Για όσους δεν το θυμούνται και για αυτούς που δεν το γνώρισαν ποτέ, οι ανεμιστήρες και τα κλιματιστικά παλαιάς κοπής έβγαζαν έναν εκνευριστικό θόρυβο. Σαν ένα σμήνος από οργισμένες μέλισσες να είχε εγκλωβιστεί στο δωμάτιο. Με αυτό το βουητό πέρασε το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου του 1996. Καθηλωμένοι όλοι μέσα στις τηλεοράσεις να ζούνε σε χρόνο ΠΑΣΟΚ. 23 του μηνός πεθαίνει ο ιδρυτής του κινήματος, Ανδρέας Παπανδρέου και στις 30/06, ο Κώστας Σημίτης, εκλέγεται νέος πρόεδρος του κατά τη διάρκεια της πιο θεαματικής πολιτικής διαδικασίας που έχει παρακολουθήσει live η χώρα: το 4ο Συνέδριο του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Όλα τα ιδιωτικά κανάλια, εθισμένα από τον καιρό που ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, μεταφέρουν την ένταση στο Ο.Α.Κ.Α. Εκεί ο Σημίτης, πρωθυπουργός της χώρας τότε και σήμερα αρθρογράφος, αναμετράται με τον Άκη Τσοχατζόπουλο, υπουργός Εσωτερικών τότε, τρόφιμος των Φυλακών Κορυδαλλού σήμερα. Ο πρώτος είχε επικρατήσει του δεύτερου στην ψηφοφορία της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος για την ανάδειξη του πρωθυπουργού και στο συνέδριο έθεσε το εξής δίλημμα: «ή με βγάζετε πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ ή παραιτούμαι από πρωθυπουργός.» Ο, για τους συντρόφους, Άκης από την άλλη διεκδικούσε το κόμμα ως το αγαπημένο παιδί του Ανδρέα. Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν ξέρει ποια θα ήταν η έκβαση του Συνεδρίου, αν ο Αντρέας Παπανδρέου προλάβαινε να εμφανιστεί σε αυτό, αλλά με τα «αν» δεν γράφεται η ιστορία. Το 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ δεν θα μείνει στην ιστορία μόνο για την επικράτηση του «εκσυγχρονιστή» Κώστα Σημίτη αλλά και σαν ένα φαινόμενο που «ανάγκασε» εκατομμύρια τηλεθεατές να χάσουν ένα καλοκαιρινό Σαββατοκύριακο, κολλημένοι στις οθόνες, να παρακολουθούν τους 5.124 κάθιδρους σύνεδρους ν’ αμφιταλαντεύονται και τα πρωτοπαλίκαρα του κόμματους να κλείνουν με τις ομιλίες το μάτι τους πότε στον ένα, πότε στον άλλο υποψήφιο. Όλη η χώρα χόρευε στο ρυθμό τους και αυτοί έμοιαζαν με βασιλιάδες. 2015, 19 χρόνια μετά, βρεθήκαμε στο γήπεδο του Πανελληνίου, με τον Βαγγέλη Βενιζέλο να παραιτείται από την προεδρία και τους Ανδρέα Λοβέρδο, Φώφη Γεννηματά και Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλο να θέτουν υποψηφιότητα για την επόμενη μέρα σ’ ένα πολιτικό χώρο που πια μοιάζει να μη συγκινεί πολλούς.
Ο Βαγγέλης Βενιζέλος στο βήμα του συνεδρίου.
«Φίλες και φίλοι, αποχωρώ από τη θέση του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, όχι από την πολιτική, όχι από την ευθύνη μου, όχι από τον αγώνα για τη χώρα, όχι από τη σχέση με τους πολίτες, όχι από τη σχέση με την ιστορία. Η υπεράσπιση του έργου και των θέσεών μου, το εθνικό καθήκον αλήθειας, υπερβαίνει οποιοδήποτε κομματικό καθήκον, που έχω εκπληρώσει στο ακέραιο». Μερικά «μπράβο» που κόπηκαν αμήχανα, κάποια σκόρπια «όχι» που ειπώθηκαν με περισσότερη αυτοπεποίθηση και ορισμένα χειροκροτήματα που έπεσαν την λάθος στιγμή ηχούν ενώ ο Βαγγέλης Βενιζέλος ανακοινώνει την πρόωρη λήξη της θητείας του ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, μέσα στο αίθουσα με την αποπνικτική υγρασία όπου πραγματοποιήθηκε το 10ο συνέδριο του κόμματος που είναι συνυφασμένο με την μεταπολιτευτική πολιτική ιστορία της χώρας.
Άδεια καθίσματα στο γήπεδο του Πανελληνίου.
Έξω από τις εγκαταστάσεις του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου στην οδό Ευελπίδων συνεργεία τηλεοπτικών σταθμών μαρτυρούν πως αυτή είναι η είσοδος που ψάχνω. Προσπερνώντας τον στενό διάδρομο και τα πηγαδάκια που έχουν στήσει οι γυναίκες στα τραπέζια για την εξυπηρέτηση των συνέδρων μπαίνω στον χώρο όπου ο φάκελος με το ενημερωτικό υλικό του τριημέρου χρησιμοποιείται από τους παρευρισκομένους ως αυτοσχέδια βεντάλια για μια ψευδαίσθηση δροσιάς. Το δρόμο μου κλείνει ο Ανδρέας Λοβέρδος, κάνοντας τη διαφορά ανάμεσα στα γαλάζια πουκάμισα και τα πράσινα πόλο, με ένα κατάκοκκινο φούτερ ριγμένο στους ώμους και μια κάζουαλ εμφάνιση στους ίδιους χρωματισμούς με εκείνη της Εύας Καϊλή. «Εδώ που στεκόμαστε εμποδίζουμε την κυκλοφορία» αντιλαμβάνεται κάποιος από την ομήγυρη του και ο υποψήφιος για την προεδρία -χωρίς να πάρει το βλέμμα από την οθόνη του κινητού του- κατευθύνεται προς τις θέσεις των επισήμων που ξεχωρίζουν, ανάμεσα στις λευκές πλαστικές καρέκλες κάθε ελληνικής αυλής που σέβεται τον εαυτό της, από το γκρι καουτσούκ τους κάθισμα και το μεταλλικό τους κράτημα.
Ο Ανδρέας Λοβέροδς με κόκκινο φούτερ.
Η Εύα Καϊλή με την περίφημη κόκκινη φούστα.
«Έχει λίγη καραφλίτσα, δε τη βλέπεις;». Φαίνεται πως οι δύο άντρες μπροστά μου ενστερνίζονταν βαθιά το σύνθημα του συνεδρίου «Κρατάμε ψηλά την αλήθεια» καθώς σχολίαζαν την αραίωση του ομιλούντα στο βήμα που δε μου θυμίζει κάτι σαν φυσιογνωμία. Ωστόσο ούτε εκείνοι γνωρίζουν το όνομα του συντρόφου τους, μη καταφέρνοντας να λύσουν την απορία μου. Η ομιλία του διακόπτεται από τα χειροκροτήματα που συνοδεύουν την είσοδο του προέδρου του κόμματος στον χώρο ενώ εκείνος κινείται προς τις προνομιακές καρέκλες. Το προεδρείο καλεί στο βήμα τον πρωταγωνιστή της ημέρας προκειμένου να διατυπώσει την πολιτική του πρόταση για το μέλλον της παράταξης και της πατρίδας, τρεις σημαίες με το αλλοτινό έμβλημα του ΠΑΣΟΚ ανεμίζονται ρυθμικά στη μέση της αίθουσας από το ίδιο χέρι και δυο αθλήτριες βγαίνουν από τα αποδυτήρια κουβαλώντας παραμάσχαλα στοίβες από πολύχρωμα χούλα χουπ.
Το κεντρικό σύνθημα του συνεδρίου.
Η οχλαγωγία που μέχρι πριν επικρατούσε στο χώρο κοπάζει σταδιακά και ο μοναδικός αρχηγός της παράταξης που δεν έγινε πρωθυπουργός αποτιμά το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα χαρακτηρίζοντας την σημερινή κυβερνητική συνεργασία ως τερατογένεση που βρίσκει απέναντί της τους Ευρωπαίους εταίρους εξαιτίας των καθυστερήσεων και αναβολών που ο ίδιος εκλαμβάνει ως μια ψευτομαγκιά εσωτερικής κατανάλωσης. «Δυστυχώς το δόγμα που επικρατεί είναι “πρώτα το Κόμμα, μετά η πατρίδα”, το αντίστροφο από το δικό μας, γι’ αυτό διαφέρουμε» τονίζει αναφερόμενος στον ΣΥΡΙΖΑ και καθώς υψώνει καταληκτικά τον τόνο της φωνής του επιτυγχάνει να παρακινήσει τον νεαρό στην από κάτω σειρά να βγάλει τα χέρια του από την σακούλα με τα πατατάκια προκειμένου να χειροκροτήσει.
«Έχει λίγη καραφλίτσα, δε τη βλέπεις;». Φαίνεται πως οι δύο άντρες μπροστά μου ενστερνίζονταν βαθιά το σύνθημα του συνεδρίου «Κρατάμε ψηλά την αλήθεια» καθώς σχολίαζαν την αραίωση του ομιλούντα στο βήμα που δε μου θυμίζει κάτι σαν φυσιογνωμία.
Καθώς μια παρέα δύο γυναικών που έπιασε στασίδι πίσω μου δεν ανακόπτει την ψιλοκουβέντα της, εκφράζοντας τον προβληματισμός της για το γεγονός πως δεν της επιτράπηκε να περάσει έστω ένα πλαστικό ποτήρι με καφέ, ο πρόεδρος προβληματίζεται για τη σημερινή κοινοβουλευτική δεινή θέση του κάποτε μαζικού και ριζοσπαστικού κόμματος υπό τον ηγεσία του Ανδρέα. «Μπορούσαμε τον Ιανουάριο ν’ αντιμετωπίσουμε την πόλωση, το κακό θεσμικό πλαίσιο του εκλογικού νόμου και ν’ αποκτήσουμε μια κρίσιμη θέση στο πολιτικό φάσμα λόγω του αποτελέσματος των ευρωεκλογών. Αντιμετωπίσαμε όμως τη διασπαστική κίνηση του κ. Παπανδρέου που οδήγησε την παράταξη στον πολιτικό ευτελισμό, οδήγησε την παράταξη σε αναγκαστική εσωστρέφεια». Μια φωνή από την γαλαρία χαρακτηρίζει «προδότη» τον αρχηγό του ΚΙΔΗΣΟ και ένα μπαλόνι με τα αρχικά του PES σηκώνεται στον αέρα από την απέναντι εξέδρα, υπενθυμίζοντάς μου την ειρωνεία του ποιος τελικά παραμένει μέχρι σήμερα πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς.
Προβληματισμένοι σύνεδροι.
«Εύχομαι η πατρίδα μας να μην μπει σε μεγάλες περιπέτειες. Εύχομαι οι πολίτες να κατανοήσουν αναδρομικά αυτό που κάναμε, όχι μέσα από το βίωμα μιας καταστροφής, αλλά επειδή όλοι θα έχουν προσχωρήσει τελικά στην πολιτική μας. Εύχομαι όλες και όλοι σας να νιώσετε ότι άξιζε και αξίζει τον κόπο αυτό που κάνουμε. Καλή τύχη». Η μία εκ των δύο γυναικών πίσω που εξομολογείται στην άλλη πως ο ομιλητής την έκανε ν’ ανατριχιάσει, ανασύροντας από τη μνήμη μου πως η διαφωνία μου κάποτε με έναν καθηγητή πολιτικής φιλοσοφίας σχετικά με το το κατά πόσο ο περί ου ο λόγος είναι ένας δεινός ρήτορας ή όχι με οδήγησε στο να κοπώ με ένα πανηγυρικό τρία στην προφορική του εξέταση. Ο υπεύθυνος ασφαλείας που μέχρι πριν λίγο διαπληκτιζόταν με την μπροστινή σειρά καθώς ανέκοπτε τη θέα προς το βήμα, σπεύδει τώρα να συνοδεύσει τον αποχωρών πρόεδρο εκτός της αίθουσας. Ο κόσμος κάνει ομαδική έξοδο και το προεδρείο εν εξάλλω προσπαθεί να συνετίσει τους συνέδρους να παραμείνουν στην αίθουσα καθώς ο επόμενος ομιλητής Παντελής Καμάς περιορίζεται σε ένα φιλικό χάι φάιβ με μια περαστική εφόσον δε μπορεί να ακουστεί στο μικρόφωνο.
Ο Βαγγέλης Βενιζέλος αποχωρεί από το συνέδριο και από την προεδρία του κόμματος.
Το φυλλάδιο που κρατάω στα χέρια μου με τις 14 θέσεις για την αναγέννηση της προοδευτικής δημοκρατικής οργάνωσης από τον Κώστα Σκανδαλίδη τραβά την προσοχή μιας κυρίας στον εξωτερικό διάδρομο που έχει πλέον μετατραπεί σε καπνιστήριο. Αφού του ρίχνει μια γρήγορη ματιά και μου το επιστρέφει αναρωτιέμαι αν δε συμμερίζεται τις απόψεις του βουλευτή. «Πριν λίγο του έριξα μια κλωτσιά και έφυγα. Τον μάλωσα λίγο που δεν έβαλε υποψηφιότητα, τουλάχιστον έχουμε ακόμη την Φώφη», μου αποκρίνεται και με αφήνει να συνεχίσω τη βιαστική φυγή μου. Βγαίνοντας έξω ένα έφηβο κορίτσι με αθλητική περιβολή με ρωτά που ακριβώς είναι το κολυμβητήριο των εγκαταστάσεων για να της δείξω τη μόνη είσοδο που γνώριζα. «Και πρέπει να περιμένω όλο αυτό το τσούρμο;» μου απαντά με δυσαρέσκεια και δείχνοντας με την σειρά της προς την λιγοστή ουρά ανθρώπων με τα πράσινα κορδόνια στον λαιμό που αναμένει να εισέλθει στον χώρο, με κάνει να συνειδητοποιήσω πως καμιά από τις δυο μας δε γνώρισε το κόμμα του 45%, των 161 εδρών και των συνεδρίων που μετατρέπονταν σε λαϊκό προσκύνημα.