Την ώρα που στην Κίνα σχηματίζονται ουρές χιλιομέτρων για την έλευση του iphone 5S, την ώρα που ατελείωτοι τεχνοκρατικοί (sic) διάλογοι γεμίζουν τα timelines και τις αντίστοιχου περιεχομένου ιστοσελίδες με τα χαρακτηριστικά και τις συγκρίσεις των νέων μοντέλων της Apple, καθώς μιλάμε για επενδύσεις και παγκόσμιο ανταγωνισμό, για καθιέρωση συνθηκών εργασίας στα εργοστάσια παραγωγής, την ίδια στιγμή έρχεται στο φως ρεπορτάζ σχετικά με το -επιβεβλημένο υπό τις ευλογίες της κινεζικής κυβέρνησης και της Apple- καθεστώς εργασιακής εκπαίδευσης μαθητών στα εργοστάσια της τελευταίας, στην Κίνα.
Αφορμή στάθηκε η επικείμενη έκδοση του βιβλίου της Jenny Chan, Pun Ngai και Mark Selden που αποτελεί μια συλλογή από 63 συνεντεύξεις-μαρτυρίες εργαζόμενων μαθητών στα εργοστάσια της Foxconn η οποία αποτελεί τον βασικό προμηθευτή της Apple στην Κίνα, μία από τις πιο ισχυρές συνεργαζόμενες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρονικών προϊόντων παγκοσμίως και κατατάσσεται στους μεγαλύτερου βεληνεκούς χρήστες μαθητικής, ανήλικης εργασίας.
Χαρακτηριστική, τυπική περίπτωση είναι αυτή του Zhang Lintong (ψευδώνυμο για ευνόητους λόγους) η οποία περιλαμβάνεται στο εν λόγω βιβλίο και παρουσιάζει σε δημοσίευμά της η Guardian. Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ, τον Ιούνιο του 2011 ο Zhang μαζί με συμμαθητές του, χωρίς δυνατότητα επιλογής, μεταφέρθηκαν στο γιγάντιο εργοστάσιο της Foxconn για εξάμηνη πρακτική άσκηση στη νότια πόλη της Shenzhen, ένα 20ωρο ταξίδι με το τρένο από το σπίτι του στην κεντρική Κίνα. «Μπορούσαμε να το αποφύγουμε μόνο αν παρουσιάζαμε μια βεβαίωση από δημόσιο νοσοκομείο ότι είμαστε πολύ άρρωστοι», αναφέρει ο 16χρονός. Ως πρωτοετής σπουδαστής σε σχολείο επαγγελματικής εκπαίδευσης, θεωρείται παράνομο να σταλεί σε οποιαδήποτε θέση πρακτικής, καθώς σύμφωνα με τον κινεζικό νόμο για το αντίστοιχο ζήτημα, θα έπρεπε η θέση αυτή να είναι άμεσα συνδεδεμένη με το αντικείμενο σπουδών του μαθητή. Ο Zhang ήταν σπουδαστής Τέχνης και λάτρης των Ρώσων ρεαλιστών ζωγράφων.
Παρ ’όλα αυτά, του έμελλε να περάσει μισό χρόνο στην παραγωγή iphone και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών. Μοναχοπαίδι μιας αγροτικής οικογένειας της επαρχίας της Κίνας, η πρώτη εμπειρία του Ζhang κατα την άφιξή του στις εγκαταστάσεις της Foxconn, ήταν ο διαχωρισμός του από τους υπόλοιπους συνομηλίκους του και ο εξαναγαγκασμός όλων να κοιμούνται μαζί με ξένους τακτικούς, ενήλικους εργάτες, φορώντας τις ίδιες στολές με αυτούς, ενώ η εκπαίδευση που δέχτηκαν ήταν στοιχειώδης, για να ακολουθήσει η κύρια εργασία. Ατελείωτες ώρες σε μια ουρά επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά μικρές εκτελεστικές κινήσεις για την παραγωγή προϊόντων της Apple. «Είναι κουραστικό και βαρετό» εξομολογήθηκε στους ερευνητές έξω από τη δουλειά. «Θέλω πολύ να παραιτηθώ, αλλά δε μπορώ.»
Δεν είναι όμως μόνο το θέμα της εκμετάλλευσης που απασχολεί. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, η Foxconn παραδέχτηκε ότι είχε παραβιάσει το νόμο, εξαναγκάζοντας μαθητές σε υπερωρίες και νυχτερινές βάρδιες με σκοπό την ετοιμασία για την εν αναμονή παρουσίαση του PlayStation 4.
Όσο τραγικό και απίστευτο και αν ακούγεται, η ιστορία του Zhang είναι απλά ένα τυπικό παράδειγμα. Αντίστοιχη περίπτωση καταγράφεται αυτή ενός 16χρονού κοριτσιού που εν μέσω της πρακτικής υπέφερε από γυναικολογικές διαταραχές. Οι πόνοι συνεχίζονται και η ίδια πιστεύει ότι οφείλονται στις νυχτερινές βάρδιες και στις αγχωτικές συνθήκες εργασίας του εργοστασίου. «Δε μπορούμε να έχουμε διαλείμματα αν βρισκόμαστε πίσω σε σχέση με τους στόχους της παραγωγής», αναφέρει, συν του ότι όπως είναι φυσικό αδυνατεί να μιλήσει στον αντίθετου φύλου υπεύθυνο του τμήματος για τα γυναικολογικής φύσης θέματα που αντιμετωπίζει, ενώ οι γονείς της μπορούν να της προσφέρουν συμβουλές μόνο μέσω τηλεφώνου.
Ατελείωτες ώρες σε μια ουρά επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά μικρές εκτελεστικές κινήσεις για την παραγωγή προϊόντων της Apple. «Είναι κουραστικό και βαρετό» εξομολογήθηκε στους ερευνητές έξω από τη δουλειά. «Θέλω πολύ να παραιτηθώ, αλλά δε μπορώ.»
Δυστυχώς, αυτές οι ιστορίες δεν αποτελούν απλώς μια σειρά από θλιβερά μεμονωμένα γεγονότα. Ο Zhang και οι συμμαθητές του αντιπροσωπεύουν χιλιάδες έφηβους οι οποίοι βρίσκονται στον πυρήνα μιας από τις πιο οικονομικά ισχυρές σχέσεις εργασίας σήμερα, αποτελώντας κομμάτι απλώς μιας εμπορικής αλληλεξάρτησης, στην οποία Κινέζοι ανήλικοι εξωθούνται σε μια παραγωγική μηχανή με τη συνενοχή τόσο των μεγαλύτερων εργοδοτών, όσο και των τοπικών κυβερνήσεων παράγοντας ευφάνταστα προϊόντα που θα πωληθούν από δισεκατομμυριούχες πολυεθνικές στο καταναλωτικό κοινό της Δύσης.
Τι εννοώ με τη συνενοχή της κυβέρνησης; Το Καλοκαίρι, πριν ο Zhang «ξεπακεταριστεί» στο εργοστάσιο της Foxconn, μία πόλη στην επαρχία της Henan (στην οποία συγκαταλεγόταν και το σπίτι του), διέταξε όλα τα τεχνικά σχολεία να στείλουν μαθητές τους σε ένα εργοστάσιο της Foxconn στην ίδια πόλη της Shenzhen και όσοι είχαν θέσεις αλλού, έπρεπε να τις εγκαταλείψουν και να σπεύσουν Νότια. Η Chan και οι συνεργάτες της, πιστεύουν ότι αυτό συνέβη για να υπάρχει ένα ήδη έτοιμο εργατικό δυναμικό που θα στελεχώσει το επικείμενο άνοιγμα εργοστασίου iphone στη Henan. Χωρίς καμία προσπάθεια να κρατηθεί κρυφό, η διαταγή αποκαλύφθηκε και ο κυβερνήτης της επαρχίας προέβλεψε την εφαρμογή της. Οι επίσημοι στόχοι πρόσληψης είχαν διευθετηθεί και στη τοπική κυβέρνηση παραχωρήθηκε χορηγία 1,6 εκ. δολάρια για να αποκτήσει η Foxconn τους εργάτες που χρειαζόταν. Βεβαίως οι δάσκαλοι πήγαν μαζί με τους σπουδαστές για να βεβαιωθούν ότι οι μαθητές εργάζονται και δε φεύγουν.
Σε ένα εργοστάσιο, οι μαθητές παραπονέθηκαν για στομαχόπονους και βήχα και τέθηκε θέμα ασφάλειας των εγκαταστάσεων που δούλευαν. Ποια ήταν οι απάντηση του δασκάλου τους; Επικαλέστηκε την πυρηνική καταστροφή στην Fukushima. «Σκεφτείτε για λίγο την ανιδιοτέλεια των επιστημόνων και των ιατρικών ομάδων όταν η Ιαπωνία κατέγραψε τη ραδιενεργό διαrροή. Κανείς από τους Ιαπωνέζους δεν εγκατέλειψε το έργο διάσωσης. Έτσι, καθένας από μας πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για το καλό της ανθρωπότητας…»
Με αυτό το σύστημα οι Δυτικοί καταναλωτές αποκτούν τις νέες συσκευές χρόνο με το χρόνο. Η Apple βέβαια θα σας πει ότι οι απάνθρωπες συνθήκες ανήκουν πλέον στο παρελθόν, ακόμα και αν παραδέχεται ότι μερικές από τις πρακτικές εργασίας δεν είναι «καλά οργανωμένες». Κάτι το οποίο είναι πολύ βολικό να το πιστέψει κανείς που θέλει να εθελοτυφλεί. Ας σημειωθεί τέλος ότι μία αναφορά των ελεγκτών της Apple τον Μάη του 2013, αναφέρει ότι δε βρήκε εργαζομένους σε πρακτική άσκηση στην Chengdu -μία πόλη στην κεντροδυτική Κίνα. Εντούτοις, υπεύθυνος του HR της Foxconn είπε στην Chan ότι το Σεπτέμβρη του 2011 περισσότεροι από 7000 μαθητές έκαναν πρακτική στο εργοστάσιο της Chengdu -περισσότερο από το 10% του συνόλου του προσωπικού…