Τρίτη μεσημέρι και οι δρόμοι της πόλης είναι γεμάτοι κίνηση. Φτάνοντας μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σταδίου, όμως, στη Στοά του Βιβλίου και στη Στοά Ορφέως η εικόνα αλλάζει: Καταστήματα με κατεβασμένα ρολά, μουτζουρωμένοι τοίχοι, ελάχιστοι περαστικοί. Η αίσθηση απαξίωσης και εγκατάλειψης δίνεται πιο έντονα σε όσους έχουν καιρό να περάσουν από το συγκεκριμένο σημείο. Ωστόσο, δεν πρόκειται για κάτι πρόσφατο. Τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση επιδεινώνεται σταδιακά και, σήμερα, προκαλεί πλέον θλίψη.
«Η ερήμωση των δύο στοών αποτελεί συνέπεια της οικονομικής κρίσης», εξηγεί ο Παντελής Δαρεμάς, υπάλληλος επί μία δεκαετία στο κατάστημα «Κοκκώνης» με τις σημαίες, τα είδη παρελάσεως και τα έπαθλα. «Οι ιδιοκτήτες των μαγαζιών άρχισαν να δυσκολεύονται να καλύψουν τα λειτουργικά έξοδά τους κι έτσι, αρκετά έκλεισαν, ενώ κάποια μεταφέρθηκαν σε άλλα σημεία της πόλης». Όπως αναφέρει ο ίδιος, τα περισσότερα καταστήματα διέκοψαν τη λειτουργία τους κατά τη διάρκεια του 2010 και στις αρχές του 2011, ενώ καθοριστικό παράγοντα για αυτή την εξέλιξη αποτέλεσαν τα υψηλά ενοίκια. «Τελικά, αυτά μειώθηκαν, αλλά με καθυστέρηση και πολλά μαγαζιά δεν παρέμειναν ανοιχτά έως τότε. Αργότερα, παρουσιάστηκαν ορισμένοι ενδιαφερόμενοι για εκ νέου εμπορική εκμετάλλευση των χώρων, αλλά οι προτάσεις τους δεν ευοδώθηκαν».
Το φως πέφτει στην άδεια Στοά.
Το κατάστημα «Κοκκώνης» ξεκίνησε τη λειτουργία του στη Σμύρνη το 1897, μεταφέρθηκε στην Αθήνα το 1922 και, συγκεκριμένα, στη στοά Ορφέως του Αρσακείου Μεγάρου το 1929. «Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα εδώ, καθώς άνοιξε τις πόρτες του σχεδόν με την κατασκευή του κτιρίου», επισημαίνει ο Παντελής Δαρεμάς. «Ωστόσο, στη διάρκεια της κρίσης, αναγκαστήκαμε κι εμείς να μετακινηθούμε σε μικρότερο χώρο, προκειμένου να καταβάλλουμε χαμηλότερο ενοίκιο».
Στόρια παντού.
Και ο ίδιος, πάντως, συμφωνεί ότι η εικόνα που παρουσιάζουν οι δύο στοές σήμερα απέχει κατά πολύ από εκείνη προηγούμενων δεκαετιών. «Τότε, αυτό ήταν ένα από τα πιο ζωντανά σημεία της πόλης», περιγράφει. «Τώρα, έχουν κλείσει ακόμη και καταστήματα που λειτουργούσαν επί 40-50 χρόνια, πολύ λιγότερος κόσμος περνά και κυρίως για να φτάσει στη δουλειά του, ενώ τα σχόλια των μεγαλύτερων ηλικιακά Αθηναίων εκφράζουν στεναχώρια». Κατά καιρούς, μάλιστα, έχουν συμβεί περιστατικά που προκάλεσαν φόβο σε θαμώνες και περαστικούς. «Η διακίνηση ναρκωτικών ήταν εμφανής. Τώρα, ευτυχώς, δεν παρατηρούμε κάτι τέτοιο».
Οι σημαίες στη Στοά θυμίζουν ότι μέσα λειτουργεί το κατάστημα του Ηλία Κοκκώνη.
Κατά την περιήγησή μας στο χώρο, συναντούμε και άλλους εργαζόμενους των εναπομεινάντων καταστημάτων, οι οποίοι αναφέρονται στην κατάσταση με την ίδια απογοήτευση και ανησυχία για το μέλλον. «Ακόμη και οι εκδοτικοί οίκοι που στεγάζονταν εδώ, όπως και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, έχουν μειωθεί», σημειώνει πρώην υπάλληλος βιβλιοπωλείου, το οποίο έχει πάψει να λειτουργεί. «Για παράδειγμα, οι παρουσιάσεις βιβλίων πραγματοποιούνται σε άλλους χώρους. Φυσικά, είναι θετικό να ανοίγουν νέες αίθουσες πολιτισμού στην πόλη, αλλά, ταυτόχρονα, λυπηρό αυτές οι στοές να θυμίζουν πια νεκροταφείο. Ενώ θα έπρεπε να έχουν διατηρήσει την αίγλη τους, δεν σου κάνει καρδιά να έρθεις ούτε για αγορές, ούτε για να παρακολουθήσεις κάποια εκδήλωση».
Στο εσωτερικό της Στοάς του Βιβλίου.
Τι προσφέρει, λοιπόν, ελπίδα μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα; Οι, έστω και λίγοι, πιστοί θαμώνες του συγκεκριμένου σημείου αναφέρονται στην πρόθεση της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, ως ιδιοκτήτριας των στοών, να του δώσουν και πάλι ζωή. Ειδικότερα, έχουν κατατεθεί προτάσεις από δύο επενδύτριες εταιρείες (την Bluehouse Capital και την Legendary Food) για τη μίσθωση και τον τρόπο αξιοποίησής του. Μια από τις επικρατέστερες ιδέες αφορά την ανάπτυξη σύγχρονων αγορών τροφίμων κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα των μεγάλων Food Galleries, καθώς και χώρων εστίασης και ψυχαγωγίας. Παράλληλα, σχεδιάζεται να διατηρηθούν τα υπάρχοντα καταστήματα που έχουν ήδη μακροχρόνιες μισθώσεις. Σήμερα, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία βρίσκεται στη φάση της τελικής αξιολόγησης των προτάσεων πριν την οριστική επιλογή.
Ευτυχώς κάπου κάπου συναντά κανείς ζωή. Έστω, και σε κατάσταση χαλάρωσης.
Πριν από μερικά χρόνια χτυπούσε η καρδιά του βιβλίο εδώ.
Και τώρα είναι ένα απλό πέρασμα. Περιμένουμε όμως τη νέα μορφή της στοάς.
Σε κάθε περίπτωση, επιθυμία των καταστηματαρχών, των κατοίκων της περιοχής, αλλά και όσων Αθηναίων συχνάζουν εκεί, είναι η αναμόρφωση των στοών, ώστε να αποτελέσουν εκ νέου ελκυστικό μέρος συνάντησης για όλους. «Θα επιτευχθεί κάτι τέτοιο σύντομα και με αποτελεσματικό τρόπο; Μακάρι!», μας λένε όσοι συναντούμε. «Χρειάζεται, πάντως, να υπάρξει προσεγμένη εικόνα και υψηλή επισκεψιμότητα.
Να ανοίξουν καινούρια μαγαζιά και αίθουσες πολιτισμού. Αν συνεχιστεί η υπάρχουσα κατάσταση, κινδυνεύουν να κλείσουν ακόμη και όσα έχουν απομείνει», συνοψίζει ο Παντελής. «Εκτός των άλλων, οι συγκεκριμένες στοές είναι από τις πιο όμορφες και ιστορικές της Αθήνας και βρίσκονται σε πολύ κεντρικό σημείο. Είναι κρίμα, λοιπόν, να αντικρύζουν τόσο αποκαρδιωτικό θέαμα οι κάτοικοι και οι ξένοι επισκέπτες».