«Η Τράπεζα Χρόνου είναι ένα δίκτυο ανταλλαγής υπηρεσιών κυρίως, χωρίς όμως να μεσολαβούν τα χρήματα. Δεν πληρώνουμε με χρήμα, ανταλλάσσουμε υπηρεσίες και δίνουμε χρόνο -ώρες- ο ένας στον άλλο. Η μονάδα μέτρησης, το νόμισμά μας, είναι ο χρόνος. Μπορεί οποιοσδήποτε να φτιάξει ένα προφίλ στην Τράπεζα Χρόνου και ν’ αρχίσει να ανταλλάσσει υπηρεσίες, να έχει ένα δικό του λογαριασμό στον οποίο πιστώνονται οι ώρες του. Είναι η μοναδική τράπεζα που δεν έχει επιτόκια, δεν υπάρχουν ενοχλητικά τηλεφωνήματα ‘μας χρωστάτε τόσο χρόνο, πότε θα μας τον δώσετε;’. Είναι, ίσως, η καλύτερη τράπεζα του κόσμου που λειτουργεί με τη φιλοσοφία της ανταποδοτικής αλληλεγγύης, όχι της ελεημοσύνης. Ένα ανοιχτό δίκτυο που μπορούν να συμμετέχουν όλοι», λέει η Χριστίνα Παπαδοπούλου.
Η αρχή για την Τράπεζα Χρόνου της Αθήνας έγινε τον Μάιο του 2011, την περίοδο που οι «Αγανακτισμένοι» είχαν κατακλύσει την πλατεία Συντάγματος. Μέσα από τις συλλογικές συζητήσεις, διαδικασίες και συνελεύσεις ενώθηκαν άνθρωποι με την ίδια ιδέα και την υλοποίησαν.
«Μαζευτήκαμε κάποιοι που είχαμε την ιδέα ενός εναλλακτικού, αλληλέγγυου, συστήματος ανταλλαγής. Έτσι, μας ένωσαν και ξεκινήσαμε τις συνεργασίες, αποφασίσαμε ότι από όλα τα διαφορετικά, εναλλακτικά συστήματα ανταλλαγής που υπάρχουν, θα κάνουμε Τράπεζα Χρόνου. Σκεφτήκαμε ότι είναι το πιο δίκαιο και απλό εργαλείο που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε ανταλλαγές υπηρεσιών».
Δεν πρόκειται, βέβαια, για ελληνικό εύρημα, καθώς, όπως σημειώνει η Χριστίνα, «Τράπεζες Χρόνου υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, ακόμη και στην Αμερική που είναι η επιτομή του καπιταλισμού. Στην Ελλάδα υπήρχε πριν από μας. Το Δίκτυο Γυναικών Δάφνης είχε φτιάξει την πρώτη Τράπεζα Χρόνου και είμαστε ευγνώμονες στη Νίκη Ρουμπάνη που είναι υπεύθυνη, γιατί μας πρόσφερε πολύ μεγάλη βοήθεια στην αρχή για το πώς λειτουργεί».
Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς είχαν φτιάξει με εθελοντική εργασία, χωρίς χρήματα, το site του δικτύου, παίρνοντας ως πρότυπο την πλατφόρμα της Τράπεζας Χρόνου του Σαν Φρανσίσκο.
Εξ αρχής υπήρξε αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον, το οποίο προοδευτικά αυξάνεται. Ξεκίνησε με 500 μέλη και σήμερα μετρά περίπου 3.000. Η Χριστίνα Παπαδοπούλου διευκρινίζει, ωστόσο, ότι «δεν σημαίνει ότι είναι όλοι ενεργοί. Περίπου τα μισά μέλη είναι, προσπαθούμε, όμως, να τους κάνουμε όλους πιο ενεργούς, γιατί έχει σημασία να καταλάβει ο κόσμος την αξία του δικτύου. Είναι μια διαδικασία που θέλει χρόνο, εκπαίδευση, να καταλάβει ο άλλος τη φιλοσοφία πίσω από το δίκτυο, δεν είναι μόνο ότι δεν έχουμε λεφτά και γι’ αυτό το χρησιμοποιούμε. Είναι ένας τρόπος ζωής, είναι πολύ σημαντικό ο άλλος να καταλαβαίνει την ουσία του. Η αλληλεγγύη δεν χρειάζεται μόνο σε δύσκολους καιρούς, θα έπρεπε να υπάρχει μέσα μας πάντα, ανεξάρτητα από το αν έχουμε χρήματα ή δουλειά. Γι’ αυτό κάνουμε δράσεις και εκδηλώσεις για να το τονίσουμε, δεν θέλουμε να καταρρεύσει η προσπάθεια. Δεν θέλουμε να διαλυθεί αν τελειώσει η κρίση. Υπάρχει η ανάγκη και δημιουργείς κάτι, αλλά αυτό που δημιουργούμε εμείς δεν είναι προϊόν, δεν είναι ένα κοινωνικό φαρμακείο ή ένα συσσίτιο, αλλά κάτι που ο άλλος μπορεί να το χρησιμοποιεί για πάντα».
Οι υπηρεσίες που προσφέρονται είναι πολλές και ενδιαφέρουσες.
«Έχουμε ψυχοθεραπεία και μάλιστα, με πολύ καλές κριτικές. Η ψυχοθεραπεία δουλεύει πολύ, σε σημείο που οι ψυχοθεραπευτές μας λένε ότι δεν μπορούν να πάρουν άλλους. Οποιοδήποτε τεχνικό επάγγελμα, ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, ελαιοχρωματιστές, επισκευαστές ηλεκτρονικών υπολογιστών. Έχουμε πολλά μαθήματα, ξένων γλωσσών, ελληνικών, χορών. Πολλή δουλειά έχει και ο μοναδικός οδοντίατρός μας, από τον οποίο είναι πολύ ευχαριστημένοι όσοι τον επισκέπτονται.
Έχουμε κομμωτές, μανικιούρ-πεντικιούρ, μασάζ, tai chi, yoga, pilates, φύλαξη ζώων, παιδιών. Το θετικό είναι ότι υπάρχουν αγγελίες προσφοράς και ζήτησης, επομένως, ανά πάσα στιγμή, μπορείς να ψάξεις και να δεις αν μπορείς να ανταποκριθείς, να βοηθήσεις. Ή, αν θες κάτι, βάζεις αγγελία ζήτησης, οπότε ο άλλος σε βρίσκει πιο εύκολα και υπάρχει μια πολύ πιο άμεση επικοινωνία».
Δεν λείπουν, βέβαια, και οι πιο διασκεδαστικές υπηρεσίες. Στο δίκτυο υπάρχει και αστρολόγος για όποιον ενδιαφέρεται να δει τον αστρολογικό του χάρτη.
Όσον αφορά την ασφάλεια, έγκειται απόλυτα στην ευθύνη κάθε μέλους, καθώς δεν γίνεται ταυτοποίηση στοιχείων, αλλά, υπάρχει η προτροπή να συναντώνται σε ένα ασφαλές χώρο πριν την ανταλλαγή υπηρεσιών. Επίσης, κάθε λήπτης της υπηρεσίας, όταν μπει στο λογαριασμό του άλλου για να πιστώσει τις ώρες, μπορεί να κάνει και κριτική, κάποιο σχόλιο για την υπηρεσία, το οποίο δεν υπάρχει δυνατότητα να σβηστεί. Έτσι, μπορούν να το δουν και όλοι οι υπόλοιποι.
«Τρία χρόνια που λειτουργούμε δεν έχουμε κανένα παράπονο, ούτε περίεργο συμβάν» τονίζει η Χριστίνα. «Ευτυχώς, δεν έχει συμβεί τίποτε κακό. Όλα πάνε ρολόι».
Οι δράσεις τους είναι διαφόρων ειδών, διασκεδαστικές όπως πικνικ, camping, αλλά και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις με προβολή ντοκιμαντέρ, workshops, καθαρισμό παραλιών. Τον Ιούλιο, για παράδειγμα, στο αυτοδιαχειριζόμενο camping της Βούλας, έκαναν μια σειρά εκδηλώσεων με αφορμή το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων από το ΤΑΙΠΕΔ.
Στις 10 και μέχρι τις 12 Οκτωβρίου 2014, θα διεξαχθεί το 3ο Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας, μια πρωτοβουλία της Τράπεζας Χρόνου της Αθήνας σε συνεργασία με άλλα δίκτυα και συλλογικότητες από όλη την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό.
«Φέτος, θα έρθουν ομάδες από Ισπανία, Γερμανία, Αγγλία, που έχουν την ίδια φιλοσοφία μ’ εμάς. Θα ανταλλάξουμε εμπειρίες, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε το πρώτο βήμα ενός πανευρωπαϊκού δικτύου αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας. Υπάρχει μια crowdfunding σελίδα (http://www.kapipal.com/festival4sce2014) για να μπορέσουμε να καλύψουμε τα έξοδά τους, γιατί όλα αυτά δεν έχουν χρηματοδότηση, δεν παίρνουμε λεφτά από πουθενά, είναι ενάντια στην φιλοσοφία μας. Οποιαδήποτε σχέση με κράτος και κυβέρνηση-πολιτικά κόμματα, δεν υπάρχει. Επομένως, αυτή είναι η μοναδική λύση για να μαζευτούν τα χρήματα, ώστε να μπορέσουμε να καλύψουμε τα έξοδα».
Κλείνοντας αισίως τα τρία χρόνια ζωής του το Φεστιβάλ αποδεικνύει τη σημασία της επιμονής και της συνεργασίας.
«Είναι συγκινητικό όταν μια ιδέα υλοποιείται χωρίς χρήματα, χωρίς να έχεις ανάγκη κανέναν και βλέπεις πώς η δύναμη των ανθρώπων και το αίσθημα της αλληλεγγύης και της προσφοράς έχει ένα αποτέλεσμα. Τις προηγούμενες χρονιές, έβλεπες τα χαμόγελα του κόσμου, τα δικά μας, παρόλο που ήμασταν εκεί μέρες και κοιμόμασταν ελάχιστα, έβλεπες πόσα μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι χωρίς καμία στήριξη απ’ όλους αυτούς που πιστεύουμε ότι χρειαζόμαστε στήριξη. Η αυτό-οργάνωση που τη βλέπεις στην πράξη και το ζεις σε συγκινεί, γιατί είσαι μέρος του».
Η σελίδα του 3ου Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας εδώ.