Τα αποκρυφιστικά σύμβολα της Παναγίας των Παρισίων

Ο διάσημος καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων πάντοτε αποτελούσε έναν προνομιακό χώρο, όχι μόνον της ιστορίας της τέχνης και της λογοτεχνίας, αλλά και του αποκρυφιστικού πνεύματος. Απόδειξη αυτού είναι ο αέναος συσχετισμός του με αποκρυφιστικά, μεταφυσικά σύμβολα και ιστορίας(από την Ουγκωϊκή απόδοση του Κουασιμόδου και τα Μυστήρια των Παρισίων του Ευγένιου Συ, έως την εμφάνισή της στον Κώδικα Ντα Βίντσι του Νταν Μπράουν). Άλλωστε η μυστηριακή μορφή του γέρου με τον φρυγικό σκούφο και το παλτό σε έναν από τους πύργους του διάσημου γοτθικού καθεδρικού ναού, αποτελεί την αλληγορία του αλχημιστή, ο οποίος από το ψηλό βάθρο της γνώσης του των απόκρυφων νόμων, παρατηρεί τον κόσμο.

Το 1905, κατά την κατασκευή του παρισινού μετρό, κάτω από τα παλιά κοιλώματα της Βαστίλης βρέθηκε ένα άγαλμα της Ίσιδας. Στη μεγάλη μαύρη θεά, της οποίας η λατρεία διαδόθηκε παντού στα πέρατα της αυτοκρατορίας μέσω των ρωμαϊκών λεγεώνων οφείλεται και η ετυμολογία της ονομασίας της πόλης (Par-Isis, το πλοίο της Ίσιδας).

Η αλήθεια είναι ότι το Ιλ-ντε λα- Σιτέ, ο πρώτος οικισμός των Παρισίων, φαίνεται από τον ουρανό σαν ένα από τα σκάφη, που στην αυγή της ιστορίας απέπλευσε από τον Νείλο, στη «μαύρη γη», όπου γεννήθηκαν ο Ερμής ο Τρισμέγιστος και η τέχνη της μετατροπής ταπεινών μετάλλων σε χρυσό. Σταδιακά, η αρχαία αιγυπτιακή θεά μεταμορφώθηκε από τον δωδέκατο αιώνα στη Μαύρη Παναγία, και η κρύπτη όπου λατρεύεται βρίσκεται ακριβώς στα κατάβαθα του εδάφους του «νησιού», απέναντι από τον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων. Άλλωστε και η επωνυμία της «Νοτρ Νταμ», «η Κυρά μας» αντιστοιχεί στον τρόπο επίκλησης της αιγυπτιακής θεότητας.

Ο Φουλκανέλι είναι ο τελευταίος διάσημος αλχημιστής, που αφιέρωσε τη ζωή του για να διαλευκάνει τα μυστήρια στον καθεδρικό ναό της Νοτρ Νταμ. Η ίδια του η ταυτότητά περιβάλλεται επίσης από ένα αδιάλυτο μυστήριο: για κάποιους, υπήρξε ένας αξιωματικός του μηχανικού που συνεργάστηκε με τον αρχιτέκτονα Εζέν Βιολέ –λε –Ντυκ στην αποκατάστασητης Νότρ Νταμ. Για άλλους είναι ο ίδιος ο Ζαν-Ζυλιέν ντε Σαμπάν ( Jean-Julien de Champagn), ο οποίος υπέγραψε τις απεικονίσεις του Μυστηρίου των Καθεδρικών. Υπολογίζεται πως έφυγε από τη ζωή το 1932 σε μία σοφίτα στο αριθμό 59 της οδού Ροσουάρ ( Rue de Rochechouart), κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Γκαρ ντε Λιόν, μολονότι πολλά από τα συμβάντα που διηγείται στα βιβλία του διαδραματίζονται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που τροφοδοτεί τη φαντασία όσων πιστεύουν ότι είχε ανακαλύψει το ελιξίριο της αιώνιας ζωής, τη συνταγή του οποίου μπορούν οι μυημένοι να διαβάσουν στην είσοδο του ναού της Νοτρ Νταμ.

Χάρη σ’ αυτόν γνωρίζουμε πως οι ασθενείς συγκεντρώνονταν σε ένα ειδικό τμήμα της Παναγίας, όπου κρέμονταν έξι λάμπες και δεν εγκατέλειπαν τον ναό έως ότου ιαθούν από τις αρρώστιες τους. Ενώ κι οι γιατροί που τους φρόντιζαν, το έκαναν γύρω από το βαπτιστήριο στην είσοδο της βασιλικής. Ο λόγος αυτής της ιεροτελεστίας παραμένει ακόμη μυστήριο.

Τον 14ο αιώνα, κάθε Κυριακή συγκεντρώνονταν στην κεντρική Πύλη όλοι οι αλχημιστές (στις ειδούς του Κρόνου, όπως λέει ο Φουλκανέλι), όπου εξέθεταν τα αποτελέσματα των ερευνών τους και μελετούσαν τα αλχημικά σύμβολα που απεικονίζονται στο υπέρθυρό της.

Αλλά και στις δύο πλευρές της μεγάλης εισόδου υπάρχουν στο υπέρθυρο δύο σειρές από 12 μετώπες και 12 μορφές που αντιπροσωπεύουν τα διαφορετικά στοιχεία και τις φάσεις της αλχημικής διαδικασίας. Μάλιστα σε αυτές τις μορφές, μία γυναίκα παρουσιάζεται τρεις φορές να κρατάει σε δίσκο ένα κοράκι, σύμβολο της σήψης, ή μία σαλαμάνδρα, σύμβολο της ασβεστοποίησης και ξεχωρίζει η αναπαράσταση με τον Φιλοσοφικό Υδράργυρο, που αποτελεί το σύμβολο της μεσαιωνικής επιστήμης.

Επίσης ξεχωρίζουν: ένας ιππότης με πανοπλία και δόρυ που προστατεύει το atanor (τον αλχημιστικό κλίβανο όπου προετοιμάζεται το μαγείρεμα των υλικών). Το κοράκι,το σύμβολο της σήψης που είναι απαραίτητο για τον διαχωρισμό του καθαρού και του ακάθαρτου,ιδιότητες που συνεδράζονται σε μια ίδια ένωση. Ένας άνθρωπος που κρατά ανοιχτό έναν κλίβανο και στο δεξί του χέρι τη φιλοσοφική λίθο. Στην κορυφή, όπου έζησε ο καμπούρης του Βίκτωρος Ουγκώ, μπορούμε να παρατηρήσουμε, στη γωνία του βόρειου πύργου, που περιβάλλεται από μάγισσες, το εντυπωσιακό ανάγλυφο ένας γέρου με φρυγικό σκούφο και παλτό, που ακουμπά με το ένα χέρι στην κουπαστή και με το άλλο χαϊδεύει τη γενειάδα του: είναι ο αλχημιστής, που εξετάζει και αναρωτιέται για την εξέλιξη του έργου.

Στο άλλο άκρο του νησιού είναι το Sainte-Chapelle, που χτίστηκε μεταξύ 1245 και 1248 για να φυλάξει τα λείψανα του Θείου Πάθους. Τα υπέροχα βιτρό παράθυρα εκτελέσθηκαν με γνώμονα τις αλχημικές διαδικασίες. Το αγαπημένο του Φουλκανέλι ήταν η Σφαγή των Αθώων, μία αλληγορική απεικόνιση του «θανάτου» της πρώτης ύλης στα χέρια του υδραργύρου, με απώτερο στόχο την «ανάστασή» του στις επόμενες φάσεις της κατεργασίας του πιο ευγενούς αποτελέσματος.

Οι μεσαιωνικοί κτίστες χάραξαν τα σύμβολα του Ερμητικού δόγματος στους τοίχους των καθεδρικών ναών, τα οποία άσκησαν μεγάλη επιρροή σε κατοπινά δείγματα της μοντέρνας οικιστικής και θρησκευτικής αρχιτεκτονικής: στη δεξιά όχθη, πίσω από το Λούβρο, η εκκλησία του Saint-Germain l’Auxerrois, μας εκπλήσσει με τα τρομακτικά, αποτρόπαια δαιμόνιά του, και το υποβλητικό γλυπτό της Παναγίας της Αιγυπτίας.

Λίγο πιο ανατολικά, βρίσκονται οι εκκλησίες του Saint-Merri και του Saint-Martin-des-Champs. Από την παλιά εκκλησία του Saint-Jacques de la Boucherie σήμερα υπάρχει μόνον ο πύργος, απ’ όπου ξεκινούσαν οι προσκυνητές για τον αποστολικό καθεδρικό του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα στη Γαλικία της Ισπανίας. Λίγα μέτρα από τον πύργο διασταυρώνονται δύο δρόμοι, ένας με το όνομα του Nicolas Flamel (ο οποίος το 1389 έφτιαξε την πύλη του Saint-Jacques) και της συζύγου του, Perrenelle.

Οκτώ τετράγωνα βορειότερα, στο 51 της οδού ντε Μοντμορενσί, υπάρχει μία επιγραφή: «Εδώ έζησε ο Νικολά Φλαμέλ, ένας πλούσιος παρισινός, ενορίτης του Saint-Jacques de la Boucherie, που ένας θρύλος τον θέλει να μετατρέπεται σε αλχημιστή σε αναζήτηση της φιλοσοφικής λίθου και του τρόπου μετατροπής του μολύβδου σε χρυσό».

Κανείς όμως δεν αρνείται, ωστόσο, ότι ο Φλαμέλ ξόδεψε όλη του την περιουσία για την κατασκευή καταφυγίων για τους ζητιάνους, σε νοσοκομεία και για το νεκροταφείο των Αθώων (Innocentes), στην πρόσοψη του οποίου έβαλε να χαράξουν το ιερογλυφικό με τα κλειδιά της επιστήμης του Ερμή, την οποία σύμφωνα με τον θρύλο διδάχθηκε από τον δάσκαλο Κάνς ( Canches) στη Λυόν.

Ένας χρονογράφος του δέκατου όγδοου αιώνα, δηλώνει πως τον είχε δει στην Όπερα του Παρισιού με τη σύζυγό του, Περενέλ, τέσσερις αιώνες μετά τον υποτιθέμενο θάνατό του, και ο θρύλος λέει ότι κατά την αφαίρεση της ταφόπλακάς του δεν βρέθηκαν λείψανα. Η ταφόπλακα του Φλαμέλ βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Κλυνί (Cluny). Αυτό το μουσείο φιλοξενεί επίσης μια σειρά από μεσαιωνικές ταπετσαρίες, όπως «Η Κυρία και ο Μονόκερως», η οποία σύμφωνα με τους Ερμητικούς δεν είναι, ή δεν είναι μόνον, μια αλληγορική ερμηνεία των αισθητηριακών αντιλήψεων, αλλά επίσης και η αλχημική εργασία: η κυρία που φέρει μια σημαία με τρία μισοφέγγαρα, που αντιπροσωπεύουν το κλάσμα του υδραργύρου που συλλέγονται στο τέλος της πρώτης κατεργασίας, τρεις φορές μικρότερο από τη συνολική ποσότητά του στην αρχή της αλχημιστικής διαδικασίας …

Οι Φουλκανέλι, Ζαν –Ζυλιέν Σαμπάν ( Jean-Julien Champagne, αν δεν ήταν το ίδιο και το αυτό πρόσωπο), Ρενέ Σβάλερ (για μερικούς, η πραγματική συγγραφέας των έργων που αποδίδονται στον Φουλκανέλι) και τα παιδιά του Φερδινάνδου Λεσσέψ, που άνοιξε την διώρυγα του Σουέζ, συνήθιζαν να μαζεύονται εκεί κοντά στο 76 της Rue de Rennes, στο βιβλιοπωλείο Livrairie du Merveilleux. Ο ιδιοκτήτης του Πιερ Ντιζόλ είχε ένα μοναδικό αρχείο αποκρυφικών επιστημών. Η θρυλική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει πια, αλλά όπως λένε οι ειδικοί στον εσωτερισμό, στα κοντινά βιβλιοπωλεία της πλατείας Σαιν Μισέλ, μπορεί κάποιος να βρει κάποιες «καλές επαφές».

Οι κληρονόμοι των Ναϊτών έκαναν τις μυστικές συναντήσεις τους κοντά στο σπίτι του Φλαμέλ, στο υπόγειο του Ωδείου, δίπλα στο γιγάντιο εκκρεμές του Φουκώ (που σήμερα εκτίθεται στο Πάνθεον): τουλάχιστον στην φαντασία του Ουμπέρτο ​​Έκο. Αλλά εξίσου παραληρηματική, όσο και αληθοφανής την ίδια στιγμή είναι και η ιδέα του Νταν Μπράουν: Το Άγιο Δισκοπότηρο βρίσκεται θαμμένο κάτω από την κορυφή της πυραμίδας του Λούβρου, που εγκαινιάστηκε το 1989. Διαφανής και αινιγματική, η πυραμίδα αυτή που θυμίζει τις αιγυπτιακές, θα συνεχίσει να εξάπτει τη φαντασία των πιστών του αποκρυφισμού, με τον ίδιο μαγνητισμό που τους ασκεί η γοτθική πρόσοψη της Νοτρ Νταμ.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)