Μόνο «Αθήνα, διαμαντόπετρα στης γης το δαχτυλίδι» δεν θα αναφωνείτε αυτή τη στιγμή αν βρίσκεστε στην πρωτεύουσα και διαβάζετε τούτες τις γραμμές. Μάλλον ήδη βασανίζετε στο μυαλό σας τη σκέψη να γίνετε κλιματικοί πρόσφυγες. Αν μη τι άλλο, διορατικό, αφού τα πράγματα μόνο χειρότερα θα γίνουν με την κλιματική αλλαγή. Και η πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι αβίωτη, μια από τις χειρότερες αστικές θερμονησίδες καθώς σε κάθε κάτοικο αντιστοιχούν λιγότερα από 4 τμ πρασίνου – πάτος στην παγκόσμια κατάταξη.
Πάντοτε είχαμε καύσωνες, πράγματι. Η κλιματική αλλαγή όμως σημαίνει ότι θα είναι τώρα συχνότεροι και πιο παρατεταμένοι. Επιστήμονες θεωρούν για παράδειγμα ότι ο καύσωνας στη βορειοδυτική ακτή των ΗΠΑ και του Καναδά τον Ιούνιο του 2021, όταν η θερμοκρασία έφτασε 45-52 βαθμούς Κελσίου, θα ήταν «πραγματικά απίθανος» εάν δεν υπήρχε η ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη.
Οι υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες είναι δυνάμει θανάσιμες. Ο κίνδυνος στις πόλεις βέβαια είναι μεγαλύτερος. Στο Jacobabad του Νότιου Πακιστάν και στο Ras Al-Khaimah των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, η θερμοκρασία τις πιο θερμές και υγρές ημέρες έχει ήδη ξεπεράσει τα όρια επιβίωσης του ανθρώπινου σώματος, επιβεβαίωνε μελέτη του 2020. Και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς οι επιστήμονες κατέληγαν ότι η έκθεση των ανθρώπων σε ακραία ζέστη σε πάνω από 13.000 πόλεις υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ του 1983 και του 2016.
Το πρόβλημα είναι τεράστιο, ειδικά εάν σκεφτούμε ότι το 56% του πληθυσμού (4,4 δισ. άνθρωποι) του πλανήτη ζει σε πόλεις. Ο μισός και βάλε πληθυσμός λοιπόν δεν μπορεί να περιμένει την οριστική λύση για την κλιματική αλλαγή. Η ανάγκη λήψης μέτρων ειδικά για τις πόλεις είναι επιτακτική, πόσω μάλλον καθώς ο αστικός πληθυσμός αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050, οπότε σχεδόν 7 στους 10 θα ζουν σε πόλεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι περί τις 90 πόλεις εξέπεμψαν συναγερμό λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών το καλοκαίρι του 2022, σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.
Ανθρωπογενείς υποδομές απορροφούν και εκπέμπουν πίσω τη ζέστη από την ηλιακή ακτινοβολία πολύ περισσότερο από φυσικά περιβάλλοντα όπως δάση και υδάτινα σώματα. Αστικές περιοχές όπου υπάρχει υπερσυγκέντρωση αυτών των δομών και περιορισμένο πράσινο μετατρέπονται σε «νησίδες» υψηλότερων θερμοκρασιών σε σύγκριση με άλλες περιοχές – κι αυτό ονομάζουμε αστικές θερμονησίδες.
Το περιορισμένο φυσικό περιβάλλον που έχει αντικατασταθεί από σκληρές, ξηρές επιφάνειες, υλικά των αστικών κατασκευών όπως τα πεζοδρόμια και οι ταράτσες, η αστική γεωμετρία που εγκλωβίζει τη ροή του αέρα σε «φαράγγια» στενών δρόμων και ψηλών κτιρίων, οχήματα, αιρκοντίσιον, βιομηχανικές μονάδες και το ειδικό κλίμα κάθε περιοχής συνδυάζονται και δημιουργούν τις αστικές θερμονησίδες.
Οι ειδικοί είναι απολύτως σαφείς: Μόνο αν «πρασινίσουμε» το αστικό περιβάλλον θα μειώσουμε την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες και θα σωθούν ζωές. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί σκιά για κτίρια που δεν έχουν κλιματισμό και εκτεθειμένους δημόσιους χώρους όπως στάσεις λεωφορείων και πάρκα. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ, αν απλώς φυτεύαμε δέντρα στους δρόμους των πόλεων, θα μειωνόταν η θερμοκρασία κατά 1 βαθμό Κελσίου για 77 εκατ. ανθρώπους.
Καταλαβαίνει κανείς πόσο πολιτικά μύωπες είναι όσοι ξυλεύουν τη φύση υπέρ «επενδύσεων», καθώς ακόμα και από οικονομική σκοπιά πρόκειται για καταστροφή: «Αν δεν αναλάβουμε δράση, το 2030 εκτιμάται ότι θα χαθούν διεθνώς 80 εκατ. θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης εξαιτίας του άγχους για τον καύσωνα, με συνεπακόλουθη οικονομική ζημία ύψους 2,3 τρισ. δολαρίων», λέει ο επικεφαλής του τομέα Ενέργειας και Κλίματος του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ Μαρκ Ράντκα.
Ωστόσο, δεν είναι όλες οι πόλεις του κόσμου τόσο εκβαρβαρισμένες όσο η Αθήνα. Πολλές και καινοτόμες είναι οι προσπάθειες που γίνονται διεθνώς για ανθρώπινες πόλεις. Από «πράσινες» στέγες και δεντροφύτευση, μέχρι προχωρημένες τεχνολογικές λύσεις όπως το Cartuja Qanat και οι Πύργοι Al Bahr Towers. Παρακάτω, εξετάζουμε κάποιες υποδειγματικές.
Στη χιλοτραγουδισμένη πρωτεύουσα της Ανδαλουσίας «των ατέλειωτων κόκκινων δρόμων» (Λόρκα), τη Σεβίλλη, η θερμοκρασία τους θερινούς μήνες σκαρφαλώνει στους 40+ βαθμούς και αναμένεται να φθάνει τους 50 σε μια 30ετία. Ήταν η πρώτη πόλη διεθνώς που κατέταξε τους καύσωνες στην ίδια κατηγορία που αμερικανικές και ασιατικές χώρες έχουν τους τυφώνες, σύμφωνα με το Bloomberg.
Τα τελευταία 30 χρόνια, ο Δήμος της Σεβίλλης τοποθετεί προστατευτικές τέντες στους δρόμους του ιστορικού κέντρου. «Το ονομάζουμε πολιτική της σκιάς», έλεγε ο δήμαρχος Antonio Munoz στο Bloomberg. Η Σεβίλλη όμως δεν επαναπαύεται σε αυτό: φυτεύει 5.000 δέντρα ετησίως, αντικαθιστά προοδευτικά τα κλασικά υλικά οικοδομών με άλλα που ανακλούν τη θερμότητα και τοποθετεί περισσότερα συντριβάνια.
Image credit: Cartuja Qanat Project
Το πιο πρωτοποριακό της πρότζεκτ ωστόσο ονομάζεται Cartuja Qanat, αναμένεται να κοστίσει γύρω στα 5 εκατ. ευρώ και στοχεύει να μειώσει κατά 10 βαθμούς Κελσίου τη θερμοκρασία στην πόλη. Περί τίνος πρόκειται; Επιστήμονες και μηχανικοί επινόησαν ένα σύστημα που μιμείται την πανάρχαια (χιλιετίας) περσική τεχνολογία των qanat. Τα qanat είναι υπόγεια κανάλια που μεταφέρουν νερό σε κάποια μεγάλη περιοχή. Κάθετοι αγωγοί κατά μήκος του καναλιού διοχετεύουν τον υπόγειο αέρα στην επιφάνεια, χαμηλώνοντας τις επίγειες θερμοκρασίες.
Αξιοποιώντας πάνω από 40 τεχνολογίες, το Cartuja Qanat θα δημιουργεί ένα περιβάλλον που ουσιαστικά θα εξοικονομεί ενέργεια ως μια εναλλακτική στο αιρκοντίσιον.
Η Σεβίλλη είναι αποφασισμένη να αναπνεύσει ξανά.
Πώς περπατάς από ταράτσα σε ταράτσα αν δεν είσαι μια σύγχρονη Μαίρη Πόπινς εξασκημένη στο παρκούρ; Στο Ρότερνταμ, κατασκεύασαν ειδική αερογέφυρα συνδέοντας ταράτσες εμβληματικών κτιρίων. Έτσι, στο πλαίσιο του ετήσιου φεστιβάλ «Ημέρες Ταράτσας του Ρότερνταμ», πραγματοποιήθηκε πέρσι ο «Περίπατος στις Ταράτσες του Ρότερνταμ». Είναι τρελοί αυτοί οι Ολλανδοί; Όχι και τόσο, αφού έτσι οι επισκέπτες μπόρεσαν να βιώσουν πώς μια καινοτόμος ταράτσα μπορεί να συμβάλλει σε μια ανθρώπινη πόλη.
rotterdamsedakendagen.nl
Τι καινοτομία μπορεί να συμπυκνώνει μια ταράτσα; Πολλές. Όλα ξεκίνησαν το 2008, όταν το Ρότερνταμ έγινε ένας από τους τρεις δήμους της Ολλανδίας που επιδοτούσε τις πράσινες οροφές (οι άλλοι δύο ήταν το Άμστερνταμ και το Γκρόνιγνκεν). Εκεί τότε συνειδητοποίησαν ότι μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα από το να «πρασινίσουν» τις ταράτσες, γράφει το Fast Company. Το 90% του Ρότερνταμ είναι κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, οπότε η πόλη έχει γίνει κάτι σαν εργαστήριο έξυπνης διαχείρισης νερού: πάρκα που απορροφούν νερό σαν σφουγγάρια, άλλα που είναι σχεδιασμένα να πλημμυρίζουν, και πλατείες που λειτουργούν υπόγεια ως δεξαμενές νερού. Και με τις ταράτσες τι γίνεται; «Εάν μπορείς να το κάνεις αυτό σε πολλές ταράτσες, έχεις πολλές λύσεις μικρής κλίμακας που συνεισφέρουν στη μία λύση μεγάλης κλίμακας», έλεγε ο επικεφαλής του προγράμματος των Πολυλειτουργικών Ταρατσών στο Ρότερνταμ Van Roosmalen.
«Έτσι, προέκυψαν οι ‘μπλε ταράτσες’ (που αποθηκεύουν νερό) και οι ‘κίτρινες ταράτσες’ (που αξιοποιούν ηλιακή και αιολική ενέργεια), ενώ το 2019 οι πολυλειτουργικές ταράτσες ενσωματώθηκαν ως πρόγραμμα στο Τμήμα Βιωσιμότητας. Στα τέλη του 2021, 1,5 εκατ. τ.μ. ταρατσών αποθήκευαν συνολικά 10 εκατ. λίτρα νερό (αρκετό για να γεμίσει 4 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων). Από αυτές, 1,4 εκατ. τ.μ. ήταν επίσης καλυμμένα με φωτοβολταϊκά (αρκετά για να παρέχουν ενέργεια σε 26.800 σπίτια)», κατέληγε το δημοσίευμα.
Στην Ελλάδα, τις ταράτσες τις έχουμε για να τοποθετούμε ηλιακούς θερμοσίφωνες, κάποτε και για να απλώνουμε ρούχα. Το Ρότερνταμ αποδεικνύει ότι μπορούμε να τις «πρασινίσουμε» με πολλούς τρόπους. Μπορούμε ακόμα να τις μετατρέψουμε σε κήπους και λαχανόκηπους ή να τις βάψουμε ανοιχτόχρωμες για να απορροφούν λιγότερη θερμότητα.
Όπως έγραφε το Conversation: «Τέτοιες προσπάθειες, σε συνδυασμό με εκστρατείες δεντροφύτευσης σε δημόσια πάρκα και μονοπάτια, και διατάξεις που απαιτούν σκίαση από δέντρα για πάρκινγκ και ιδιωτικές εργολαβίες μπορούν να μετατρέψουν το αστικό θερμικό περιβάλλον».
Λος Άντζελες & Νέα Υόρκη: Η Συμφωνία του Λευκού
«Είναι η πεμπτουσία της πνιγμένης στο νέφος και την κίνηση αστικής θερμονησίδας», έγραφε το Science, περιγράφοντας το Λος Άντζελες της Καλιφόρνια το καλοκαίρι. Ωστόσο, ο δήμαρχός της το 2019 συνέλαβε ένα σχέδιο: Να βάψει την άσφαλτο των δρόμων με την ανακλαστική λευκή επικάλυψη Cool Seal.
Η Cool Seal σχεδιάστηκε αρχικά από τον στρατό για να κρατά χαμηλή τη θερμοκρασία στα κατασκοπικά αεροπλάνα και να μην εντοπίζονται έτσι από δορυφορικές κάμερες υπέρυθρης ακτινοβολίας. Οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι καταλαμβάνουν περισσότερο από το 10% του Λος Άντζελες και απορροφούν έως και το 95% της ηλιακής ακτινοβολίας. Εκτιμάται ότι η λευκή αυτή επίστρωση θα μπορούσε να μειώσει τη θερμοκρασία της περιοχής μέχρι 5,5 βαθμούς Κελσίου. Η λύση, βέβαια, είναι ακριβή: Στοιχίζει 40.000 δολάρια ανά 1,6 χιλιόμετρα. Εκτιμάται όμως ότι αν διαδοθεί η πρακτική, θα πέσει και η τιμή του υλικού. Τι είναι όμως «ακριβό» όταν βελτιώνει τη ζωή;
Στη Νέα Υόρκη, λευκές βάφουν τις ταράτσες. Το 2018, πάνω από μισό εκατομμύριο τετραγωνικών μέτρων ταρατσών είχαν καλυφθεί με λευκή ανακλαστική μπογιά, μειώνοντας την ανάγκη για χρήση συστημάτων ψύξης, και άρα και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από αυτά κατά 2.282 τόνους τον χρόνο. Στα δημόσια κτίρια η επικάλυψη γίνεται δωρεάν, ενώ οι ιδιώτες συνήθως επωμίζονται μόνο το κόστος των υλικών. Μπορεί να ακούγεται απλό, αλλά η Nasa εκτιμά ότι η θερμοκρασία σε μια λευκή οροφή μπορεί να είναι κατά 23 βαθμούς Κελσίου (!) χαμηλότερη από ό,τι σε μια τυπική μαύρη οροφή την πιο ζεστή μέρα του καλοκαιριού στη Νέα Υόρκη.
Ειδικοί εκτιμούν ότι συμβατική ασφαλτόστρωση και πεζοδρόμια μπορούν να «χτυπήσουν» θερμοκρασίες μέχρι 67 βαθμούς Κελσίου και οι συμβατικές ταράτσες έως 50-90 βαθμούς! Πώς να μη δηλώνει λοιπόν ειδικός του Lawrence Berkeley National Laboratory ότι η «κυβέρνηση πρέπει να καταργήσει τις μαύρες και σκούρες ταράτσες, τουλάχιστον για τα θερμά κλίματα, γιατί συνιστούν κίνδυνο για την υγεία»;
Το καλοκαίρι του 2019, οι κάτοικοι της Πόλης του Φωτός βίωσαν ασυνήθιστες για την περιοχή θερμοκρασίες-ρεκόρ 42,6 βαθμών Κελσίου. Χίλιοι πεντακόσιοι άνθρωποι υπολογίζεται ότι πέθαναν στη Γαλλία ως αποτέλεσμα εκείνου του καύσωνα. Ήταν τότε που το Παρίσι αποφάσισε να αναλάβει δράση.
Δημιούργησε λοιπόν ένα δίκτυο άνω των 800 χώρων στην πόλη, από πάρκα και δάση μέχρι πισίνες και μουσεία, που αποτελούν «νησίδες» δροσιάς, με θερμοκρασίες έως και 4 βαθμούς χαμηλότερες από τον περιβάλλοντά τους χώρο. Αυτές μπορούν να λειτουργήσουν ως καταφύγιο σε ημέρες καύσωνα. Οι «νησίδες» συνδέονται μεταξύ τους με δροσερά μονοπάτια. Στόχος είναι όλοι στο Παρίσι να μπορούν να βρεθούν από οποιοδήποτε σημείο σε μια τέτοια νησίδα εντός επτά λεπτών. Στο πλαίσιο του προγράμματος, έχουν τοποθετηθεί 1.200 δημόσιες κρήνες πόσιμου νερού, κι έτσι οι πολίτες αφενός ενυδατώνονται δωρεάν, αφετέρου μειώνεται η χρήση εμφιαλωμένου νερού που οδηγεί σε τεράστια και αλόγιστη σπατάλη πλαστικού, η οποία ως εκ θαύματος παραμένει ακόμα στο απυρόβλητο κάτι ορκισμένων εχθρών των πλαστικών καλαμακίων.
Το Παρίσι δημιούργησε και ειδική εφαρμογή-χάρτη, το EXTREMA, για να προσανατολίζεται ο κόσμος στις «νησίδες» δροσιάς. Μέσω αυτής οι πολίτες μπορούν να αξιολογούν το όλο πρότζεκτ, ώστε να βελτιωθεί.
Και μην ξεχνάμε: Στο Παρίσι έχουν ήδη πιάσει τα φτυάρια για να ξεθάψουν τον ποταμό Bièvre, που κυλά στις φλέβες της πόλεις. Άλλη μια εκπληκτική πρωτοβουλία εν όψει κλιματικής αλλαγής.
Στην Αθήνα, βέβαια, επιδιώκεται η περαιτέρω «τσιμέντωση» των ποταμών ενώ τα πάρκα «κλείνουν» στον καύσωνα εξαιτίας μιας πολιτικής ηγεσίας που έτσι παραδέχεται εμμέσως πλην σαφώς ότι είναι ανίκανη να τα προστατεύσει από τυχόν εμπρησμό.
Δεκάδες χιλιάδες εγχώρια δέντρα, φοίνικες, μπαμπού και τροπικά φυτά, φυτεύτηκαν σε πεζοδρόμια, πάρκα και πολυσύχναστες λεωφόρους της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Κολομβίας της Μενταγίν, έγραφε το Reuters. Έτσι οι πολίτες απολαμβάνουν περισσότερους σκιερούς τόπους συνάντησης και περιπάτου.
Μάλιστα, η Μεντεγίν των 2,5 εκατ. κατοίκων βραβεύτηκε το 2019 από την περιβαλλοντική φιλανθρωπική οργάνωση Ashden γι’ αυτό το πρότζεκτ των «πράσινων διαδρόμων», σχεδιασμένων και χρηματοδοτούμενων από τη δημοτική αρχή. Συνολικά, οι 30 «πράσινοι διάδρομοι», ένα δίκτυο 20 χιλιομέτρων περιλαμβανομένων ποδηλατοδρόμων και πεζοδρομίων, ξεκίνησαν να δημιουργούνται το 2017 από την τότε δημοτική αρχή της πόλης και συντηρούνται μέχρι σήμερα – σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Reuters. Ως αποτέλεσμα, η θερμοκρασία στην πόλη έχει μειωθεί από το 2018 κατά 2 βαθμούς Κελσίου, όπως λέει η δημοτική αρχή.
Η πόλη επένδυσε για να γίνει πιο ανθρώπινη: Το πρόγραμμα στοίχισε 16,3 εκατ. δολάρια, ενώ η συντήρηση των πράσινων διαδρόμων για την οποία χρειάζονται περίπου 150 κηπουροί στοιχίζει 1,50 δολάριο ανά τ.μ. κάθε δύο-τρεις μήνες.
Η Μεντεγίν έχει επίσης «πρασινίσει» υποδομές όπως σταθμούς του μετρό και γέφυρες, ενώ έχει δημιουργήσει πράσινες ταράτσες και κάθετους κήπους σε κρατικά κτίρια προκειμένου να μην απορροφάται η θερμότητα.
«Δεν γίνεται οι δημόσιοι χώροι να είναι γκρίζοι και φουλ στο τσιμέντο. Πρέπει να αλλάξει αυτή η θεώρηση του δημόσιου χώρου. Πρέπει να συνυπάρξουμε με τη φύση», έλεγε η γραμματέας υποδομών της Μεντεγίν Ναταλία Ουρέγκο.
Η Αθήνα λαμβάνει το μήνυμα από τη μακρινή Κολομβία;
Η Σιγκαπούρη αποδεικνύεται πολύ μπροστά από την εποχή της: Ήταν μόλις το 1967 όταν έβαλε σε εφαρμογή το φιλόδοξο τότε σχέδιο να μετατραπεί σε «πόλη-κήπο». Ξεκίνησε λοιπόν να φυτεύει δέντρα και να δημιουργεί νέα πάρκα.
Ωστόσο, η Σιγκαπούρη γινόταν ολοένα πιο πολυπληθής και τα κτίρια, ψηλότερα. Οι αρχές ήταν όμως αποφασισμένες να μην παρατήσουν το σχέδιο. Έτσι, άρχισαν να εστιάζουν στο πράσινο «καθ’ ύψος», δημιουργώντας «κήπους στον ουρανό», «πράσινες» στέγες και φυτεύοντας σε διάφορα επίπεδα επί των κτιρίων.
Η Σιγκαπούρη σχεδίαζε να διπλασιάσει σε 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα το «πράσινο στον ουρανό» μέχρι το 2030.
Τέτοια σχέδια όμως δεν επιτυγχάνουν ποτέ χωρίς να διασφαλίζονται θεσμικά. Έτσι, υπάρχει ειδική νομοθεσία στη Σιγκαπούρη για τη Διαμόρφωση Αστικών Χώρων και την Υψηλή Δόμηση (Landscaping for Urban Spaces and High Rises), σημείωνε ο Guardian. Αυτή προβλέπει ότι κάθε νέο κτίριο πρέπει να διαθέτει πράσινο ίσο με την έκταση του οικοπέδου. Το πράσινο μπορεί να φυτευτεί γύρω από το κτίριο ή καθ’ ύψος, «και συχνά περιλαμβάνει πληθωρικά φυτεμένα μπαλκόνια, σκιερούς κήπους στις ταράτσες (κήπους «στον ουρανό») και κάθετους «πράσινους» τοίχους – που βοηθούν στη μείωση της θερμοκρασίας κατά 2-3 βαθμούς Κελσίου», τόνιζε η εφημερίδα.
Κάποιοι μάλιστα υπερβαίνουν εαυτόν. «Έχουμε περίπου δημιουργήσει την έννοια ενός μεγάλου δέντρου στην πόλη», έλεγε ο ιδρυτής του αρχιτεκτονικού γραφείου WOHA Mun Summ για το ξενοδοχείο Oasia Hotel, που σχεδίασαν. Και δεν είχε άδικο. Το Oasia Hotel έχει πράσινο σχεδόν σε κάθε του επιφάνεια – συνολικά περί τα 5.000 τ.μ., 11 φορές το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Τυλιγμένο με μια γιγαντιαία πέργκολα ύψους 200 μέτρων, το ξενοδοχείο ξεχειλίζει φύση. Πόσο μεγάλη αντίθεση με τα στείρα και εχθρικά προς το περιβάλλον ψηλά κτίρια από γυαλί και μέταλλο – τα οποία υπάρχουν και στην Αθήνα.
Εάν έχετε ταξιδέψει σε χώρα με στοιχεία παραδοσιακής ανατολίτικης αρχιτεκτονικής, θα έχετε σίγουρα παρατηρήσει κάποια ιδιαίτερα μπαλκόνια στα κτίρια που καλύπτονται από ένα είδος χρωματιστού ξυλόγλυπτου καφασωτού. Στις χώρες του ανελέητου ήλιου, αυτό αναπτύχθηκε ως παθητικό σύστημα σκίασης που επιτρέπει στους ενοίκους την εξωτερική θέα ενώ τους προστατεύει από τον ήλιο. Ονομάζεται mashrabiya. Από αυτό άντλησαν έμπνευση οι αρχιτέκτονες που σχεδίασαν τους Al Bahr Towers στο Άμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Εκεί, η μέση θερμοκρασία αναμένεται να ξεπεράσει τους 50 βαθμούς Κελσίου μετά τα μέσα του αιώνα, οπότε η ανάγκη για λήψη μέτρων είναι επιτακτική. Μεταξύ άλλων, λοιπόν, έφτιαξαν ένα υπερσύγχρονο κτίριο που αντανακλά τη θερμοκρασία.
Η επιφάνεια των Πύργων Al Bahar είναι πολυπρισματική. Αποτελείται από 1.049 επιφάνειες σε σχήμα εξαγώνων. Αυτές ανοίγουν και κλείνουν για να παρέχουν σκιά ανάλογα με τη θέση του ηλίου. Η πρόσοψη του κτιρίου λοιπόν αλλάζει διαρκώς, προσαρμοζόμενη σαν αρχιτεκτονικός χαμαιλέοντας στην πορεία του ήλιου αλλά και τη θερμοκρασία. Το θαυμαστό πραγματικά αυτό σύστημα εκτιμάται ότι μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του κτιρίου κατά 20%.
Μετά από όλα αυτά, δεν προβληματίζει ακόμα πιο βαθιά ότι η Αθήνα γίνεται ολοένα και πιο εχθρική περιβαλλοντικά προς κατοίκους και επισκέπτες;