Στιγμιότυπο από συγκέντρωση του Working Families Party.
Σε ένα εστιατόριο sushi, στην συνοικία Φλάτιρον της Νέας Υόρκης, μία μικρή ομάδα αριστερών φιλελευθέρων «συνωμοτεί» για να κατακτήσει την Αμερική. Στη χώρα όπου -όπως μου είπε πρόσφατα μία συνάδελφος που έχει ζήσει για χρόνια στη Νέα Υόρκη- «το να προσδιορίζεσαι ως αριστερός είναι ένα είδος κατάντιας», έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια μία πρωτοφανής δυναμική, που θέλει να κατευθύνει προς τα αριστερά την αμερικανική κοινή γνώμη και πολιτική ατζέντα. Στους συνδαιτυμόνες του δείπνου περιλαμβάνονται επικεφαλής τοπικών οργανώσεων, ακτιβιστές και, φυσικά, η ηγετική ομάδα του Working Families Party, του κόμματος που, με έδρα τη Νέα Υόρκη, θέλει να μετουσιώσει τις αριστερόστροφες τάσεις και την αποστροφή της αμερικανικής κοινωνίας προς το establishment της Ουάσινγκτον σε ένα κίνημα που θα κερδίζει εκλογές και θα εφαρμόζει πολιτικές.
Σε εκείνη τη συνάντηση, ο Τζον Γκριν, ο 42χρονος αντιπρόεδρος του WFP, άνοιξε τη συζήτηση και, σύμφωνα με το περιοδικό Atlantic, είπε: «Το 2010, είδαμε το Tea Party να τραβάει ολόκληρη την κοινή γνώμη προς τα δεξιά». Πρόσθεσε ότι το «κόμμα του τσαγιού» είναι ισχυρό καθώς μιλά μία γλώσσα με έντονους ιδεολογικούς χρωματισμούς, διαμορφώνοντας έτσι ένα ισχυρό brand name. «Η άποψή μας είναι ότι δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στα αριστερά. Και πρέπει να υπάρξει». Όλοι γύρω από το τραπέζι κούνησαν το κεφάλι με επιδοκιμασία.
Το WFP φιλοδοξεί να γίνει η δύναμη που θα πιέσει πολιτικά τους Δημοκρατικούς να γίνουν πιο liberal και πιο left, μέσω της ανανέωσης του πολιτικού διαλόγου και της στήριξης εκκoλαπτόμενων αριστερών υποψηφίων σε εκλογικές αναμετρήσεις.
Το WFP έρχεται για να δραστηροποιηθεί σε ένα πολύ σύνθετο πολιτικό πλαίσιο. Στο οβάλ γραφείο υπηρετεί εδώ και οκτώ χρόνια ένας μαύρος φιλελεύθερος δημοκράτης, ο οποίος αύξησε τη φορολογία στο μεγάλο κεφάλαιο, μείωσε την ανεργία σε ιστορικά χαμηλά (υποχώρησε στο 4,9% τον Ιανουάριο του 2016) και δεν έκλεισε τα μάτια σε προβλήματα που απειλούν το φιλελεύθερο κεκτημένο των ΗΠΑ, όπως η οπλοφορία και η αστυνομική βία κατά των έγχρωμων πολιτών. Παρόλα αυτά, η ατζέντα του WFP, αναδιανεμητική και αφοσιωμένη στο αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, στοχεύει σε μία «κάστα» Δημοκρατικών, οι οποίοι, στα μάτια πολλών αριστερών ψηφοφόρων, ακούν περισσότερο τους χρηματοδότες τους παρά τη λαϊκή βάση που τους εκλέγει. Πολιτικά «επιθετικό», το WFP φιλοδοξεί να γίνει η δύναμη που θα πιέσει πολιτικά τους Δημοκρατικούς -και κατ’ επέκταση τη χώρα- να γίνουν πιο liberal και πιο left, μέσω της ανανέωσης του πολιτικού διαλόγου και της στήριξης εκκoλαπτόμενων αριστερών υποψηφίων σε εκλογικές αναμετρήσεις.
Το timing είναι περισσότερο από ευνοϊκό, καθώς τέσσερα χρόνια μετά το κίνημα του Occupy Wall Street, ο σοσιαλδημοκράτης Μπέρνι Σάντερς πιέζει από τα αριστερά την συνδεδεμένη στενά με την Wall Street, Χίλαρι Κλίντον, την ώρα που, παρά τις αξιοσημείωτες επιτυχίες της διοίκησης Ομπάμα, η απογοήτευση των προοδευτικών Αμερικανών ψηφοφόρων αυξάνει. Το WFP έχει καταφέρει να αξιοποιήσει μέχρι σήμερα τη συγκυρία: μετά την ίδρυση του προ δύο δεκαετιών, αποτελεί πλέον πολιτική δύναμη που επηρεάζει την ατζέντα των πολιτικών που εφαρμόζουν οι Δημοκρατικοί στη Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσι και το Κονέκτικατ. Στόχος τώρα είναι η δραστηριοποίηση σε εθνικό επίπεδο. Μέχρι τα μέσα του 2016, το κόμμα έχει σχεδιάσει την ανάπτυξη της δράσης του σε 11 πολιτείες, με πολλές ακόμη να ακολουθούν σε μακρύτερο χρονικό ορίζοντα. Πριν από μία εβδομάδα, ανακοίνωσε την στήριξή του στον Μπέρνι Σάντερς, μετά τη διενέργεια διαδικτυακής ψηφοφορίας από τα μέλη του.
Η Αναλίλια Μέγια, επικεφαλής του κόμματος στο Νιου Τζέρσι, δίνει τον τόνο της «επιθετικότητας» και της ατζέντας που θα ακολουθήσει το WFP στο πέρασμά του από την ανατολική ακτή σε πανεθνικό επίπεδο. «Πρέπει να πούμε στον κόσμο το εξής: ”Ας γίνουμε η τρελή αριστερά. Ας γίνουμε η φωνή που θα διαμορφώσει τον αναγκαίο χώρο για να διεκδικήσουμε περισσότερα από αυτά που θέλουμε”. Δεν είναι κάποιος υπέρ της αύξησης των φόρων; Ας του πούμε, ”αύξηση τους φόρους στους πλούσιους”, και μετά μπορούμε να πιέσουμε προς αυτή την κατεύθυνση». Η δυναμική του WFP έρχεται να συνδεθεί με μία ακόμα φιλελεύθερη τάση που αναπτύσσεται στο επίπεδο των αμερικανικών πόλεων και επιχειρεί να καλύψει το «κενό πολιτικών πρωτοβουλιών» της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης. Ομάδες πολιτών πιέζουν τις ηγεσίες των πόλεων να εισάγουν νομοθετικά μέτρα ρυθμιστικά σειράς θεμάτων που απασχολούν μεγάλη μερίδα των κατοίκων τους -όπως είναι η καθιέρωση κατώτατου μισθού- όταν η Ουάσινγκτον ουσιαστικά αδρανεί. Πέρα από την αξία της μετάβασης της πολιτικής από το ομοσπονδιακό στο τοπικό επίπεδο, πεδίο ευνοϊκότερο για οργανώσεις συμφερόντων, το παραπάνω φαινόμενο επιτρέπει σε «κόμματα βάσης» όπως το WFP να αναπτύξουν πολιτικές που θα εφαρμοστούν ευκολότερα και, στο σύνολό τους, θα αναγκάσουν εν τέλει και την Ουάσινγκτον να λάβει αναλογα μέτρα.
Αυτό που προσδίδει πολιτική γοητεία στο WFP είναι η πολιτική εντιμότητα και αποτελεσματικότητα που εμπνέει. «Το χαρακτηριστικό που θεωρώ θεμελιώδες στο WFP είναι ότι έχει αρχές, έχει δείξει εξαιρετικές ικανότητες για μία σχετικά μικρή οργάνωση και, σε αντίθεση με πολλούς στην αριστερά, έχει τη συνήθεια να κερδίζει», αναφέρει ο Πάτρικ Γκάσπαρντ, πρώην επικεφαλής του Λευκού Οίκου για πολιτικά θέματα και πλέον διπλωμάτης των ΗΠΑ στη Νότια Αφρική.
Το WFP σε συγκέντρωση υπέρ του υποψήφιου για το χρίσμα των Δημοκρατών, Μπέρνι Σάντερς.
Μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες του WFP ήταν η ανάδειξη του Μπιλ ντε Μπλάζιο ως δημάρχου της Νέας Υόρκης το 2013. Το κόμμα στήριξε μαζί με άλλες προοδευτικές οργανώσεις τον ντε Μπλάζιο, ο οποίος κατάφερε να διαδεχθεί τον αρχικά Ρεπουμπλικάνο και κατόπιν ανεξάρτητο, σε κάθε περίπτωση δισεκατομμυριούχο, Μάικλ Μπλούμπεργκ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η αντιπαράθεση στα δημοτικά όργανα της Νέας Υόρκης να μην γίνεται πλέον μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και αμφιταλαντευόμενων Δημοκρατών, αλλά μεταξύ ακτιβιστών και μετριοπαθών της αριστεράς. Αυτό φαίνεται από το ότι ο ίδιος ο ντε Μπλάζιο βρίσκεται πια συχνά στη δεξιά πτέρυγα των υποστηριζόμενων απόψεων σε δημόσιες αντιπαραθέσεις, όπως εκείνη που αφορά την προβληματική γύρω από ζητήματα ποινικής δικαιοσύνης. Η μετατόπιση του δημόσιου διαλόγου προς το «αριστερό και φιλελεύθερο», όχι μόνο σε επίπεδο τοπικό, αλλά ομοσπονδιακό και Κονγκρέσου, είναι η πραγματική πρόκληση του WFP.
Γιατί χρειάζεται η αμερικανική αριστερά ένα Tea Party, την ώρα που Δημοκράτες και μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνοι θεωρούν το τελευταίο τουλάχιστον αποπροσανατολιστικό για την πολιτική ζωή; Η ηγεσία του WFP βλέπει την άνοδο του Tea Party τα τελευταία χρόνια ως «αντίστροφα υποδειγματική» σε σχέση με τη δική του πολιτική ύπαρξη. «Είδα το Tea Party να πετυχαίνει τους στόχους μας από την ανάποδη», είπε στο Atlantic ο Νταν Κάρτον, επικεφαλής του WFP σε εθνικό επίπεδο. «Κατάφεραν να στρέψουν τη χώρα δεξιότερα χωρίς να αναδείξουν κάποιον πολιτικό σε εκλογές». Το Tea Party κατόρθωσε να γίνει ένας βασικός παίκτης του πολιτικού παιχνιδιού εντός του δικομματικού συστήματος, μέσα από μία έντονα ακτιβιστική δραστηριότητα. Η δυναμική που έδωσε στο χώρο της αριστεράς το κίνημα του Occupy Wall Street αποτελεί μία πρώτης τάξης ευκαιρία για το WFP, ώστε να πιέσει εξίσου ακτιβιστικά από το φιλελεύθερο χώρο, ως αντίρροπη δύναμη τoυ Tea Party.
Τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών σε Ελλάδα, Πορτογαλία και Ισπανία, η ανάδειξη του Τζέρεμι Κόρμπιν στην ηγεσία του βρετανικού Εργατικού Κόμματος, η εντυπωσιακή άνοδος του Μπέρνι Σάντερς στις προκριματικές εκλογές των ΗΠΑ. Αν και οι παραπάνω περιπτώσεις δεν συνδέονται ιδεολογικά μεταξύ τους τόσο όσο κάποιοι θα επιθυμούσαν, δείχνουν ότι μεγάλη μερίδα των πολιτών σε μία σειρά από χώρες με διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις στρέφεται προς τα αριστερά. Και πέρα από τις επιμέρους διαφορές, που είναι σημαντικές αλλά ξεπερνούν το παρόν κείμενο, η στροφή αυτή οφείλεται κατά βάση στην αποστροφή προς κάποιου είδους establishment. Είναι το σύστημα εξουσίας που διαμόρφωσε ο δικοματισμός σε Ελλάδα και Ισπανία, η «δεξιά προδοσία» της βρετανικής μεσαίας τάξης από τον Εργατικό Τόνι Μπλερ, ο «καζινοκαπιταλισμός» της Wall Street που οδήγησε στην διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση της διετίας 2007-08. Ειναι η φούσκα της ανισότητας που έσκασε με την παγκόσμια οικονομική κρίση, προκαλώντας ανεπανόρθωτα πλήγματα σε πολλές κοινωνίες του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου, αναγκάζοντάς τες να κοιτάξουν και κάπου άλλου.
Όπως και οι υπόλοιπες δυνάμεις, έτσι και το WFP θα κληθεί να διαμορφώσει αφενός έναν αξιόπιστο αντιπολιτευτικό λόγο, αφετέρου μία εφαρμόσιμη ατζέντα αριστερών και φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, που δεν θα εξαντλούνται στη συνθηματολογία.