Περίμενα κάτι το εξωπραγματικό γι’ απάντηση. Όπως αν υπάρχει Θεός, αν μπορεί να ενοποιηθεί η φυσική σε μια θεωρία, μια ένδειξη για το αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί, να απαντηθεί αν ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει σε άλλο πλανήτη εκτός από τον δικό μας. Κι όμως, στην ερώτηση που έκανα στον κ. Κριμιζή για το ποιο είναι το ερώτημα που θα ήθελε να βρει απάντηση μου απάντησε «να μπορώ να προβλέψω τον διαστημικό καιρό σε σχέση με τις εκρήξεις του ήλιου. Είναι έτοιμη μια αποστολή γι’ αυτό το 2018». Η επιστήμη δεν έχει θριαμβολογίες, όνειρα και αρλούμπες. Παραμένει ικανοποιημένη με μικρά μικρά βήματα. Δεν είναι η τέχνη του εφικτού όπως είχε πει ο Μπίσμαρκ για την πολιτική, αλλά το εφικτό με καλλιτεχνική μορφή. Αυτό γράφει άλλωστε και ο φυσικός Carlo Rovelli στο βιβλίο του Επτά Μαθήματα Φυσικής (εκ. Πατάκη) όταν λέει ότι η εξίσωση της θεωρίας της σχετικότητας είναι ίσως ανώτερη καλλιτεχνικά εξαιτίας της αρμονίας της από οποιαδήποτε σονάτα του Μπετόβεν. Έτσι και ο Σταμάτης Κριμιζής πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον θαυμασμό που θα δείχναμε σ΄έναν μεγάλο καλλιτέχνη.
Γεννήθηκε στο Βροντάδο της Χίου το 1938, τελείωσε εκεί το σχολείο και πέρασε στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Μετά από πολλή μελέτη, το 1968 ανανέλαβε την ηγεσία της Ομάδας Διαστημικής Φυσικής και Διαστημικών Οργάνων στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής (Applied Physics Laboratory) του Πανεπιστημίου John Hopkins. Έχει συμβάλλει με την επιστημονική του ομάδα σε αμέτρητες διαστημικές αποστολές της NASA και όχι μόνο. Αν και ένας αστεροειδής, ο 8323 Κριμιζής, έχει τ’ όνομα του, αφορμή για τη συνάντηση μας είναι η προβολή από το National Geographic του ντοκιμαντέρ Άρης. Εκεί μ’ έναν αριστοτεχνικό τρόπο μπλέκεται η επιστημονική έρευνα με τη μυθοπλασία, περιγράφοντας την προσπάθεια που έχει ξεκινήσει από έναν οραματιστή ιδιώτη, τον Έλον Μασκ, να κατακτήσει τα επόμενα χρόνια τον Άρη δημιουργώντας εκεί μι’ ανθρώπινη αποικία. Είναι εφικτό όμως κάτι τέτοιο σύμφωνα με τον κ. καθηγητή;
«Ο Αϊνστάιν άλλαξε την πορεία του κόσμου αλλά ο σπουδαιότερος φυσικός που έκανε μια βασική τομή στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν ο Νεύτωνας»
Όταν ξεκινούσατε και σκεφτόσασταν το μακρινό 2016, τι προβλέπατε για το μέλλον; Πού θα ήμασταν σήμερα; Η προβλεπτικότητα δεν έχει τόση σημασία. Όταν αρχίζει κανείς την καριέρα του έχει ένα εγχείρημα αρκετά δύσκολο. Στη δική μου περίπτωση ήταν η αποστολή στον Άρη ενώ ήμουν μεταπτυχιακός φοιτητής. Ξέρεις, όλη σου η προσπάθεια ουσιαστικά είναι επικεντρωμένη στο να κατασκευάσεις ένα όργανο το οποίο θα λειτουργεί σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι απολύτως άγνωστο και να μην αποτύχεις. Σ’ αυτήν την ηλικία δεν σκέφτεσαι τόσο την ιστορία και το μέλλον, προσπαθείς να κάνεις την καλύτερη δυνατή δουλειά για το πρόγραμμα που έχεις αναλάβει. Δεν σκεφτόμουν το επόμενο βήμα εκτός αν είχα να κάνω κάποια καινούργια αποστολή, όπως στην περίπτωση του Voyager που θέλαμε να συναγωνιστούμε κι εντός της χώρας, πέρα από τους Σοβιετικούς.
Εσάς προσωπικά τι σας ιντριγκάρει περισσότερο στην εξερεύνηση του διαστήματος. Να δούμε περισσότερα πράγματα, να βρούμε μια άλλη γη ή το να βρούμε τους «άλλους»; Οπωσδήποτε αυτό που δεν με ιντριγκάρει στην εξερεύνηση του διαστήματος είναι η επικοινωνία με τους «άλλους». Όταν συνειδητοποιήσει κανείς τους αριθμούς καταλαβαίνει ότι οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο είναι μηδαμινές. Με ενδιαφέρει κυρίως τι είναι εφικτό. Με την τεχνολογία που διαθέτουμε, με τους πυραύλους, να δούμε πώς μπορούμε να εξερευνήσουμε το ηλιακό μας σύστημα. Αυτό είναι το πρώτο ιεραρχημένο εγχείρημα. Εκεί συγκεντρώσαμε και τις προσπάθειές μας, ένα εγχείρημα που παίρνει χρόνια, δεκαετίες, η εξερεύνηση των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος.
Που βρισκόμαστε σε σχέση με αυτό; Είμαστε σε πολύ καλό σημείο τώρα. Ξεκίνησα όταν ήμουν μεταπτυχιακός φοιτητής με τη μελέτη του Άρη και πέρσι τον Ιούλιο με το διαστημόπλοιο New Horizons, ο Πλούτωνας, ήταν ο τελευταίος μου πλανήτης. Εστιάζει κανείς στο εφικτό. Όταν ξεκινήσαμε το Voyager 1 και 2 οι προτάσεις ερχόντουσαν από παντού. Εγώ είχα φύγει από το πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Είχα πάρει το διδακτορικό μου είχα γίνε επίκουρος καθηγητής και μετά πήγα στο John Hopkins. Τότε μαζευτήκαμε κάποια άτομα, της δικής μου ηλικίας τότε (28-30) για να προτείνουμε ένα πείραμα υψηλής τεχνολογίας, και αντίπαλοι ήταν οι καθηγητές μας από διάφορα μεγάλα πανεπιστήμια, όλοι τους πρωτοπόροι του διαστημικού προγράμματος. Τελικά, η επιτροπή εμπειρογνωμόνων της NASA επέλεξε το δικό μας πείραμα. Αυτό ήταν ένα καταλυτικό γεγονός για την καριέρα μας και ήταν επίσης και μια απόδειξη για το πόσο ανοιχτόμυαλη και αξιοκρατική είναι η αμερικανική κοινωνία, το αμερικανικό σύστημα. Φανταστείτε να πάρουν 5-6 νέους επιστήμονες και να μην επιλέξουν επιστήμονες με σπουδαία ονόματα, όπως ο Βαν Άλεν που είχε ανακαλύψει τις ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τη γη, τις ζώνες Βαν Άλεν.
Θα φτάσει τώρα ο άνθρωπος στον Άρη; Αυτό ελπίζει ο Μασκ (σ.σ. Ο Έλον Μασκ της εταιρείας SpaceX).
Ο Μασκ θεωρεί ότι θα κατοικούμε στο διάστημα σε κάποια χρόνια, είναι λίγο υπερβολική η αισιοδοξία του. Το 2033 αναφέρει. Αλλά αυτό είναι μια ιδιωτική πρωτοβουλία καθώς καμιά επίσημη κρατική υπηρεσία δεν πρόκειται να πραγματοποιήσει ένα εγχείρημα στο οποίο δεν είναι απολύτως εγγυημένο ότι το πλήρωμα θα επιστρέψει.
Πάντως έχει μπει σε μια διαδικασία «ανταγωνισμού». Ο Άρης έχει μετατραπεί σε ιερό δισκοπότηρο… Δεν είναι ακριβώς έτσι. Είναι κάτι που δεν είναι κυρίως ανταγωνιστικό, είναι ένα όραμα για την ανθρωπότητα. Όπως το τοποθετεί ο Μασκ είναι ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθούμε για την διαιώνιση του ανθρώπινου είδους, είναι να εποικίσουμε έναν άλλον πλανήτη μεταφέροντας εκεί κόσμο. Αλλά είναι αυτό εφικτό και μέσα σε τι χρονικά περιθώρια; Ο Μασκ έλεγε πως το 2100 θα έχουμε στείλει 200.000 ανθρώπους στο Άρη, έχει ένα σχέδιο για το πως θα γίνει αυτό πρακτικά και οικονομικά αλλά έχει τρομερές αδυναμίες.
Έχετε πει στην Καθημερινή πως εποικισμός έιναι ανόητος για πολλούς λόγους. Kανείς δε συζητάει το πρόβλημα με την ακτινοβολία, και επίσης τι γίνεται με τις εκρήξεις του ήλιου πάλι με την κοσμική ακτινοβολία που είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Έχοντας διαβάσει τι λέει ο Μασκ και οι φίλοι του διαπιστώνει κανείς ότι έχουν φτάσει στο σημείο να συζητάνε τι κυβέρνηση θα έχει στον Άρη ή ποια θα είναι η σχέση των αποίκων με τη Μητρόπολη… Οι αναλύσεις του Μασκ άπτονται της επιστημονικής φαντασίας, κι έχουν πολλάκις συζητηθεί σε ανάλογου ύφους βιβλία. Αλλά δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να γίνει στο εγγύς μέλλον. Είναι υπαρξιακό θέμα για τους αστροναύτες και το πρόβλημα της ακτινοβολίας παραμένει άλυτο. Αν είναι ένα πλήρωμα από εθελοντές – καθώς δεν μπορούμε να αναγκάσουμε ανθρώπους να το κάνουν αυτό – που ξέρουν πως θα αυξηθεί η πιθανότητα να πάθουν καρκίνο από 3% σε 25% και πουν ότι «είναι εντάξει με αυτό αλλά θα πάνε στον Άρη», τότε μπορεί να γίνει.
Εσείς θα πηγαίνατε; Δε θα πήγαινα. Δε θα μπορούσα να κάνω τις παρατηρήσεις που κάνω μέσα σ’ ένα διαστημόπλοιο, χωρίς όργανα. Οι αισθήσεις μας είναι πάρα πολύ περιορισμένες. Βλέπεις πράγματα που δεν μπορείς να εξηγήσεις, τα βλέπεις σε ένα περιορισμένο μέρος του φάσματος. Με ένα όργανο το φάσμα αυξάνεται από 1 με 10 σε 1 με 1.000.000, επομένως βλέπεις πολύ περισσότερες πληροφορίες με τα όργανα. Για να κερδίσει κανείς περισσότερες πληροφορίες ποτέ δε θα ήθελε να πάει. Από την άλλη για τουρισμό, πως το λένε, για ευχαρίστηση, φυσικά κι εγώ θα ήθελα να πάω στο διάστημα. Στον Δία για παράδειγμα, να είμαι σε ένα διαστημόπλοιο να βλέπω τα ηφαίστεια με τα χρώματα, τις καταιγίδες και τ’ άλλα φανταστικά φαινόμενα. Αλλά ως τουρίστας, όχι για να κάνω μετρήσεις.
Στο ντοκιμαντέρ Άρης του National Geographic αναφέρεται έντονα αυτό που είπατε και παραπάνω, πώς ένας από τους λόγους της μετοίκησής μας είναι το γεγονός πως μπορεί ν’ απειληθεί το είδος μας με εξαφάνιση. Όλα τα είδη εξαφανίζονται κάποια στιγμή, ακόμα και το ηλιακό μας σύστημα θα χαθεί, εμείς γιατί έχουμε τέτοια εμμονή να σωθούμε; Το θέμα είναι για τι χρονικό ορίζοντα συζητάμε. Το ζήτημα είναι τα επόμενα 100 με 1000 χρόνια, στα οποία υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να γίνει κάποια σύγκρουση μ’ έναν αστεροειδή ή κάποιος παλαβός να αρχίσει πυρηνικό πόλεμο ή να αυξηθεί η θερμοκρασία λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου και να γίνει οικολογική καταστροφή. Η ανθρωπότητα όμως έχει τη δυνατότητα να επιβιώσει. Έχουν χαθεί πολλά είδη μέσα στα χρόνια αλλά αυτά δεν είχαν τη δυνατότητα να αμυνθούν, ενώ εμείς υποτίθεται πως έχουμε τη λογική και την τεχνογνωσία για να αμυνθούμε. Τι έγινε όταν τη γη τη χτύπησε ένας αστεροειδής με τους δεινόσαυρους; Δεν είχαν τη δυνατότητα να αμυνθούν, ενώ εμείς θα παρατηρήσουμε τον κίνδυνο και θα μπορέσουμε να στείλουμε ένα διαστημόπλοιο.
Μπορούμε; Προσεδαφίσαμε ένα διαστημόπλοιο στον αστεροειδή Eros το 2001. Οι Ευρωπαίοι θελαν να πουν πως ήταν πρώτοι (σ.σ. το Rosetta), αλλά δεν ήταν. Γιατί όχι απλά προσεδαφίσαμε το διαστημόπλοιο αλλά είχαμε δεδομένα για τις επόμενες λίγες εβδομάδες. Και το εγκαταλείψαμε διότι δεν υπήρχε λόγος μετά τις μετρήσεις να συνεχιστεί.
Σαν την ταινία Αρμαγεδδών ακούγεται αυτό… Αυτό που κάναμε έχει μεγάλη τεχνολογική σημασία καθώς αποδείξαμε πως μπορούμε να προσεδαφίσουμε ένα διαστημόπλοιο σ’ έναν αστεροειδή, και το διαστημόπλοιο να παραμείνει σώο. Αυτό σημαίνει πως εάν χρειαστεί να γίνει μια διάσωση από σύγκρουση με τη γη μπορούμε να προσεδαφίσουμε ένα διαστημόπλοιο σε έναν αστεροειδή, με καύσιμα. Να πυροδοτήσουμε μια ρουκέτα για αρκετό χρονικό διάστημα, ν’ αλλάξουμε την πορεία ένα εκατοστό το δευτερόλεπτο και αυτό θα το φέρει σε μια απόσταση που θα αποτρέψει τη σύγκρουση αυτό δεν μπορούσαν να το κάνουν οι δεινόσαυροι. Αν θα έχουμε την ικανότητα να σωθούμε από την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι κάτι που κάνεις δεν μπορεί να προβλέψει, αλλά ελπίζουμε πως η ανθρωπότητα θα έχει τη σοφία να καταλάβει κάποια πράγματα.
Όπως ότι υπάρχει νερό στον Άρη. Αυτό δεν είναι κάτι καινούριο όμως. Το Mariner 9 είχε ήδη με φασματογράφο βρει ότι στον Άρη υπήρχε πόλος νερού. Με τους φασματογράφους μπορείς να δεις τι υπάρχει στην επιφάνεια. Γι’ αυτό ξέραμε πως στον Άρη υπάρχει νερό εδώ και 40 χρόνια. Υπήρξαν αποστολές που μπορούσαν να διακρίνουν την ύπαρξη κόκκων από πάγο πάνω από τα δέκα εκατοστά του εδάφους του Άρη. Τώρα έχουμε την αποδείξη ότι βγαίνει από υπόγειες δεξαμενές και αλμυρό νερό. Άρα και σε μια περίπτωση εποικισμού θα υπάρχει νερό. Αν θέλουν να πάνε σε περιοχές κοντά στον Ισημερινό τότε στο υπέδαφος θα υπάρχει η δυνατότητα να πάρουν νερό Θα υπάρχουν βέβαια άλλα προβλήματα.
Όπως; Οι υπεριώδης ακτίνες του ήλιου χτυπάνε κατευθείαν το έδαφος, και εκεί οφείλεται και το κοκκινωπό χρώμα του πλανήτη. Ο άνθρωπος πρέπει να προστατευτεί από αυτές. Οι εκρήξεις από τον ήλιο μπορούν να πάνε σε μεγάλο βάθος. Επομένως η κατοικία που θα πρέπει να ζήσει ο άνθρωπος θα πρέπει να είναι υπόγεια. Αλλά μια υπόγεια κατοικία απαιτεί υλικά. Ας πούμε ότι θα μπορούσαμε να στείλουμε ένα όχημα που θα έβαζε σε τροχιά ή θα μπορούσε να προσεδαφίσει ένα κιβώτιο με καύσιμα, μετά να μεταφέρουμε τα μηχανήματα, το πλήρωμα. Αλλά είναι πολύχρονο και πολυδάπανο.
Είπατε πως έιναι μηδαμινές οι πιθανότητες να βρούμε «κάποιον άλλον». Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των δισεκατομμυρίων επί δισεκατομμυρίων πλανητών και συστημάτων που υπάρχουν; Όχι είναι εξαιτίας των αποστάσεων. Είναι σχεδόν αδύνατον να βρούμε «κάποιον άλλον», κάποια μορφή ζωής στο διάστημα εξαιτίας των μεγάλων αποστάσεων. Το Άλφα Κενταύρου είναι 41 τρισεκατομμύρια χλμ από τη γη, το Voyager που ταξιδεύει τώρα 40 χρόνια είναι στα 41 δισεκατομμύρια δηλαδή είναι 1000 φορές ακόμα πιο κοντά σε μας. Για να μπορέσουμε να πάμε με ένα διαστημόπλοιο με την ταχύτητα του Voyager στο Άλφα του Κενταύρου θα χρειαστούμε δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Η τεχνολογία δεν επιτρέπει να ταξιδέψουμε με την ταχύτητα του φωτός. Οι νόμοι της φυσικής που γνωρίζουμε έως σήμερα αποκλείουν το μεγάλο όνειρο της ανθρωπότητας. Επίσης, οι αποστάσεις είναι τέτοιες, που η γη βρίσκεται σε έναν βραχίονα του γαλαξία, ο γαλαξίας έχει μια διάμετρο 40 έτη φωτός, η παρουσία μας ως είδος με πολιτισμό και ηλεκτρομαγνητικά κύματα είναι γνωστή τα τελευταία 100 χρόνια. Η γη είναι 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, απ αυτά τα τελευταία 100 χρόνια αρχίσαμε να εκπέμπουμε σήματα στο διάστημα αλλά και μ’ αυτά τα σήματα είναι τόσο αδύνατα που αν κάποιος ήταν στο Άλφα του Κενταύρου και είχε μια αντένα θα έπρεπε γα να τα δεχθεί αυτά τα σήματα η αντένα να είναι να σαν το μισό ηλιακό σύστημα. Τα σήματα επίσης που εκπέμπουμε έχουν πάει το πολύ 100 έτη φωτός και επομένως θα πάρει τον αντίστοιχο χρόνο για να μας βρούνε. Αν άλλα ηλιακά συστήματα μεγαλύτερης ηλικίας είχαν την τεχνογνωσία θα έβρισκαν μια γη η οποία δεν εξέπεμπε τίποτα, και μόνο τα τελευταία 100 χρόνια άρχισε.
Είναι σχεδόν αδύνατον να βρούμε «κάποιον άλλον» μορφή ζωής στο διάστημα εξαιτίας των μεγάλων αποστάσεων. Το Άλφα Κενταύρου είναι 41 τρισεκατομμύρια χλμ από τη γη, το Voyager που ταξιδεύει τώρα 40 χρόνια είναι στα 41 δισεκατομμύρια δηλαδή είναι 1000 φορές ακόμα πιο κοντά σε μας.
Παρόλα αυτά ζούμε μια πολύ συναρπαστική εποχή από άποψης επιστημονικών ανακαλύψεων. Οπωσδήποτε. Στην αρχή που ξεκίνησα δε γνώριζα το μέγεθος του διαστήματος, όσο μεγαλώνω εγώ, μεγαλώνει κι αυτό. Έχει αλλάξει ριζικά η γνώση για το σύμπαν. Είναι τρομερή τύχη να έχουμε γεννηθεί την εποχή που το ανθρώπινο γένος μπόρεσε να ξεπεράσει τα όρια της ατμόσφαιρας. Είμαστε ως άνθρωποι εδώ και εκατομμύρια χρόνια κι εμείς γεννηθήκαμε στην εποχή που ξεκολλήσαμε από την επιφάνεια της γης. Ως παιδιά κοιτάγαμε τον ουράνο και απορούσαμε. Η επιστήμη προωθείται με το να σκαρφαλώνουμε στους ώμους των προηγούμενων. Και στο παρελθόν έγιναν φυσικά τρομερές ανακαλύψεις. Ίσως είναι πιο σημαντική η δικά μας εποχή γιατί ξεφύγαμε από την επιφάνεια της γης και να πάμε κάπου.
Έχετε τύχει μπροστά σε εκτόξευση, πως είναι; Η εκτόξευση είναι μια μοναδική εμπειρία που δεν μπορείς να την αισθανθείς αν το βλέπεις στην τηλεόραση. Στέκεσαι 5 χλμ από εκεί που γίνεται και αισθάνεσαι το έδαφος να κινείται. Κινείται σε μια πολύ χαμηλή συχνότητα και είναι αίσθηση που δεν παίρνεις μ’άλλον τρόπο. Εμένα με πιάνει ρίγος όταν το αισθάνομαι αυτό.
Αν είναι ένα ερώτημα που θα θέλατε να λυθεί, ποιο είναι αυτό; Για μένα το μεγάλο ερώτημα είναι πως λειτουργεί η ατμόσφαιρα του ήλιου και πως θα μπορεί κάποιος στο μέλλον να προβλέπει αυτό που τώρα λέγεται διαστημικός καιρός. Μπορεί στο παρελθόν να λέγαμε ότι αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία καθώς δεν εξαρτώμαστε από τον διαστημικό καιρό – εφόσον η γη έχει αμυντικό μηχανισμό και μας προστατεύει – αλλά τώρα με όλα αυτά τα συστήματα που υπάρχουν σε τροχιά με τη γη αν γίνει μια μεγάλη έκρηξη στον ήλιο όπως γίνεται μια φορά κάθε 10, 20 χρόνια θα φέρει τουλάχιστον οικονομικές καταστροφές κυρίως σε τηλεπικοινωνίες και δίκτυα. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για την ανθρωπότητα. Μ’ ενδιαφέρει η γνώση για το πώς γίνεται αυτή η μεταφορά ενέργειας από την επιφάνεια του ήλιου στο διάστημα. Ελπίζουμε να μάθουμε παραπάνω πράγματα με μια αποστολή κοντά στον ήλιο που θα εκτοξευθεί στις 31 Ιουλίου 2018. Θα πάει πολύ κοντά στον ήλιο, στο κοντινότερο σημείο γύρω στα 6 εκατομμύρια χλμ και ο αντικειμενικός σκοπός είναι να μπορέσει κανείς να συσχετίσει κανείς τις παρατηρήσεις που γίνονται από τη γη με το τι γίνεται στην πραγματικότητα, επι τόπου στον ήλιο για να κάνουμε σωστά μοντέλα έτσι ώστε κάποτε να μπορούμε να κάνουμε πρόβλεψη για τον διαστημικό καιρό.
Οι περισσότεροι από εμάς έλκονται από το ζήτημα του διαστήματος και από διάφορα επιτεύγματα ενώ ουσιαστικά δεν κατανοούμε απόλυτα τι ακριβώς είναι όλα αυτά. Δηλαδή, βρήκανε το μποζόνιο αλλά σε τι ακριβώς χρησιμεύει αυτό εμείς δεν καταλαβαίνουμε… Η ανθρωπότητα πρέπει να επενδύει ένα μικρό ποσοστό της στο μέλλον. Στις τεχνολογίες και τις προγνώσεις που ίσως με μια πρώτη ματιά να μην έχουν κάποια πρακτική χρήση αλλά μετά όπως έχει αποδείξει η ιστορία επανειλλημένως φτάνουν να αλλάξουν τη ζωή μας. Για παράδειγμα η συχνότητα που επικοινωνούμε το Voyager είναι η ίδια που χρησιμοποιούμαι για να επικοινωνούμε με τα κινητά. Αυτό μου φαίνεται πως είναι αρκετό για να καταλάβετε.
Ποιος κατά τη γνώμη σας είναι ο μεγαλύτερος Φυσικός; Ο Αϊνστάιν άλλαξε την πορεία του κόσμου, αλλά ο σπουδαιότερος φυσικός που έκανε μια βασική τομή στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν ο Νεύτωνας. Υπήρξαν πολλοί επιστήμονες που έδιναν διαφορετικές όψεις σε ένα ζήτημα.
Τώρα υπάρχει τέτοια ένταση, όπως στο παρελθόν, στην επιστήμη; Τώρα η επιστήμη είναι διαδραστική. Τώρα έχουμε βλέψεις για νέες ριζοσπαστικές τεχνολογίες.
Απλά οι επιστήμονες δεν είναι πια κομμάτι της ποπ κουλτούρας όπως ήταν ο Αϊνστάιν; Έγινε μετά. Δεν ήταν. Τον καιρό που εγώ μεγάλωνα και είχε ακουστεί η θεωρία της σχετικότητας δεν είχε ακόμα γίνει καταληπτό πόσες εφαρμογές είχε αυτό και πόσο σημαντικό ήταν για τις άλλες τεχνολογίες. Έτσι είναι και τώρα, υπάρχουν θεωρίες που θα πρέπει να περάσει καιρός για να εκτιμήσουμε αυτούς που τις εξέφρασαν.
![[Ταξίδι στο αστικό τοπίο], του Ευάγγελου Ρουσάκη](https://popaganda.gr/wp-content/uploads/2019/10/Noites-Apoikies-Euaggelos-Rousakis-300x200.jpg)
