Μέχρι τις δεκαετίας του 1960 και του 1970 λίγοι ήταν αυτοί που τους άρεσαν να μετρούν ανάποδα σε κοινωνικές συμμαζώξεις, κάτι δηλαδή που στις μέρες μας θεωρείται αναπόφευκτο- κυρίως στη βραδιά της πρωτοχρονιάς, όταν όλοι μαζεύονται γύρω από το οικογενειακό τραπέζι κλείνουν τα φώτα και αρχίζουν να μετρούν. Πέντε, τέσσερα, τρία, δύο, ένα, μπουμ, και ένα happy new year πνιγμένο σε μεταμεσονύχτια φιλιά!
Οι αντίστροφες μετρήσεις όπως τις ξέρουμε σήμερα εξυπηρετούν πολλούς σκοπούς. Η κλασσική περίπτωση της πρωτοχρονιάς μπορεί να χαρακτηριστεί ως και η «αντίστροφη μέτρηση της γέννησης»- αφού τελειώσει ο χρόνος κάτι ξεκινά από την αρχή.
Και μετά έχουμε αυτές της καταστροφής – η απειλή της πυρηνικής εξόντωσης για παράδειγμα που εισήγαγε διάχυτους υπαρξιακούς φόβους. Το 1947 το Bulletin of the Atomic Scientists στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού παρουσίασε το «Ρολόι της Κρίσης» (Doomsday Clock) το οποίο μέχρι και σήμερα παρέχει μια οπτική αποτίμηση του πόσο κοντά είμαστε στην Αποκάλυψη.
Στα χρόνια που ακολούθησαν αυτοί οι ίδιοι επιστήμονες είναι που έβαλαν στο λεξικό και τον όρο «αντίστροφη μέτρηση». Σε ένα άρθρο του 1953 στο San Francisco Examiner για μια δοκιμή ατομικής βόμβας στην κοντινή έρημη της Νεβάδα, διαβάζουμε για πρώτη φορά: «Ένας καθορισμένος υπάλληλος, μέσα από ένα μεγάφωνο, ανακοινώνει τα διαστήματα του χρόνου που απομένουν πριν την έκρηξη. Μείον δέκα δευτερόλεπτα. Μείον πέντε. Μείον τέσσερα…»
Λίγα χρόνια αργότερα ο σκηνοθέτης της καρδιάς μας, Άλφρεντ Χίτσκοκ παρέδωσε τη δική του κινηματογραφική ατομική αντίστροφη μέτρηση στο τηλεοπτικό Four O’ Clock του 1957. Μια βόμβα στο υπόγειο ενός σπιτιού στα προάστια, είναι έτοιμη να εκραγεί, και εμείς παρακολουθούμε, μετρώντας ανάποδα, ένα ένα τα δευτερόλεπτα να περνούν μέχρι την αναμενόμενη ώρα.
Μη σκέφτεσαι το τώρα και το πόσο συνηθισμένο είναι αυτό. Οι τηλεοπτικές μετρήσεις αντίστροφης μέτρησης της δεκαετία του ’50 ήταν τρομαχτικές εμπειρίες για το θεατή που έβλεπε το χρόνο να «διαστέλλεται», να «τεντώνεται» και μετά να σβήνει.
Στις 5 Μάϊου 1961 η αντίστροφη μέτρηση βρήκε την πρώτη της μεγαλειώδη στιγμή. Σαράντα πέντε εκατομμύρια Αμερικάνοι που παρακολουθούσαν τις βραδινές ειδήσεις άκουσαν ένα «μετράμε ανάποδα» για την επιτυχή εκτόξευση της πρώτης επανδρωμένης διαστημικής πτήσης της Αμερικής. Όταν χρόνια μετά αναρωτήθηκαν πως τους ήρθε κάτι τέτοιο η απάντηση κρυβόταν στο κινηματογραφικό ευρωπαϊκό παρελθόν και στο κύμα των Γερμανών επιστημόνων που βρήκαν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο διαστημικό πρόγραμμα της Αμερικής διαφυγή και αποθέωση. Ο Willy Ley συγγραφέας, σύμβουλος στη NASA, υποστηριχτής μιας επανδρωμένης πτήσης στη Σελήνη (πέθανε ένα μήνα πριν το όνειρο του γίνει πραγματικότητα), ήταν ένας από τους Γερμανούς που βρέθηκαν με το τέλος του πολέμου στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Ο Ley αγαπούσε πολύ το Woman in the Moon του Fritz Lang από το μακρινό 1929. Μια ταινία δηλαδή που παρουσίαζε μια εκτεταμένη μέτρηση πάνω στην εκτόξευση πυραύλου στο φεγγάρι. Οπότε όπως καταλαβαίνουμε η ιδέα ήταν εκεί, έτοιμη και αποφασισμένη να γίνει πράξη.
Και αυτό ήταν κάτι τελικά που άρεσε πολύ στο τηλεοπτικό κοινό. Το ζήτησε και το απόλαυσε με αποκορύφωμα την ιστορική αντίστροφη μέτρηση στην απογείωση του Apollo 11 του διαστημόπλοιου που μετέφερε ένα πλήρωμα τριών ανδρών στο φεγγάρι, στις 16 Ιουλίου 1969. Τότε δηλαδή που 500 εκ. άνθρωποι ενώθηκαν ακούσια, κολλημένοι μπροστά στις τηλεοράσεις τους, μέσα από την πιο μαζική αντίστροφη μέτρηση που είχε γνωρίσει ως τότε ο πλανήτης.
Μετά τα 70΄ς η αντίστροφη μέτρηση πέρασε από τις διαστημικές αποστολές στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση και στην ίδια τη ζωή πιο αποφασιστικά. Οι Αμερικανοί γιόρταζαν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς χτυπώντας καμπάνες. Λιτά, απέριττα και προφανώς εκκωφαντικά. Το 1958 ο ραδιοτηλεοπτικός Ben Grauer με θέα το Time Square αρχίζει και μετράει με το γνωστό τρόπο. Πέντε, τέσσερα, τρία δύο ένα… η σωζόμενη ηχογράφηση περιλαμβάνει ένα πλήθος που διασκεδάζει αλλά σίγουρα δεν μετράει ανάποδα.
Αν οι καταγραφές λένε την αλήθεια το βαριεστημένο ως προς τα νέα ήθη κοινό άρχισε να παίρνει μέρος χρόνια μετά. Το 1979 καταγράφεται για πρώτη φορά ένας κάποιος ενθουσιασμός. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 το event πλέον είχε πάρει τη γνωστή φόρμα. Ρολόγια αντίστροφης μέτρησης, τηλεοπτικά γραφικά που δείχνουν το χρόνο, τηλεοπτικοί οικοδεσπότες. Από το 2000 τα ρολόγια έγιναν συνήθεια και σε όλο το κόσμο.
Τα ρολόγια αντίστροφης μέτρησης για κάθε πιθανή εκδήλωση υπάρχουν σήμερα παντού. Από ψηφιακά countdown to your big day που μπορούν να ενσωματωθούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν τα γενέθλια ως αυτά της αντίστροφης μέτρησης του μετρό ή του λεωφορείου που λένε πότε θα περάσει. Είτε προσωπικός είτε δημόσιος ο στόχος πια είναι ο ίδιος. Να μετριάσει την ανυπομονησία, να αντικαταστήσει την αβεβαιότητα με την προσμονή και να γεμίσει τον κενό χρόνο της αναμονής.
