνου και ενός αναπόδραστου μοιραίου κακού που θα οδηγήσει την πλοκή σε μια αποτρόπαιη καταστροφική κατάληξη. Και όλα αυτά, αποδίδονται μέσα από μια ανατριχιαστική ψυχρότητα, αλλά και μία αιχμηρή ειρωνεία που κόβει χειρότερα και από λεπίδι…
«Ο τυφλός καθρέφτης»
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Εκδόσεις: Κριτική
Σελίδες: 128
Σε αυτό το βιβλίο συστεγάζονται το ομώνυμο κείμενο «Ο τυφλός καθρέφτης», με τον υπότιτλο «ένα μικρό μυθιστόρημα», καθώς και το «Απρίλης, η ιστορία μιας αγάπης», δημοσιευμένα αμφότερα το 1925. «Ο τυφλός καθρέφτης» αφηγείται τη δύσκολη ζωή της μικρής Φίνι στη Βιέννη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η Φίνι μεγαλώνει σε ένα φτωχό και πικρόχολο περιβάλλον, εργάζεται σε ένα δικηγορικό γραφείο και ονειροπολεί. Η ενηλικίωσή της είναι απότομη, αλλά τότε γνωρίζει τυχαία τον Ράμπολντ, έναν πλανόδιο ρήτορα, και μεταφέρεται, για λίγο, στον κόσμο που επιθυμεί. Στον «Απρίλη», ο αφηγητής, ένας περιπλανώμενος μοναχικός άντρας, περιγράφει την άφιξη και τη διαμονή του σε μια μικρή πόλη της επαρχίας. Διηγείται την ερωτική σχέση του με την Άννα, την υπάλληλο του πανδοχείου, και τον εξ αποστάσεως ανεκπλήρωτο έρωτά του με μια ωραία άγνωστη. Ο Γιόζεφ Ροτ ζωντανεύει μια σειρά από εικόνες της καθημερινότητας, αναδεικνύοντας τις συνθήκες που διαμορφώνουν τη μοναδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και οδηγούν σε προσδοκίες που δεν ευοδώνονται.
«Εξοδόχαρτο – Το Μοναστηράκι»
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 400
Οι μικρές ιστορίες που συγκέντρωσε ο Βαγγέλης Σιαφάκας στο «Εξοδόχαρτο», συνδυάζοντας το πραγματικό με το φανταστικό μπορούν να διαβαστούν και σαν απολογισμός ζωής. Ο κύκλος ανοίγει με τον συγγραφέα μικρό μαθητή στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, περιλαμβάνει περιστατικά της εφηβείας, ανθολογεί επεισόδια από τις σπουδές και την πολιτική δράση στην Ιταλία, από τη δημοσιογραφική και την οικογενειακή ζωή, όχι σε χρονολογική σειρά, αλλά ενταγμένα σε θεματικές ενότητες. Κυρίαρχη θέση έχει βέβαια η επικαιρότητα, με τις πρωτοφανείς συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού. Το χιούμορ που διατρέχει τις ιστορίες του είναι αναμφισβήτητο, όπως κι ένας γλυκόπικρος σαρκασμός. Στο «Μοναστηράκι», με κυρίαρχο έναν αδυσώπητο ρεαλισμό, κυλάει ένα ποτάμι ταπεινών πραγμάτων, χειρονομιών, στάσεων, ματαιώσεων και πικρίας. Η ματιά του συγγραφέα στέκεται στα ευτελή και καθημερινά που καταβάλλουν τους ήρωές του.
«Σκοτεινό χιόνι»
Μετάφραση: Δέσπω Παπαγρηγοράκη
Εκδόσεις: Διόπτρα
Σελίδες: 632
Μάιος 1993. Δύο εντεκάχρονα αγόρια βρίσκονται δολοφονημένα σε ένα χωράφι στη Σουηδία, έχοντας ανάμεσά τους έναν νεκρό λαγό.
Η υπόθεση παραμένει ανεξιχνίαστη. Οκτώ χρόνια αργότερα, μια πανομοιότυπη σκηνή εγκλήματος ανακαλύπτεται σε ένα χωράφι στη Νορβηγία. Ανάμεσα στα αγόρια αυτή τη φορά, μια αλεπού.
Ο Χόλγκερ Μουνκ, επικεφαλής της νεοσύστατης Μονάδας Εξιχνίασης Ανθρωποκτονιών, έχει συγκεντρώσει τους καλύτερους ερευνητές της αστυνομίας του Όσλο, που αμέσως αναλαμβάνουν δράση. Σύντομα ενώνεται μαζί τους η Μία Κρούγκερ. Μόνο που δεν γνωρίζει ότι αυτή η απόφαση θα αλλάξει τη ζωή της, βυθίζοντάς τη σε έναν κόσμο τυλιγμένο στο σκοτάδι. Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που μας συστήνει τους Χόλγκερ Μουνκ και Μία Κρούγκερ, στην πρώτη κοινή τους υπόθεση.
«Ο Χριστός στα χιόνια – Εφτά νύχτες στον κόσμο του Αντρέι Ταρκόφσκι»
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 72
Στις εφτά ταινίες του, αλλά και στον πεζό του λόγο, ο Ρώσος κινηματογραφιστής μελέτησε βαθιά τα ανθρώπινα –τον πόλεμο, τον έρωτα, την πίστη και την απελπισία, τη φαρμακερή νοσταλγία, τη συρρίκνωση της πνευματικότητας, τον κίνδυνο ενός γενικού αφανισμού, το νόημα της ύπαρξης– στοχαζόμενος τα θεία. Ο «Χριστός στα χιόνια», όπου το μερίδιο της φαντασίας είναι ισοδύναμο με το μερίδιο των εξακριβωμένων στοιχείων, δεν είναι μια εκλογοτεχνισμένη βιογραφία ή εργογραφία του Ταρκόφσκι. Είναι η βιογραφία της ανάγνωσης του συγγραφέας ενός έργου που το οργάνωσε η αγωνία για τον άνθρωπο ως δυνατότητα: δυνατότητα ήθους, ποιότητας, προσφοράς, αυτοθυσίας, καλοσύνης.