Τον περασμένο Δεκέμβρη προβλήθηκε στις ελληνικές αίθουσες το τελευταίο μέρος της τριλογίας των ταινιών Hobbit. Την ίδια μέρα, ξεκίνησε ένα εξαιρετικά φιλόδοξο και καινοτόμο ακαδημαϊκό project έρευνας ακροατηρίου. Τι είδους κοινό διαμορφώνουν, λοιπόν, οι ταινίες φαντασίας; Τι διαφορά στην πρόσληψη της ταινίας έχει κάποιος που έχει διαβάσει και το βιβλίο; Πως αντιλαμβάνονται την ίδια ταινία κοινά από χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Ιαπωνία, η Αυστραλία και η Φιλανδία; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που εξετάζουν ερευνητές από 46 χώρες όπου διενεργείται η έρευνα που προσανατολίζει το αντικείμενό της στη σχέση της φαντασίας με τη σύγχρονη κουλτούρα.
Η ελληνική συμμετοχή απαρτίζεται από τα μέλη του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Δρ. Λίζα Τσαλίκη (επίκουρη καθηγήτρια), Δρ. Δέσποινα Χρονάκη και Σόνια Κοντογιάννη καθώς και από ομάδα φοιτητών του τμήματος. Βασισμένοι σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε πριν από 10 χρόνια με αντικείμενο αυτή τη φορά τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, το project φιλοδοξεί να ξεπεράσει τις 25.000 απαντήσεις που έλαβε τότε και να καταλήξει σε ευρύτερα συμπεράσματα. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι απανταχού Hobbitο-φανς είναι να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο που είναι διαθέσιμο σε περισσότερες από 30 γλώσσες και για τη συμπλήρωσή του οποίου απαιτούνται λιγότερα από 20 λεπτά.
«Στην Ελλάδα έχουμε προϊστορία σχετικά με το μύθο και το παραμύθι. Είναι στοιχεία γνωστά και ελκυστικά σε εμάς, ένα μέσο αντίληψης, θα λέγαμε, της συλλογικής μας ταυτότητας και κουλτούρας», εξηγεί η Δρ. Δέσποινα Χρονάκη, συντονιστικό μέλος της ομάδας του project. «Στη Βόρεια Ευρώπη και τις Σκανδιναβικές χώρες υπάρχουν αντίστοιχοι μύθοι, οι οποίοι είναι στηριγμένοι περισσότερο σε φανταστικά πλάσματα, όπως και οι ιστορίες του Τόλκιν. Οι ελληνικοί μύθοι αφορούν περισσότερο ηρωικές πράξεις ανθρώπων με υπεράνθρωπες ιδιότητες. Παρά τις διαφορές τους όμως, υπάρχουν κοινά στοιχεία που συναντάμε σε κάθε μύθο, τα οποία είναι η μάχη του καλού με το κακό, οι θυσίες και κατ’ επέκταση κάποια φιλοσοφικά ερωτήματα που τίθενται σχετικά με την ύπαρξη, τη ζωή και το θάνατο».
Όλα αυτά τα στοιχεία και ο ρόλος που φαίνεται να παίζει η αφήγηση ενός μύθου στην επιβίωση και τη συνοχή μιας κοινότητας έχουν κατά καιρούς ασκήσει γοητεία στους ερευνητές που προσπαθούν να διερευνήσουν τα είδη της ικανοποίησης που αντλούν οι θεατές από τα παγκόσμια, πλέον, παραμύθια που αναβιώνουν μέσα από τις ταινίες. Όπως επισημαίνει η Δρ. Χρονάκη, δεν έχουν υπάρξει προηγούμενα συμπεράσματα σε σχετικά ερωτήματα και η έρευνα διαρθώνεται γύρω από τη χαρτογράφηση της απόλαυσης ή της μη απόλαυσης, τα στοιχεία της αφήγησης και το ρόλο της φαντασίας στην κατανάλωση σχετικών προϊόντων.
Ένα άλλο ζήτημα στο οποίο εστιάζει η ελληνική ομάδα είναι οι κοινότητες των φανς. «Η Ελλάδα έχει οργανωμένες κοινότητες που ασχολούνται με φαντασία και gaming και δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ταινίες του Τόλκιν. Δεν μπορεί βέβαια να γίνει σύγκριση με την Αγγλία όπου η πρώτη κοινότητα ακροατηρίων φαντασίας δημιουργήθηκε το 1960. Εκεί, αλλά και σε άλλες χώρες οι κοινότητες των φανς έχουν πολύ ανεπτυγμένη δραστηριότητα. Πάντως και οιΈλληνες Tolkin φανς μας έχουν βοηθήσει πολύ», εξηγεί η Δρ. Χρονάκη ενώ επισημαίνει ότι για το επόμενο ακαδημαϊκό έτος Ελλάδα, Βέλγιο και Γαλλία θα συνεργαστούν σε μια μικρότερης κλίμακας ποιοτική έρευνα για το πώς αναπτύσσονται τα fan communities σε αυτές τις χώρες σε σχέση με τη Βρετανία. Η έρευνα θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και συνεντεύξεις με μέλη του ακροατηρίου για μια βαθύτερη διερεύνηση του ζητήματος. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η τρέχουσα έρευνα είναι εντελώς ανεξάρτητη από τη New Line Cinema και το σκηνοθέτη της ταινίας Peter Jackson.
Το ερωτηματολόγιο θα είναι διαθέσιμο on line μέχρι τον Μάιο και αμέσως μετά θα ακολουθήσει οργάνωση και ανάλυση δεδομένων. Λόγω του όγκου των απαντήσεων, τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται το Μάρτιο του 2016, ενώ η πρόοδος της έρευνας θα δημοσιεύεται στην αντίστοιχη σελίδα στο facebook. Όπως λέει η Δρ. Χρονάκη, μέχρι στιγμής οι απαντήσεις ανέρχονται σε πάνω από 500 αλλά ο τελικός μας στόχος είναι οι 1000. Χρειαζόμαστε δηλαδή ένα δυνατό boost για να έχουμε ένα αξιόπιστο αποτέλεσμα».
Απαντήστε στο ερωτηματολόγιο εδώ.