Στο έργο του Νικολάι Γκογκόλ «Νεκρές Ψυχές» ο κεντρικός ήρωας Τσίτσικοφ διασκεδάζει κοροϊδεύοντας την άρχουσα τάξη της τσαρικής Ρωσίας του 19ου αιώνα, αφού κάνει επισκέψεις σε γαιοκτήμονες και δηλώνει πρόθυμος να τους απαλλάξει από το βάρος των δουλοπάροικων που πέθαναν στη δούλεψή τους, αγοράζοντας τις ψυχές τους. Κατά τη διάρκεια μίας εξ αυτών των επιχειρηματικών του διαπραγματεύσεων, τον τοίχο του θύματός του κοσμεί ένα πορτρέτο της Μπουμπουλίνας. Με την περιγραφή αυτής της λογοτεχνικής «εικόνας» με προτρέπουν να διαβάσω το εν λόγω βιβλίο οι εκδότες της ΜΚ – Αθηναϊκός Κούριερ, της μεγαλύτερης εβδομαδιαίας ρωσόφωνης εφημερίδας που κυκλοφορεί στα περίπτερα της χώρας μας, προκειμένου να κατανοήσω πως η σχέση μας με τους ομόδοξους γείτονες δεν αποτελεί καινούργια υπόθεση.
Στα δεξιά ο Θεόδωρος και στα αριστερά ο Κώστας Ιγνατιάδης.
Ο Κώστας και ο Θεόδωρος Ιγνατιάδης γεννήθηκαν στο Βλαντικαυκάς, και στην Ελλάδα βρέθηκαν τη δεκαετία του ‘90. Η εφημερίδα που διαχειρίζονται αυτή τη στιγμή ξεκίνησε πριν δεκαέξι χρόνια από έναν άλλο εκδότη, ενώ οι ίδιοι την ανέλαβαν πριν από περίπου τέσσερα. Με τιράζ που αγγίζει τις έξι χιλιάδες, η εφημερίδα στοχεύει στην ενίσχυση των ελληνορωσικών σχέσεων, που όπως μου λένε τα δύο αδέρφια παραμένουν διαχρονικά καλές και δίχως εντάσεις εξαιτίας της πολιτισμικής ταύτισης και της κοινής θρησκείας. Δείχνοντας μου τις ομοιότητες μεταξύ κυριλλικού και ελληνικού αλφαβήτου, ο Κώστας Ιγνατιάδης εξηγεί το πως επηρέασε η ελληνική κρίση τον ξενόγλωσσο Τύπο, την στιγμή που καταφέρνω να συλλαβίσω το όνομα «Αλέξης Τσίπρας» που αναγράφεται στο πρωτοσέλιδο. «Η κρίση είναι κρίση, όλοι υποφέρουμε. Παρόλα αυτά είμαστε η μόνη ρωσόφωνη εφημερίδα με τόσο μεγάλη κυκλοφορία σε Αθήνα και επαρχία. Πλέον ένας αγοράζει και άλλοι τρεις διαβάζουν, στις μέρες μας είναι απαγορευτικό ακόμα και το ενάμιση ευρώ που κοστίζει το δικό μας έντυπο. Καμιά φορά γυρίζουν οι εφημερίδες σε εμάς από τα περίπτερα με λυμένα τα σταυρόλεξα, ενδεχομένως τις νοικιάζουν. Δεν θα το πολεμήσουμε αυτό, είναι ένα φαινόμενο που θα εκλείψει όταν στρώσει η οικονομία. Όταν αναλάβαμε την εφημερίδα ο ξένος Τύπος πήγαινε καλά, αργότερα όμως άρχισαν να κλείνουν έντυπα των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που εκδίδονταν εδώ. Πριν από μερικά χρόνια, μόνο οι ρωσόφωνες εφημερίδες που κυκλοφορούσαν έφταναν τις οχτώ. Τελικά είμαστε οι τελευταίοι των Μοϊκανών».
Ξεφυλλίζοντας μαζί τους το έντυπο και καθώς δε γνωρίζω τη γλώσσα, εξηγούν πως τα θέματα που επικρατούν στην ύλη σχετίζονται τόσο με την εγχώρια οικονομία και πολιτική όσο και με τα σημαντικά γεγονότα της ρώσικης ειδησεογραφίας, εφόσον η εφημερίδα αποτελεί κατά το ήμισυ franchise. Το ενδεχόμενο ενός Grexit φαίνεται πως απασχολεί και τους Ρώσους αναγνώστες, αφού στεκόμαστε πάνω από ένα άρθρο γνώμης και μια φωτογραφία της δραχμής. «Κάποτε έβγαζες το χιλιάρικο για να πληρώσεις και ένιωθες κύριος, τώρα δίνεις δεκάρικο και δεν ξέρεις αν θα πάρεις ρέστα. Η ρωσόφωνη κοινότητα αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα με τους Έλληνες, πάρα πολλοί είναι άνεργοι και άλλοι έκαναν μια επένδυση με τις αποταμιεύσεις τους αγοράζοντας ένα σπίτι που πλέον δυσκολεύονται να αποπληρώσουν. Ωστόσο, όσοι κατάγονται από ελληνικές οικογένειες της Ρωσίας δε φεύγουν τόσο εύκολα από εδώ».
Ακολουθούν συνταγές μαγειρικής, κατάλογος γιατρών που γνωρίζουν ρωσικά, επιστημονικά άρθρα, στήλη με νομικές συμβουλές, πρόγραμμα της ρωσικής τηλεόρασης. Το τετρασέλιδο ένθετο «Πανόραμα» περιλαμβάνει άρθρα ποικίλης ύλης Ρώσων δημοσιογράφων μεταφρασμένα στα ελληνικά. Παρότι πέφτω πάνω σε μια ολοσέλιδη συνέντευξη της Μαρίνας Σάζη -ποπ τραγουδίστρια όπως με πληροφορούν- οι εκδότες τονίζουν πως όταν η κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα είναι άκρως σημαντική, το lifestyle μένει απ’ έξω, ενώ το ωροσκόπιο και οι διαφημίσεις μέντιουμ δεν αρμόζουν στην φιλοσοφία τους.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, μια ξανθιά γυναίκα χτυπά το κουδούνι της Λυκούργου 20, κάνοντάς με να φανταστώ πως ήρθε να επισκεφτεί τη «Ρωσική γωνιά», αφού τα γραφεία της εφημερίδας λειτουργούν και σαν βιβλιοπωλείο και πρακτορείο άλλων ρώσικων περιοδικών. Η Ραΐσα Νικηφόροβα με διαψεύδει όταν βγάζει μερικά χαρτιά πάνω στο τραπέζι γεμάτα δικούς της στίχους σχετικούς με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στην στήλη «Τα γράμματα των αναγνωστών» άνθρωποι σαν εκείνη εκφράζονται μέσω του εντύπου. «Βρίσκομαι δεκαπέντε χρόνια στην Ελλάδα και κατάγομαι από την πόλη Ντονέτσκ της Ανατολικής Ουκρανίας. Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης λένε πως οι Ρώσοι βομβαρδίζουν την Ουκρανία, ωστόσο πρόκειται για έναν εμφύλιο εντός της ίδιας της χώρας. Στην περιοχή μου, παρότι γνωρίζουμε ρωσικά μας απαγορεύουν να τα μιλάμε. Δεν είμαστε τρομοκράτες, είμαστε άνθρωποι που προσπαθούμε να προστατεύσουμε τη γη μας. Αυτό που πρέπει να καταλάβουν οι Έλληνες είναι πως αυτή τη στιγμή γίνεται σφαγή στην χώρα εξατίας των εθνικιστών, υποστηριχτών του Μπαντέρα» λέει σε σπαστά ελληνικά η Ραΐσα, ενώ ο Κώστας -στο ρόλο του διερμηνέα- συμπληρώνει πως η Ουκρανία με τη Ρωσία είναι αδελφοί λαοί και πως η παρέμβαση της Ευρώπης δεν είναι απαραίτητη σε μια υπόθεση μεταξύ Σλάβων.
Ο Θεόδωρος έγραψε πρόσφατα ένα άρθρο σχετικά με τους παράγοντες που ενώνουν την Ελλάδα με τη γένετειρά του. «Ιστορικοί δεσμοί μας ενώνουν με τη Ρωσία εδώ και έντεκα αιώνες, είχαμε σχέσεις όταν οι υπόλοιπες χώρες δεν υπήρχαν καν στον χάρτη και στην πολεμική μας ιστορία δεν έχουμε βρεθεί ποτέ σε αντίπαλα στρατόπεδα. Παράλληλα, υπάρχουν πολιτιστικοί δεσμοί μεταξύ μας, αν σκεφτούμε πως δεν υπάρχει χρονιά που να μην ανεβαίνει τουλάχιστον ένα έργο του Τσέχωφ στα θέατρα της Αθήνας, ενώ σχεδόν όλοι μας γνωρίζουμε και έχουμε διαβάσει έργα του Ντοστογιέφσκι και του Μαγιακόφσκι. Φυσικά, σημαντικό ρόλο παίζει η κοινή μας θρησκεία, καθώς ο λαός της Ρωσίας δεν δηλώνει ορθόδοξος παρά λέει πως ασπάζεται την “ελληνική πίστη”. Τώρα το σπίτι μας είναι η ενωμένη Ευρώπη, με τους Ρώσους όμως είχαμε πάντα κοινή πολιτισμική ταυτότητα και όσο και αν θέλουν κάποιοι να παρουσιάζουν τους Άγγλους και τους Γάλλους ως απελευθερωτές, ας μη γελιόμαστε, αν δεν υπήρχε η Ρωσία δεν θα υπήρχε και η ανεξάρτητη Ελλάδα». Η ιδεολογική τοποθέτηση είναι πασιφανής και οφείλει να γίνεται σεβαστή, ακόμη και αν κάποιος διαφωνεί.
Συζητώντας για την πρόσφατη επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στη Μόσχα και τα σχόλια του γερμανικού τύπου, όπως αυτό του συντάκτη της Die welt σύμφωνα με το οποίο «Ευρωπαίοι πολιτικοί προειδοποιούν να μη γίνει η Ελλάδα “Δούρειος Ίππος” στην ΕΕ σε περίπτωση που δεχθεί βοήθεια από τη Μόσχα και σπάσει το μέτωπο των κυρώσεων σε βάρος της χώρας λόγω της ουκρανικής κρίσης», τα δύο αδέρφια μιλούν για κακές γλώσσες. Παρόλα αυτά, θεωρούν πως η χώρα πρέπει να βρει τη δύναμη να σωθεί από μόνη της. «Η Ελλάδα κρατούσε συνειδητά αντι-ρωσική στάση επί των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σαμαρά. Για να επανέλθει η σχέση στην προηγούμενη κατάσταση της πρέπει να ανοικοδομηθεί η εμπιστοσύνη από την αρχή και αυτό απαιτεί λίγο χρόνο. Ένας πολύ καλός λόγος για τη δημιουργία του αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι η διατήρηση καλών διπλωματικών σχέσεων με τους γείτονες. Όμως υπάρχουν πιέσεις από την Ένωση να μη μπούμε σε αυτό το παιχνίδι, γι΄αυτό πρέπει να γίνουμε λίγο πιο ανεξάρτητοι προκειμένου να μας υπολογίζουν ως ισάξιους συνομιλητές. Άλλωστε, ο Πούτιν δεν είναι Ολάντ ώστε να λέει σήμερα το ένα και αύριο το άλλο».
Αφού, όμως καταλήξαμε πως είναι αρκετά νωρίς έτσι ώστε να βγάλουμε συμπεράσματα για την πιο πολυσυζητημένη «πρόθεση φιλίας» των ημερών, πήρα μαζί μου μερικά από τα τελευταία φύλλα για το δρόμο και κατευθύνθηκα προς τον σταθμό ηλεκτρικού της Καλλιθέας, με την ελπίδα πως θα πετύχω μυρωδιά από πιροσκί περπατώντας μέρα μεσημέρι στα στενά της αθηναϊκής συνοικίας. Εκεί που χτυπάει η καρδιά της ρωσόφωνης κοινότητας.