Οι βόλτες μου στο κέντρο της Αθήνας, είχαν συνδεθεί εδώ και αρκετά χρόνια με τα χάδια στον Σωκράτη, τον «εμβληματικό» αδέσποτο σκυλάκο, τον οποίο έβλεπα να χουζουρεύει στο πεζοδρόμιο κάθε φορά που περνούσα από την Αιόλου. Ο Σωκράτης, έχοντας περάσει τα 13 χρόνια της ζωής του στο δρόμο, χτυπήθηκε τον περασμένο Νοέμβρη από διερχόμενο φορτηγό, ο οδηγός του οποίου τον εγκατέλειψε αβοήθητο. Τα τραύματά του ήταν τόσο βαριά, ώστε παρά την μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλαν εθελοντές και γιατροί, ο Σωκράτης δεν τα κατάφερε. Η περίπτωσή του, είναι μία από τις δεκάδες περιπτώσεις αδέσποτων ζώων που βρίσκουν τραγικό θάνατο στην άσφαλτο. Οι φόλες – αυτή η «επιτομή» της κενο-ψυχίας του ανθρώπου – έρχονται να προστεθούν ανάμεσα στους κινδύνους που αντιμετωπίζει ένα αδέσποτο.
Μέσα σε ένα κλίμα επικινδυνότητας, αλλά και εγκατάλειψης – καθώς τα περισσότερα από τα ζώα που ζουν στο δρόμο έχουν εγκαταλειφθεί από τις ίδιες τις οικογένειές τους – οι άνθρωποι του Δήμου Αθηναίων μαζί με φιλόζωους πολίτες πήραν πριν από μερικούς μήνες την απόφαση να δημιουργήσουν το Σύγχρονο Καταφύγιο Αδέσποτων Ζώων στο Βοτανικό, δίνοντας την ευκαιρία στους τετράποδους φίλους μας να ζήσουν υπό αξιοπρεπείς συνθήκες, ωσότου βρεθεί ο κατάλληλος άνθρωπος που θα τους υιοθετήσει και θα γεμίσει την κάθε ημέρα τους με αγάπη. Αποτίοντας φόρο τιμής στον Σωκράτη, το Καταφύγιο πήρε το όνομά του, διαδίδοντας στον κόσμο το μήνυμα ότι η ζωή στο δρόμο είναι πάρα πολύ επικίνδυνη κι αντίξοη, ακόμη και για τα ζώα που έχουν μάθει επί χρόνια να ζουν έτσι. Από τον Οκτώβρη του 2019, σύμφωνα με τη Σεραφίνα Αβραμίδου, εντεταλμένη Σύμβουλο του Δήμου Αθηναίων για τα ζώα και υπεύθυνη της οργάνωσης του Καταφυγίου, έχουν υιοθετηθεί περίπου 450 σκύλοι και άλλες 70 γάτες, ενώ όπως μοιράζεται η ίδια κατά τη συνάντησή μας στο χώρο του Καταφυγίου, το γραφείο της στην Αιόλου έχει μετατραπεί σε «γατόνα», μέχρι να θέσουν σε εφαρμογή ένα οργανωμένο πρόγραμμα και για τις αδέσποτες γάτες της Αθήνας.
Εκείνο το ηλιόλουστο μεσημέρι που επισκέφτηκα το καταφύγιο στον Βοτανικό, γνώρισα 85 πλάσματα που αποζητούσαν την ανθρώπινη επαφή και φροντίδα. Το βλέμμα τους, επανέφερε με συγκίνηση στις σκέψεις μου την εικόνα του σκύλου μου που έφυγε από τη ζωή πριν από μισό χρόνο. Υπήρξε κι εκείνος κάποτε ένα από τα πολλά ζώα των οποίων το μέλλον στο δρόμο μοιάζει τόσο αβέβαιο. «Ο χώρος όπου στεγάζεται σήμερα το Καταφύγιο, ανήκει στην Καθαριότητα του Δήμου Αθηναίων. Πριν από δέκα περίπου χρόνια το μέρος ήταν σαν χωματερή και κάποιοι φιλόζωοι του τομέα της καθαριότητας, όταν έβρισκαν ένα αδέσποτο ζώο, το έφερναν εδώ για να το προστατεύσουν πληρώνοντας από μόνοι τους τις τροφές του και τους γιατρούς», μου εξηγεί η Σεραφίνα Αβραμίδου, με τα γεμάτα λαχτάρα για ζωή γαβγίσματα των τετράποδων φίλων της να πλαισιώνουν τη συζήτησή μας. «Δεν υπήρχε τότε κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα στον Δήμο από την προηγούμενη Διοίκηση. Τα ζώα ζούσαν κυριολεκτικά μαζί με τα μπάζα. Δεν υπήρχαν οι υποδομές, ήταν ένα άσχημο θέαμα, αλλά υπήρχε πάρα πολύ καλή πρόθεση», συμπληρώνει.
Στόχος των ανθρώπων που ανέλαβαν το έργο του Καταφυγίου στον Βοτανικό ήταν να δημιουργήσουν έναν αξιοπρεπή χώρο για τα αδέσποτα ζώα, χωρίς ωστόσο να υποστηρίζουν την «ιδρυματοποίηση» των φιλοξενούμενων τετράποδων. «Δεν φτιάχνουμε έναν χώρο όπου “στοιβάζουμε” τα ζώα μόνο και μόνο για να πούμε ότι δεν βρίσκονται στο δρόμο. Το σκεπτικό μας είναι να υπάρχει ένας ασφαλής χώρος ωσότου υιοθετηθούν, όπως και θεωρούμε ότι είναι αυτό το Καταφύγιο – που φυσικά βρίσκεται υπό εξέλιξη και θέλουμε πάντα να το βελτιώνουμε. Στα άμεσα σχέδιά μας, υπάρχει και η δημιουργία μιας προσομοίωσης ενός επιπλωμένου δωματίου σπιτιού, ώστε εκεί τα ζώα μαζί με τον εκπαιδευτή να μπορούν να εξοικειώνονται με το σπιτικό περιβάλλον. Επιθυμούμε να επεκταθούμε σταδιακά και να δημιουργήσουμε περισσότερο χώρο για τα ζωάκια».
Όποιος επισκεφτεί το Καταφύγιο θα συναντήσει, πέρα από κάθε λογής μουσούδες, και μια μικρή πισίνα. Η αρχική ιδέα ήταν να δημιουργηθεί μια γούρνα για να πλατσουρίζουν και να δροσίζονται οι σκύλοι το καλοκαίρι, καθώς οι περισσότεροι απολαμβάνουν το νερό. «Τελικά, για λόγους απορροής των υδάτων δημιουργήθηκε η πισίνα την οποία τα ζωάκια μας χαίρονται πολύ! Οι σκύλοι του Καταφυγίου προαυλίζονται τουλάχιστον τρεις φορές τη μέρα. Βγαίνουν μοιρασμένοι σε γκρουπάκια, αφού πρωτίστως οι εργαζόμενοι του Καταφυγίου και οι εθελοντές έχουν καταλάβει ποιοι σκύλοι μπορούν να συνυπάρξουν και να βγουν αρμονικά μαζί. Πάντα υπάρχει παρακολούθηση κατά τη διάρκεια του προαυλισμού». Στο Καταφύγιο, εργάζονται σε σταθερή βάση πέντε άτομα, ενώ πρόκειται να ενταχθούν στην ομάδα τρεις ακόμη άνθρωποι. Ανάμεσα στις αρμοδιότητές τους είναι ο καθαρισμός του χώρου, η σίτιση, η ώρα της βόλτας και η γενικότερη περίθαλψη των ζώων. Ένας εργαζόμενος μάλιστα μένει δίπλα στον χώρο του Καταφυγίου, οπότε εξασφαλίζεται η επί 24ώρου βάσεως παρακολούθηση των ζώων.
«Η διαδικασία της προσέλευσης των σκύλων στο Καταφύγιο ξεκινάει με το που βρούμε ένα ζώο στο δρόμο, είτε από μόνοι μας, είτε όταν μας πάρει τηλέφωνο κάποιος πολίτης που έχει εντοπίσει αδέσποτο. Διαθέτουμε τη σελίδα “Animal City of Athens” στο Facebook και το Instagram, ενώ από τον περασμένο Αύγουστο λειτουργεί και η ιστοσελίδα μας animalcityofathens.gr». Σε αυτή, ο κόσμος μπορεί να δει όλα τα ζώα του Καταφυγίου προς υιοθεσία, μαζί με τα βασικά στοιχεία τους. Έπειτα, ο ενδιαφερόμενος κλείνει ένα ραντεβού, ώστε να έχει κανονιστεί η παρουσία του εκπαιδευτή στο χώρο. Όπως μου αναφέρει η κα. Αβραμίδου, «πολλές φορές βλέπει κάποιος ένα ζώο στη φωτογραφία, του αρέσει, αλλά όταν έρθει και μιλήσει με τον εκπαιδευτή αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να μην ταιριάζει στον τρόπο ζωής του, να μην έχει τον κατάλληλο χρόνο να διαθέσει για τη φροντίδα του, να υπάρχει δυσκολία στη συνύπαρξη με κάποιο άλλο ζώο. Είναι επίσης απαραίτητο να είναι όλοι σύμφωνοι για την υιοθεσία στην οικογένεια ώστε να μην καταλήξει εκ νέου το ζώο στο δρόμο. Το ζώο δεν είναι παιχνίδι, υπάρχει ευθύνη και υποχρέωση χρόνων. Θα αναρτήσουμε μάλιστα στην ιστοσελίδα μας ένα ερωτηματολόγιο, ώστε να το συμπληρώνουν οι ενδιαφερόμενοι προτού έρθουν και να είναι κι εκείνοι «υποψιασμένοι» για το τι ζητάμε από έναν υποψήφιο κηδεμόνα».
Εάν ένας ενδιαφερόμενος καταλήξει στο ότι επιθυμεί να υιοθετήσει ένα σκυλάκι, θα επισκεφτεί το καταφύγιο δύο με τρεις φορές ακόμη, ώστε να παρακολουθήσει πώς αυτό συμπεριφέρεται, να το βγάλει βόλτα, να εξοικειωθεί ο σκύλος, αλλά και ο άνθρωπος και εάν όλα κυλήσουν ομαλά, υπογράφεται το συμβόλαιο υιοθεσίας. «Όλα τα ζώα που φεύγουν από εμάς, προτού βρεθούν σε ένα σπίτι είναι εμβολιασμένα, στειρωμένα και αποπαρασιτωμένα με δική μας ευθύνη, έχοντας πραγματοποιήσει όλες τις απαραίτητες εξετάσεις ώστε να γνωρίζουμε εάν ένα σκυλάκι πρέπει ενδεχομένως να ακολουθήσει κάποια θεραπεία προτού στειρωθεί. Για κάθε υιοθεσία που γίνεται, δίνουμε ένα grooming ως δώρο το οποίο μας παρέχει η κοπέλα που το αναλαμβάνει στο salon της. Ανεξαρτήτως της υιοθεσίας, εμείς πηγαίνουμε εκεί και η κοπέλα αναλαμβάνει να πλύνει και να περιποιηθεί όλα τα ζώα του Καταφυγίου. Παρέχουμε ακόμη στους νέους κηδεμόνες ένα μονοετές συμβόλαιο ενδονοσοκομειακής και εξωνοσοκομειακής κάλυψης, από την εταιρία wedo.insure, καλύπτοντας έτσι ορισμένες πολύ σημαντικές ανάγκες του ζώου».
«Στην πόλη της Αθήνας όλα τα σκυλάκια που ζουν στο δρόμο είναι πλέον στειρωμένα. Οι γάτες δυστυχώς είναι πάρα πολλές και αναπαράγονται με ταχύτατους ρυθμούς. Οι Δήμοι δεν ασχολούνται ιδιαίτερα μαζί τους, οπότε πρόκειται για μια κατάσταση που έχει γίνει ανεξέλεγκτη εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Εμείς έχουμε σκοπό να ξεκινήσουμε να βάζουμε σε μία σειρά τη μέριμνα των γατών. Είχαμε ένα Πρόγραμμα στο οποίο αναλαμβάναμε τις στειρώσεις και ό,τι άλλο χρειαζόταν, ωστόσο η σύμβαση έληξε και πρέπει να την ανανεώσουμε. Ο μεγάλος μας στόχος είναι να φτιάξουμε δικό μας κτηνιατρείο και έχουμε ήδη βάλει μπρος τις διαδικασίες. Έχουμε βρει το χώρο και προχωράμε στην αδειοδότηση. Απαιτείται κάτι πολύ οργανωμένο για να ελεγχθεί ο υπερπληθυσμός στις γάτες. Επιθυμούμε, ξεκινώντας από την πρώτη δημοτική κοινότητα της Αθήνας, να βρεθούμε σε κάθε γειτονιά ξεχωριστά και να στειρώσουμε τη μία γατο-αποικία μετά την άλλη».
Όσον αφορά το νέο νομοσχέδιο για τα ζώα συντροφιάς, η κα. Αβραμίδου αναγνωρίζει πως απαιτούνται αρκετές αλλαγές και βελτιώσεις, αναφέροντάς μου ωστόσο πως είναι απόλυτα θετική στο κομμάτι των στειρώσεων. «Όσο κατά κι αν είμαι, ακόμη κι αν βάλει κάποιος ένα ζώο που έχει στο σπίτι του να ζευγαρώσει μια φορά, πρέπει να γνωρίζει πως η αναπαραγωγή του δεν ακολουθεί τους «νόμους της φύσης», όπως συμβαίνει με τα ζώα της άγριας ζωής. Ένα κατοικίδιο που βρίσκεται στο σπίτι δεν θα συνεχίσει να αναπαράγεται με τους φυσιολογικούς ρυθμούς. Εάν το ζώο που δεν ζευγαρώνει δεν στειρωθεί, μπορούν να προκύψουν ακόμη και πολλά προβλήματα υγείας».
«Ζούμε σε μία χώρα όπου το πρόβλημα της ύπαρξη αδέσποτων το έχουμε δημιουργήσει εμείς οι άνθρωποι. Κανένα ζώο δεν θέλει να γεννιέται και να ζει υπό τις επικίνδυνες και ανασφαλείς συνθήκες στο δρόμο. Η ζωή στο δρόμο είναι πάρα πολύ δύσκολη, ειδικά εάν μιλάμε για αστικά κέντρα όπως η Αθήνα. Έχουμε αναγκάσει τα ζώα να ζουν σε ένα περιβάλλον που δεν είναι το φυσικό τους. Το ενθαρρυντικό είναι πως οι σκύλοι που ζουν στους δρόμους της Αθήνας λαμβάνουν πολλή φροντίδα από τους εθελοντές εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Υπήρχε και η συμβολή του Δήμου, αλλά οι εθελοντές κάνουν τη ζωτική δουλειά. Μάλιστα, τα περισσότερα από τα αδέσποτα σκυλιά, φροντίζονται τόσο, που πεθαίνουν λόγω μεγάλης ηλικίας και όχι λόγω κάποιας αρρώστιας. Όσα δεν έχουν πεθάνει λόγω γηρατειών, έχουν πεθάνει από διερχόμενα αυτοκίνητα. Ένα από τα σκυλάκια μας, ο Πρίγκιπας, ζούσε στην Ιερά Οδό στα γραφεία της καθαριότητας, τον φρόντιζαν οι φιλόζωοι υπάλληλοι και έχει φτάσει 19 ετών. Τον έχουμε πλέον στο Καταφύγιο, ώστε να περάσει με αγάπη και φροντίδα το υπόλοιπο της ζωής του κοντά μας».
Η απώλεια του Σωκράτη, ήταν μονάχα μία από τις πολύ πρόσφατες και σπαρακτικές περιπτώσεις αδέσποτου σκύλου που σκοτώθηκε από διερχόμενο αυτοκίνητο στο δρόμο. Ήταν ένας «άρχοντας» που αποζητούσε μόνο χάδια και αγάπη, όπως τον αποκαλεί η κα. Αβραμίδου. Προς τιμήν του Σωκράτη, η ομάδα Urban Act και ο καλλιτέχνης “Life in Colour”, έχουν δημιουργήσει στο Καταφύγιο που φέρει το όνομά του, ένα graffiti με την προσωπογραφία του.
«Βάσει νόμου, όταν περισυλλέξεις ένα ζώο από το δρόμο, ακολουθείς την απαραίτητη διαδικασία (εξετάσεις, στείρωση, εμβολιασμός) και το επανατοποθετείς εκεί που το βρήκες. Εμείς όμως δεν κάνουμε επανεντάξεις, καθώς αναγνωρίζουμε πως τα περισσότερα από τα ζώα που μαζεύουμε προέρχονται από εγκατάλειψη, από ένα σπίτι στο οποίο κάποτε ήταν προφυλαγμένα. Αφήνοντάς τα στο δρόμο, απλούστατα τα καταδικάζουμε σε θάνατο. Αυτή τη στιγμή φιλοξενούμε 85 περίπου σκυλάκια, είμαστε σχεδόν γεμάτοι και συνεχίζουν συνεχώς να έρχονται κι άλλα όσο ο κόσμος μαθαίνει για το Καταφύγιο. Είναι όμως σύνηθες να μας παίρνουν ακόμη και άνθρωποι που σκοπεύουν να εγκαταλείψουν ένα ζώο και να το παρουσιάζουν ως αδέσποτο για να το πάρουμε εμείς. Σε αυτή την περίπτωση τους λέμε να δηλώσουν στο αστυνομικό τμήμα πού ακριβώς το βρήκαν. Εάν δεν αληθεύει αυτό που λένε, συνήθως φοβούνται και δεν προβαίνουν σε αυτή την κίνηση».
Λίγο προτού ολοκληρώσουμε τη συζήτησή μας και γνωρίσω ένα προς ένα τα τετράποδα πλάσματα που φιλοξενούνται στο Καταφύγιο, η κα. Αβραμίδου μου επισημαίνει πως είναι αναγκαίο να γίνει κάτι πιο δεσμευτικό όσον αφορά το microchip. «Ο τωρινός νόμος, ο 4039, αναφέρει ότι το microchip είναι υποχρεωτικό, χωρίς ωστόσο να το εφαρμόζουν όλοι. Είναι ένας πολύ βασικός τρόπος για να μη γίνονται εγκαταλείψεις, καθώς επιβάλλονται και τα ανάλογα πρόστιμα, αρκετά από τα οποία με το νομοσχέδιο αυστηροποιούνται. Η εγκατάλειψη για παράδειγμα, ανάγεται σε κακούργημα. Ιδίως για τα νεογέννητα ζώα, επιβάλλεται σε όποιον τα εγκαταλείψει πρόστιμο 50.000 ευρώ και ποινή φυλάκισης μέχρι δέκα χρόνια».