Μεταπολιτευτικά οι φοιτητικές παρατάξεις έκαναν δυναμικά την εμφάνιση τους στα αίθρια και τους ορόφους των ιδρυμάτων ανά την επικράτεια. Νέοι με διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές συγκεντρώνονται στα αμφιθέατρα των σχολών, πολλοί από αυτούς όμως έχουν και ένα άλλο σημείο συνάντησης: Τα γνωστά ως «τραπεζάκια» των φοιτητικών παρατάξεων, γεμάτα αφίσες, πλαστικά με καφέδες, προκηρύξεις, εύκαιρες μπογιές για βάψιμο πλακάτ. Σήμερα το ζήτημα «ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο» γεννά συνεχώς νέα νομοσχέδια. Διαγραφή των φοιτητών που ξεπερνούν τα ν+2 έτη φοίτησης, είσοδος φοιτητών στο ΕΚΠΑ με την επίδειξη αστυνομικής ταυτότητας και μη συμμετοχή του φοιτητικού συλλόγου στα κεντρικά όργανα του πανεπιστημίου. Ο πρωθυπουργός συγχαίρει τηλεφωνικά τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεόδωρο Φορτσάκη, για τον αποκλεισμό των φοιτητών που διαμαρτύρονταν κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της συγκλήτου και προαναγγέλλει την πλήρη κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου και την εγκατάσταση ειδικού σώματος ασφαλείας για την φύλαξη των πανεπιστημίων, όπως είχε προταθεί πέρυσι από την ΟΝΝΕΔ. Κατά τον πρωθυπουργό η παιδεία έγινε βορά για «θρασίμια που δεν έχουν αγωγή από την οικογένειά τους και δεν έχουν μάθει το πρώτο μάθημα δημοκρατίας, να σέβονται την γνώμη των άλλων». To βάρος της υποτίμησης του πτυχίου made in Greece το κουβαλά όμως μόνο το φοιτητικό κίνημα;
Φτάνω στο κατάμεστο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και όπου στρέφω το βλέμμα μου συναντάω και από έναν εκπρόσωπο παράταξης. Όπως μου λέει ο Αντώνης Γουναλάκης, μέλος της ΠΑΣΠ/ ΑΣΟΕΕ πρόκειται για τη «μεγαλύτερη σε συμμετοχή φοιτητική κάλπη της χώρας», στην οποία όμως οι φετινές εκλογές δεν επέφεραν ασφαλή ποσοστά και διοικητικό συμβούλιο αφού κάλπες εκλάπησαν και κάηκαν. Θεωρεί πως πολλοί συνάδελφοί του έχουν μπει σε μια λογική ωχαδερφισμού και ενδιαφέρονται απλά να ξεμπερδεύουν όσο πιο σύντομα με τις σπουδές τους. Οι καθηγητές του είναι αρνητικοί απέναντι στα αιτήματα τους και υποστηρίζει πως αυτοί που έχουν το πιο φανερό πρόβλημα είναι εκείνοι που μετακινούνται από το ‘90 μέχρι σήμερα σε πολιτικά γραφεία και κυβερνητικές θέσεις. «Μια μερίδα μελών ΔΕΠ που είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με κυβερνήσεις που μας οδήγησαν στην κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα και χρησιμοποιούν την θέση τους στο πανεπιστήμιο ως εφαλτήριο για την προσωπική τους ανέλιξη. Η παράταξη μας έχει καταγγείλει εντός των αμφιθεάτρων και στο σώμα επιθεωρητών δημόσιας διοίκησης δεκάδες υποθέσεις καθηγητικής αυθαιρεσίας, διπλοθεσίες και κατάχρηση δημοσίου χρήματος, ορισμένες από αυτές έχουν πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης όπως εκείνη του Τρύφωνα Κολίνντζα». Όσο για το αν προσελκύουν φοιτητές διοργανώνοντας πάρτι και εκδρομές, μοιράζοντας το πρόγραμμα και σημειώσεις μαθημάτων υποστηριζόμενοι από έναν κεντρικό πολιτικό φορέα, όπως ισχυρίζονται πολλοί συμφοιτητές τους/ μέλη άλλων παρατάξεων, εκείνος απαντά πως οι νυχτερινές έξοδοι τους αποφέρουν τα μοναδικά τους έσοδα, εφόσον δεν τους χρηματοδοτεί το κόμμα. Δεν πιστεύει πως το δικαίωμα στη διασκέδαση απαξιώνει την ιδεολογία κανενός και δε θεωρεί αρνητικό το ότι οι φοιτητές ενημερώνονται από εκείνους για πρακτικά ζητήματα.
«Θεωρώ αρνητικό το να χρησιμοποιείς τέτοιου είδους τακτικές για να αποσπάσεις την ψήφο κάποιου. Εμείς τους καλούμε να παρακολουθήσουν τη δράση μας, να συνομιλήσουν μαζί μας και να επιλέξουν αν τους ταιριάζουμε. Η ΠΑΣΠ από το 1993 στην ΑΣΟΕΕ και από το 2007 πανελλαδικά, έχει επιλέξει να αυτονομηθεί από τον κεντρικό πολιτικό της φορέα και στην πλειοψηφία μας δεν ψηφίζουμε και δεν απολογούμαστε για την κυβερνητική γραμμή του ΠΑΣΟΚ. Η ένταση που προκαλείται με τις άλλες παρατάξεις προκύπτει από το ότι στο δικό τους συνδικαλιστικό έργο υπεισέρχεται το κομματικό καθήκον και ενδιαφέρονται για το πως θα εγγράψουν νέα μέλη. Παρόλα αυτά έχουν υπάρξει περιπτώσεις στο παρελθόν όπου ακόμα και οι αμετανόητοι μοναχικοί της κομμουνιστικής νεολαίας Ελλάδος στήριξαν ευρύτερες κινητοποιήσεις και ενωτικά πλαίσια στα οποία συμμετείχαμε και εμείς. Κάτι βέβαια που δεν θα μπορούσε να συμβεί ποτέ με την παράταξη της ΔΑΠ η οποία είναι υπέρ της ιδιωτικής εκπαίδευσης, των διαγραφών και κατά του πανεπιστημιακού ασύλου».
Στο ισόγειο συναντάω τον Τάσο Μιλτισιάδη, ο οποίος βρίσκεται στο έβδομο έτος του τμήματος Οικονομικής Επιστήμης και είναι συμφοιτητής του Αντώνη. Οι πολιτικές τους απόψεις και οι συνδικαλιστικές τους πρακτικές απέχουν βέβαια παρασάγγας. Ο Τάσος συμμετέχει στο Μέτωπο Αγώνα Σπουδαστών, παράταξη η οποία κατήγγειλε το περασμένο ακαδημαϊκό έτος πως στο τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, η παράταξη της ΠΑΣΠ είχε πρόσβαση στα θέματα που θα έπεφταν σε πρόοδο μαθήματος. «Εξαιτίας της ταξικής μου καταγωγής αποφάσισα πως τα συμφέροντα μου εκπροσωπούνται από το ΜΑΣ. Δίνουμε βάση στα συμφέροντα των φοιτητών που προέρχονται από τα λαϊκά στρώματα, που έχουν απέναντι τους δηλαδή τα μονοπώλια και την αστική τάξη. Οι συνελεύσεις στη σχολή είναι ιδιαιτέρως τεταμένες και το φοιτητικό κίνημα αυτή τη στιγμή είναι εκφυλισμένο από τη στιγμή που η γραμμή των πλειοψηφουσών δυνάμεων – πανελλαδικά δηλαδή της ΔΑΠ και εντός της ΑΣΟΕΕ της ΠΑΣΠ – κινούνται στη λογική της υποταγής και της ενσωμάτωσης στα θέλω της κυβέρνησης, ενώ παράλληλα δεν τους ενοχλεί να δουν τις επιχειρήσεις να κάνουν κουμάντο εντός των πανεπιστημίων. Οι φοιτητές που σπουδάζουν μέσα σε αυτό το καπιταλιστικό σύστημα ανταγωνίζονται για το ποιος θα πάρει πιο σύντομα το πτυχίο, ποιος θα μαζέψει τα πιο πολλά, ποιος θα παρακολουθήσει περισσότερα σεμινάρια, ποιος θα φάει την θέση του άλλου και δεν υπάρχει καμία διέξοδος για εκείνους που θέλουν να θέσουν τις γνώσεις και τη μόρφωσή τους στην υπηρεσία του λαού. Οι περισσότεροι καθηγητές συχνά τοποθετούνται εντός των αμφιθεάτρων κατά των αγώνων μας και τονίζουν πως βασικός στόχος είναι να μην παρακωλύεται με οποιοδήποτε τρόπο η εκπαιδευτική διαδικασία, χωρίς να εξετάζουν ότι τα ίδια τα μέτρα που έχουν ληφθεί κατά των πανεπιστημίων και η μείωση της χρηματοδότησής τους είναι ο κύριος λόγος που τα εξάμηνα πάνε πίσω». Αναρωτιέται αν -με τέτοιου είδους συμβάντα- ένα πρωτοετής θα πιστέψει πως, σε περίπτωση που συνδικαλιστεί, θα μπορέσει να συμμετάσχει πραγματικά σε έναν συμμετοχικό διάλογο. «Εμείς έχουμε αυτόνομη παρουσία γιατί δεν τάζουμε σε κανένα φοιτητή πως θα τον σώσει μια κυβέρνηση της αριστεράς, θέλουμε οι ίδιοι να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και αποτελέσουν την προμετωπίδα του αγώνα, χωρίς να συνηγορήσουν στην ολοένα φθίνουσα αξία του πτυχίου τους».
Στον αντίποδα του έκρυθμου κλίματος της λεωφόρου Πατησίων, στην Πανεπιστημιούπολη και συγκεκριμένα στο κτήριο της Φιλοσοφικής, λιγότερος κόσμος στέκεται μπροστά στα πολιτικά στέκια. Με όσους όμως συναναστράφηκα, από όποιο χώρο και αν αυτοί προέρχονταν, είχαν ένα κοινό αίτημα: Να βελτιωθούν οι συνθήκες υγιεινής του πανεπιστημίου τους. Όλοι εκτός από τους εκπροσώπους της ΔΑΠ – ΝΔΦΚ που δεν έμαθα ποτέ αν τους απασχολεί το συγκεκριμένο ζήτημα, αφού αρνήθηκαν να καταθέσουν την άποψη τους και στις τρεις σχολές που επισκέφθηκα. Η Έλενα και Αντωνία ωστόσο με συμβούλευσαν να μην το πάρω προσωπικά και δέχτηκαν να μου μιλήσουν εκείνες, παρότι δηλώνουν πως δεν τάσσονται με κανέναν για να μη στιγματιστούν. «Δεν έχουμε εγγραφεί στη ΔΑΠ, απλά καθόμαστε στα τραπεζάκια τους και κάνουμε παρέα με παιδιά από την παράταξη. Θεωρούμε ότι η ΔΑΠ εξυπηρετεί την ανικανότητα των φοιτητών σε θέματα όπως είναι οι εγγραφές και οι δηλώσεις συγγραμμάτων. Εμείς βρισκόμαστε στο τέταρτο έτος και συνεχίζουν να μας κάνουν τις δηλώσεις, δεν είναι ότι δεν ξέρουμε να το κάνουμε μόνες μας απλά δεν μπαίνουμε στη διαδικασία και δεν είμαστε οι μοναδικές. Κατά τα άλλα δεν βλέπουμε να έχουν ενεργό ρόλο, δεν έχουν βελτιώσει ποτέ κάτι στην σχολή. Έχεις πάει να δεις πως είναι οι τουαλέτες του κτιρίου;».
Τη στιγμή που τελειώνει η κουβέντα μου με τα κορίτσια, αναζητώ στον χώρο τον Γιάννη και την φωτογραφική του μηχανή. Τον βρήκα στην Κοσμητεία, όπου φρόντισαν να μας κάνουν υποδείξεις για το ότι δεν επιτρέπονται οι λήψεις εντός του -δημοσίου παρεμπιπτόντως- χώρου της φιλοσοφικής, χωρίς την άδειά τους. Ζήτησαν να δουν το υλικό μας και στην ερώτηση μας για το αν ελέγχουν και τα κινητά των φοιτητών που γεμίζουν καθημερινά με φωτογραφίες το instagram και το facebook, δεν υπήρξε ποτέ απάντηση. Τελικά μας άφησαν να συνεχίσουμε το ρεπορτάζ υπό την συνοδεία ενός επιστάτη που φοβόταν ότι θα βρει τον μπελά του και μάλιστα όχι από την Κοσμήτορα, αλλά από τους φοιτητές, αν φωτογραφίζαμε τις αφίσες τους.
«Αυτά είναι στέκια και εγώ ένας απλός υπάλληλος, δεν παίζω μαζί τους».
Καταφέρνω να μιλήσω ανενόχλητη με τον Αλέξανδρο Μακρή, έναν τριτοετή που συμμετέχει στο σχήμα των ΕΑΑΚ. Εκείνος νιώθει περήφανος που το φοιτητικό κίνημα και οι συμπορευτές του εμπόδισαν, έστω και προσωρινά, την εφαρμογή του υπουργικού σχεδίου «Αθηνά», με το οποίο πολλά τμήματα της σχολής του θα συγχωνεύονταν και θα καταργούνταν. «Εμείς εκτιμούμε ότι οι φοιτητές συγκροτούνται ως ένα κοινωνικό στρώμα και έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα. Αυτή τη στιγμή στην φιλοσοφική, εκτός από το κύριο διακύβευμα που είναι η δημόσια και δωρεάν παιδεία, είναι η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής. Η αλήθεια είναι πως η απαξίωση του ελληνικού πανεπιστημίου από την πολιτεία δημιουργεί ένα κλίμα που δεν φαίνεται να ευνοεί τη συλλογική δράση, ενώ ο ατομικισμός επικρατεί και η ΔΑΠ που είναι αυτή τη στιγμή πρώτη δύναμη έχει πολύ μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση αυτή. Η πρυτανεία και το σώμα των καθηγητών στην φιλοσοφική έχει σταθεί συχνά εμπόδιο στις συλλογικές διεκδικήσεις των φοιτητών και ακόμα με τον τρόπο διδασκαλίας συναινούν στις αισχρές αναδιαρθρώσεις της εκπαίδευσης, παρότι οι ίδιοι υπερασπίζονται τα δικά τους δικαιώματα και τα διεκδικούν όταν χρειάζεται».
Έχοντας ακούσει για τη μη στήριξη των φοιτητικών αιτημάτων από το καθηγητικό σώμα, θεώρησα σωστό να ακουστεί και η δική τους πλευρά. Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Πολιτικής επιστήμης και ιστορίας της Παντείου. Εύλογα συμπεραίνει ότι η κοινοβουλευτική πολιτική ηγεμονία δημιουργεί αντανακλαστικά αντιπολίτευση στις φοιτητικές κάλπες. Έτσι εξηγεί το γεγονός πως η ΔΑΠ εδραιώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 ως αντίπαλος στην κυβερνητική πολιτική του ΠΑΣΟΚ, κάτι που δεν θα συνέβαινε τη δεκαετία του ‘70 με φρέσκες τις χουντικές μνήμες. Τάσσεται κατά της μη εκπροσώπησης του φοιτητικού διοικητικού συμβουλίου στα όργανα του πανεπιστημίου, ωστόσο θεωρεί πως ο συνδικαλισμός συχνά ορίζεται με λάθος τρόπο από ορισμένες παρατάξεις. «Φοιτητικός συνδικαλισμός πάντα υπήρχε,στο παρελθόν υπήρξε πιο μαζικός, η πολυδιάσπαση όμως και ο κατακερματισμός ήταν πάντα συνώνυμά του. Κάποιες διεκδικήσεις των φοιτητικών παρατάξεων αυτή τη στιγμή είναι λογικές, όταν όμως είδα χτες μια αφίσα στην σχολή που έγραφε “Εξετάσεις για πάντα, όποτε και για όσο θέλουμε” αναρωτήθηκα πως μπορεί να ζητά κάποιος κάτι τέτοιο. Δεν είμαι της λογικής να διαγράφουμε κόσμο που παλεύει να πάρει ένα πτυχίο, αλλά το να υπάρχει μια εύλογη αίσθηση τάξης σε ένα χώρο όπως είναι το πανεπιστήμιο το θεωρώ αυτονόητο. Η διαχείριση των σημειώσεων από τις παρατάξεις είναι σκανδαλώδης, απορώ πως επιτρέπονται τέτοιου είδους πρακτικές και ποιος φοιτητής πάει να τις πάρει καθώς δεν γράφουν και κάτι το σπουδαίο. Μια πανεπιστημιακή εκπαίδευση που αφήνει ανοιχτή την πόρτα σε άτομα που θεωρούν συνδικαλιστικό έργο να μοιράζουν σημειώσεις, δεν τιμά ούτε εμάς σαν καθηγητές αλλά ούτε και τους ίδιους τους φοιτητές».
Ο Σταύρος Κωνσταντακόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής του ίδιου τμήματος σπουδών και θυμάται πως την εποχή που βρέθηκε στην θέση των σημερινών φοιτητών του, ο συνδικαλισμός υπήρξε εθελούσιος και απαλλαγμένος από ατομικιστικά κίνητρα. «Οι παρατάξεις έχουν μεταλλαχθεί πλήρως και έχουν γίνει επαγγελματικές σχολές, απολίτικοι μηχανισμοί που παράγουν καριέρες και εξασφαλίζουν διευκολύνσεις. Βοήθεια κατά τις εγγραφές σε μια γραμματεία με μειωμένο προσωπικό, εκδρομές, νυχτερινές εξόδοι και σημειώσεις που με κάνουν να διορθώνω πανομοιότυπα γραπτά στις εξετάσεις. Έχω υπάρξει καλεσμένος σε εκδήλωση της ΔΑΠ, ενώ τα παιδιά γνώριζαν πως είμαι αντίθετος με τα πολιτικά τους ιδεώδη και κατά την εισήγησή μου σχολίασα αιχμηρά τον Γιάννη Πρετεντέρη. Από κάτω άκουσα χειροκροτήματα και θεώρησα πως αυτό συμβαίνει επειδή αναφέρθηκα αρνητικά σε έναν φίλα προσκείμενο στο ΠΑΣΟΚ δημοσιογράφο. Όταν τα έβαλα με τον Πορτοσάλτε όμως και δεν σταμάτησαν να χειροκροτούν κατάλαβα πως δε μιλούσα σε ένα κόσμο πιστό στη Νέα Δημοκρατία». Εκτιμά πως η απόφαση που όρισε τη μη εκπροσώπηση των φοιτητών εντός των οργάνων του πανεπιστημίου, είναι της τακτικής “Πονάει χέρι, κόβει χέρι”. Από εκεί που οι φοιτητές ανέβαζαν και κατέβαζαν πρυτάνεις, έχοντας μεγαλύτερο δικαίωμα ψήφου από τα μέλη ΔΕΠ, φτάσαμε στο άλλο άκρο να είναι εντελώς απόντες». Τον ρωτάω αν έπεσε στην αντίληψη του η αφίσα που μου ανέφερε ο συνάδελφός του με το αίτημα των απεριορίστων εξετάσεων. «Αριστερίστικα αιτήματα έχω δει, παράλογα όχι».
Πίσω στο αίθριο του Παντείου, ο Αποστόλης Αντωνάκας και ο Τάσος Παναγιωτόπουλος δεν παρακολουθούσαν κάποιο μάθημα της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά διαπληκτίζονταν με εκπροσώπους έτερων παρατάξεων για το αν θα πρέπει να επισκεφτούν τον Πρύτανη ή όχι. Τονίζουν πως στην ΠΑΣΠ δεν διατηρούν μητρώο εγγραφών, μόνο δίνουν τα χέρια μεταξύ τους και το τι ψηφίζει ο καθένας εκτός σχολής δεν τους αφορά. «Επικρατεί μια άποψη πως οι παρατάξεις εξυπηρετούν ιδιοτελείς σκοπούς και υπάρχει ένα αφορισμός του έργου μας, ωστόσο είμαστε άτομα με ανησυχίες και δεν έχουμε αρνηθεί να συνεργαστούμε με παιδιά από αριστερές παρατάξεις για το κοινό καλό. Υπάρχουν ακόμη άτομα με αναχρονιστικές αντιλήψεις, που μας χαρακτηρίζουν “Πασόκους” ή μας κατηγορούν για συγκυβέρνηση με τη Δεξιά. Δεν υπάρχουν πελατειακές σχέσεις, ούτε γίνονται πράγματα κάτω από το τραπέζι ανάμεσα σε εμάς και το κόμμα του ΠΑΣΟΚ και η ανεξαρτησία μας ορίζεται και καταστατικά. Τις εξόδους μας σε νυχτερινά μαγαζιά τις κάνουμε όπως όλοι οι νέοι και δεν ανακοινώνουμε κάπου ότι εμείς θα βγούμε σαν ΠΑΣΠ, οποιοσδήποτε δηλαδή έρθει μαζί μας δεν θα του βγάλουμε αίτηση για να γραφτεί».
H Nαταλία Πετρίτη εισήχθη το 2012 στο Πάντειο και την ημέρα των εγγραφών φρόντισε να πάρει μαζί της την ήδη δευτεροετή ξαδέρφη της, προκειμένου να αποφύγει τις παρατάξεις/κοράκια που την στήνουν εκείνη την περίοδο έξω από τη γραμματεία. «Ως γνωστόν το Πάντειο δεν θεωρείται και το πιο οργανωμένο πανεπιστήμιο στον κόσμο. Έτσι, η έλλειψη κάποιων εγγράφων και οι οδηγίες συμπλήρωσής τους έδιναν το καλύτερο πάτημα στις παρατάξεις για να σε προσεγγίσουν, αν δεν είχαν προλάβει να σε παραλάβουν κυριολεκτικά από την υπόγεια διάβαση της Συγγρού. Το ενδιαφέρον μου για τις πολιτικές εξελίξεις ήταν έντονο αρκετά πριν από την εισαγωγή μου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δεδομένου του ότι η γενιά μου βίωσε στο πετσί της το Δεκέμβρη του 2008, την εμφάνιση της κρίσης, αλλά και λόγω του ότι ψήφισα πρώτη φορά πριν καν κλείσω τα 18, ως μαθήτρια Λυκείου της γενιάς του ’94». Η επιλογή της να ασχοληθεί με το σχήμα της ΑΡΕΝ δεν ήρθε αβίαστα. Στο πρώτο έτος δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον να ασχοληθεί σοβαρά με το φοιτητικό συνδικαλισμό, κάποια στιγμή όμως στράφηκε προς τα ΕΑΑΚ, κυρίως λόγω της επιρροής που είχε από το φιλικό της περιβάλλον. «Το μεγαλύτερο κίνητρο που είχα ήταν το γεγονός ότι είναι το μόνο πανεπιστημιακό σχήμα που δραστηριοποιείται τόσο εντός του ιδρύματος όσο και στα πλαίσια της κοινωνίας γενικότερα -όπως με την παρέμβαση στα γραφεία του Βαρβιτσιώτη για το περιστατικό στο Φαρμακονήσι- ενώ πέρα από την πολιτική έχει σαν γνώμονα και το πολιτιστικό αντιπαράδειγμα στην κουλτούρα των μπουζουκιών με προβολές ταινιών και εκδηλώσεις. Είναι πολύ νωρίς ακόμα για να κρίνουμε αν οι φετινοί φοιτητές ενδιαφέρονται για τις παρατάξεις. Σε κάθε περίπτωση όμως, η μέχρι τώρα εικόνα είναι δυστυχώς πολύ αρνητική, με τους πρωτοετείς κυριολεκτικά να φοβούνται να περάσουν από τα τραπεζάκια. Οι φοιτητικές εκλογές είναι το κερασάκι στην τούρτα κάθε χρονιάς, αφού παίζουν σουρεάλ σκηνικά με μπράβους της ΔΑΠ, αρκετές φορές ξύλο και φυσικά νοθεία, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που αριστερά σχήματα δεν αναγνωρίζουν τα αποτελέσματα των εκλογών».