Πριν λίγο καιρό, κάποιο καλοκαιρινό απόγευμα μια συζήτηση φούντωσε μεταξύ φίλων με θέμα τον αρχετυπικό ρόλο που παίζει το σπίτι στη ζωή και στη μνήμη των ανθρώπων (η πιο απλά γιατί ασυνείδητα ζωγραφίζουμε συχνά αυτό το σχήμα που ενώνει ένα τρίγωνο, με ένα τετράγωνο και μια καμινάδα). Αφορμή για αυτό το γεγονός υπήρξε το βιβλίο – εικαστικό αφιέρωμα της Άρτεμις Αλκαλάη με τίτλο «Σπίτι: μια περιπλάνηση». Η Άρτεμις μια καλλιτέχνης που σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ με δασκάλους το Γιάννη Μόραλη, το Δημήτρη Μυταρά και το Βασίλη Βασιλειάδη, σε μια συνέντευξη που παραχώρησε στην Popaganda.gr, μπήκε με χαρά στη διαδικασία να απαντήσει σε όλα εκείνα που ειπώθηκαν στη φιλική συνάθροιση, αφού το έργο της περιστρέφεται γύρω από το σπίτι με ένα πολύ βαθύ και προσωπικό τρόπο.
Θέλετε να μου μιλήσετε για τη μέχρι τώρα πορεία σας;
Γεννήθηκα στην Αθήνα και σπούδασα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Συνέχισα με μεταπτυχιακές σπουδές σε studio art στη Βενετία και στη Νέα Υόρκη στο New York University, ενώ συγχρόνως διδάχτηκα φωτογραφία και υφαντική. Έχω συνεργαστεί με ομάδες σύγχρονου χορού ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος, με ένα ψηφιακό περιοδικό αρχιτεκτονικής σαν παραγωγός τηλεοπτικών εκπομπών τέχνης. Παράλληλα σχεδιάζω χειροποίητα χαλιά, αλλά συμμετέχω επίσης σε διεθνή φεστιβάλ animation. Έργα μου έχουν εκτεθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό .
Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με το σπίτι ως εικαστική δημιουργία;
Ήδη από το 1999 είχε εμφανιστεί δυναμικά το θέμα «σπίτι» στη σειρά των έργων «Μνήμη». Το 2010 όμως έκανα μία έκθεση στη Γκαλερί 7 με τίτλο «Σπίτι: μια εγκατάσταση». Εκεί επικεντρώθηκα στο συγκεκριμένο σχήμα και συγκέντρωσα 25 «έργα-σπίτια» σε τελάρο, περίπου ενός μέτρου το καθένα τοποθετημένα επάνω σε ένα χαλί σαν γρασίδι, που παρέπεμπε τόσο στον εξωτερικό χώρο ενός σπιτιού, όσο και στον εσωτερικό όπως συμβαίνει με κάθε χαλί. Κι έτσι ξεκίνησε ένα παιχνίδι μεταξύ του έσω και του έξω, με το τι αποκαλύπτει και τι κρύβει το κάθε σπίτι και η πρόσοψή του. Αυτό ήταν και μια αναδρομή σε όλες τις τεχνικές που χρησιμοποιούσα στη δουλειά μου. Υπήρχαν, για παράδειγμα, σπίτια υφαντά, κεντημένα, ξύλινα ή ζωγραφισμένα, με φωτογραφίες και animations. Το «σπίτι» συμπύκνωσε ότι είχα κάνει μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Από την έκθεση πως καταλήξαμε στο βιβλίο;
Η έκθεση αποτέλεσε την αφορμή λίγο αργότερα να αφήσω το εργαστήριό μου και να χρησιμοποιήσω το σπίτι σαν εργαλείο τόσο για να εξερευνήσω τον εξωτερικό κόσμο όσο και για να κάνω μια βουτιά στο δικό μου εσωτερικό μου κόσμο. Ουσιαστικά πρώτα εγκαταστάθηκα και μετά περιπλανήθηκα. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης πήρα τα σπίτια και τα έβγαλα βόλτα σε όλη την Αθήνα και την Αττική φωτογραφίζοντάς τα. Είδα ότι με ενδιέφερε πολύ η αλληλεπίδραση του εικαστικού αντικειμένου, του σπιτιού στη συγκεκριμένη περίπτωση, με όλη την κοινωνία. Ήταν μια αφορμή για κάτι πιο διαδραστικό. Κι έτσι το σπίτι αναμείχθηκε με το φυσικό τοπίο (γη, θάλασσα κ.λ.π), με το ζωικό βασίλειο (γάτες, σκυλιά και πρόβατα) και φυσικά το ανθρώπινο στοιχείο. Από όλο αυτό το τεράστιο υλικό (πάνω από χίλιες φωτογραφίες) επέλεξα τις πιο χαρακτηριστικές που έχουν να κάνουν με την προσωπική μου διαδρομή, αλλά ταυτόχρονα διηγούνται και μια ιστορία.
Θεωρείτε ότι ήταν δυνατές εμπειρίες αυτές που αποκομίσατε;
Ναι διότι, ειδικά σε ότι αφορούσε στην επικοινωνία με τους ανθρώπους, έπρεπε να τους πλησιάσεις, να τους εξηγήσεις τι ακριβώς θέλεις να κάνεις με τις φωτογραφίες και γιατί. Μπήκα σε διάφορα σπίτια, αλλά και σε εκκλησίες, συναγωγές και νεκροταφεία. Γύρισα όλη την πόλη, πήγα και σε στέκια ανθρώπων που εξαρτώνται από τα ναρκωτικά.
Η δουλειά σας εμπεριέχει και τα στοιχεία ενός κοινωνικού μηνύματος;
Συνάδει με το πνεύμα των καιρών. Το σπίτι για παράδειγμα που αυτοκτονεί, που αυτοπυρπολείται. Ή το άλλο μέσα στον κάδο σκουπιδιών δίπλα σε αγγελίες με τον τίτλο «ΠΩΛΕΙΤΑΙ» ή «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ». Ή το σπίτι που ελπίζει, παίζει, είναι ύμνος στη τη ζωή. Δίνουν ένα στίγμα. Σ’ αυτό το βιβλίο θα βρει κανείς πράγματα που αφορούν στις διαστάσεις του σύγχρονου αστικού τοπίου. Αυτό είναι πάνω κάτω και ο κορμός του βιβλίου. Για μένα λειτούργησε και σαν μια ασπίδα που με βοήθησε να πλησιάσω τους ανθρώπους. Το αρχέτυπο του σπιτιού αποδείχτηκε κάτι πολύ δυνατό.
Με ποιο τρόπο οι άνθρωποι αντιδρούσαν στην προσέγγισή σας;
Με χαρά. Έδειχναν ενδιαφέρον και το αποδεχόντουσαν. Πιστεύω ότι όλο αυτό έχει να κάνει με το ότι όπου κι αν μένεις είτε σε χωριό είτε στην πόλη, σε μια καλύβα ή σε ένα ουρανοξύστη στη Νέα Υόρκη αυτό που πρώτα θα ζωγραφίσεις σε μια λευκή κόλλα χαρτί είναι το κλασικό σπιτάκι με τη στέγη και την καμινάδα. Είναι εγγεγραμμένο πλέον. Ακόμη και στις πιο «δύσκολες» ομάδες ανθρώπων που συνάντησα δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Αντίθετα κάναμε πολύ ωραίες συζητήσεις υπήρξε αλληλοσεβασμός και ενδιαφέρον. Ο καθένας βοήθησε με το δικό του τρόπο (άλλος αγκάλιαζε το σπίτι, άλλος το έβαζε πίσω του σαν φόντο ή απλά το κοιτούσε) και πρόσθετε τη δική του οπτική γωνία -προσωπικότητα στο εγχείρημα, οπότε ήταν ένα πραγματικά διαδραστικό πρότζεκτ. Ήταν πολύ γόνιμη και συγκινητική εμπειρία. Στην πραγματικότητα είναι ένα έργο σε εξέλιξη-κάθε μέρα φέρνει νέες προσεγγίσεις!
Το βιβλίο είναι τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά. Για ποιο λόγο;
Κάποια στιγμή είχα πάει σε κάποιες εκθέσεις σε μια βαλκανική χώρα. Οι εικαστικοί μου ήταν γνωστοί, αλλά χρειαζόμουν και πληροφορίες. Όλα όμως ήταν στη δική τους γλώσσα και μου είχε κακοφανεί πολύ. Μετά σκέφτηκα ότι κι εμείς εδώ στην Ελλάδα κάνουμε το ίδιο σφάλμα, διότι υπάρχει κόσμος που δε μιλά τα ελληνικά, αλλά θέλει να διαβάσει, να μάθει περισσότερα για μια καλλιτεχνική δημιουργία. Κι αυτό του το στερείς όταν δεν του δίνεις την πληροφορία σε μια γλώσσα που να την καταλαβαίνει.
Που έχει «ταξιδέψει» το βιβλίο σας μέχρι τώρα;
Πρωτοπαρουσιάστηκε μαζί με τα έργα που το δημιούργησαν στο Beton7 στα πλαίσια του Athens Photo Festival το 2012. Μέσω των φίλων που το έχουν ήδη στη βιβλιοθήκη τους πιστεύω ότι έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Το χειμώνα το παρουσίασα και σε μια έκθεση που έγινε στην «Πύρνα» στην Κηφισιά, αλλά υπάρχουν και (κάποια) σχέδια για φέτος το φθινόπωρο σε κάποιο χώρο στην Αθήνα.
Θεωρείτε ότι το βιβλίο επηρέασε τη ζωή σας σημαντικά;
Με έκανε να ανακαλύψω με παιδικό ενθουσιασμό ξανά πράγματα που θεωρούμε δεδομένα. Ένα λουλούδι, μια πρόσοψη σπιτιού, ένα χρώμα και κυρίως η επαφή τους ανθρώπους. Κι αυτό για μένα είναι πολύ σημαντικό. Είχα καιρό να χαρώ τόσο. Ξαναείδα τον κόσμο από την αρχή. Είδα πάλι τις εποχές του χρόνου ή το πώς πέφτει το φως πάνω στα πράγματα, μικρές ή μεγάλες αλλαγές… Κι είμαι πολύ χαρούμενη που δούλεψε θετικά και για τους τρεις «παράγοντες» του έργου. Για μένα, για τους ανθρώπους που συμμετείχαν και στήριξαν την προσπάθειά μου και τους ευχαριστώ θερμά και φυσικά για το κοινό, το οποίο είναι και ο τελικός αποδέκτης.
Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδιά σας;
Έχω πολλά πράγματα στο μυαλό μου, μεταξύ των οποίων μια ακόμη έκθεση υφαντών-fiber art (μεγάλη μου αδυναμία το υλικό αυτό) το Δεκέμβριο, στη Φλωρεντία, με επιμελητή τον Giuliano Serafini .
Ποιο είναι το motto σας;
«Όπου με παν τα πόδια μου» σε ότι αφορά στα επόμενα πρότζεκτς. Αλλά, για έναν εικαστικό καλλιτέχνη ισχύει πρωτίστως το «όπου με παν τα μάτια μου»…τα εντός μου και τα εκτός.
–To βιβλίο της Άρτεμις Αλκαλάη «Σπίτι: μια περιπλάνηση» κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Καπόν.