Από το 2013 μέχρι σήμερα, οι ιταλικές αρχές έχουν συλλάβει περισσότερους από 2.500 μετανάστες για λαθρεμπόριο και υποβοήθηση παράνομης μετανάστευσης, επικαλούμενες νόμους κατά της μαφίας προκειμένου να τους απαγγείλουν τις κατηγορίες, όπως φέρνει στη δημοσιότητα η πρώτη ολοκληρωμένη ανάλυση των επίσημων στοιχείων για την ποινικοποίηση προσφύγων στη χώρα.
Η έκθεση που πραγματοποιήθηκε από τρεις οργανώσεις υπέρ των δικαιωμάτων τους, συνέλεξε δεδομένα της αστυνομίας και ανέλυσε περισσότερες από 1.000 ποινικές υποθέσεις που ασκήθηκαν από εισαγγελείς κατά προσφύγων, οι οποίοι κατηγορούνται ότι οδηγούσαν σκάφη που μετέφεραν παράνομα αιτούντες άσυλο στη Μεσόγειο.
Συγκεκριμένα, η έκθεση του Arci Porco Rosso από τις ΜΚΟ Alarm Phone και Borderline Sicilia, εντόπισε ντοκουμέντα κατά τα οποία αστυνομικοί προσέφεραν έγγραφα νόμιμης μετανάστευσης και άλλα κίνητρα στους κατατρεγμένους, για να τους πείσουν να καταθέσουν εναντίον οδηγών που εξαναγκάστηκαν από διακινητές, υπό την απειλή όπλου, να πλεύσουν τις προσφυγικές βάρκες, και οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις ήταν αιτούντες άσυλο.
Οι ΜΚΟ ισχυρίζονται ότι οι νέες αποδείξεις επιβεβαιώνουν πως η Ιταλία έχει περάσει δεκαετίες ακολουθώντας μια πολιτική ποινικοποίησης των αιτούντων άσυλο, με τους εισαγγελείς να γεμίζουν τις φυλακές της με αθώους άνδρες που χρησιμοποιούνταν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι. «Εξετάσαμε πάνω από 1.000 δικαστικές υποθέσεις, μιλήσαμε με εκατοντάδες εμπλεκόμενους ανθρώπους», αναφέρει η έκθεση. «Μιλήσαμε με πρόσωπα που κατηγορούνται για οδήγηση σκαφών, δικηγόρους, δικαστές, μέλη της αστυνομίας και της ακτοφυλακής, για να αποκαλύψουμε όλη την έκταση της διαδικασίας ποινικοποίησης της μετανάστευσης εκ μέρους της Ιταλίας».
Η έκθεση αποκάλυψε πως πριν την αποστολή σκαφών στην Ιταλία από τη Λιβύη, την Τυνησία ή την Τουρκία, οι λαθρέμποροι συχνά έχουν ήδη επιλέξει τον άτυχο πρόσφυγα – οδηγό. Αυτός μπορεί να είναι κάποιος που δεν έχει αρκετά χρήματα για να πληρώσει το ταξίδι ή κάποιος που διαθέτει εμπειρία στο χειρισμό ενός σκάφους. Όταν το σκάφος εισέρχεται στα ιταλικά ύδατα, οι αρχές ζητούν από τους επιβάτες να αναγνωρίσουν τον οδηγό, ο οποίος στη συνέχεια συλλαμβάνεται.
Οι οδηγοί σκαφών – που συχνά προέρχονται από χώρες που έχουν πληγεί από τον πόλεμο – κατηγορούνται για εγκλήματα που ξεκινούν από την παράνομη πλεύση μεταναστευτικών σκαφών, μέχρι την παράνομη διακίνηση μεταναστών και τη συμμετοχή τους σε εγκληματικές οργανώσεις, ενώ ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ποινές από 15 χρόνια έως ισόβια κάθειρξη.
Αν και σε αρκετές δικαστικές υποθέσεις οι δικαστές έχουν αναγνωρίσει την «κατάσταση ανάγκης» – ότι η παράνομη ενέργεια εκ μέρους των μεταναστών δικαιολογείται λόγω των απειλών του πραγματικού δράστη προς εκείνους – εκατοντάδες υποθέσεις λοξοδρομούν αυτήν τη στιγμή από το νομικό σύστημα της Ιταλίας.
Από το 2013, τουλάχιστον 24 άνθρωποι έχουν καταδικαστεί σε ποινές άνω των 10 ετών, ενώ έξι έχουν καταδικαστεί σε ισόβια, σύμφωνα με την έκθεση. «Αυτό συμβαίνει όταν, δυστυχώς, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, κάποιοι από τους επιβάτες πεθαίνουν», δήλωσε η Maria Giulia Fava στο Arci Porco Rosso. «Σε αυτή την περίπτωση, ο οδηγός του σκάφους κατηγορείται για φόνο και η δικαιοσύνη μετατρέπεται σε μία τρομακτική μηχανή που δεν διστάζει να καταστρέψει τις ζωές αυτών των ανθρώπων για πάντα».
Το 2015, τέσσερις Λίβυοι επαγγελματίες ποδοσφαιριστές συνελήφθησαν στη Σικελία και καταδικάστηκαν σε 30 χρόνια φυλάκισης, ύστερα από τον θάνατο 49 ατόμων στα ύδατα. Οι οικογένειες και οι φίλοι των ανδρών δήλωσαν ότι ήταν πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τον εμφύλιο πόλεμο για να συνεχίσουν την καριέρα τους στη Γερμανία και αναγκάστηκαν να οδηγήσουν το σκάφος. Πέρυσι, ο πολέμαρχος στρατηγός από τη Λιβύη, Khalifa Haftar, φέρεται να αρνήθηκε να απελευθερώσει 18 Ιταλούς ψαράδες που κατηγορούνταν για παράνομη αλιεία στα χωρικά ύδατα της Λιβύης, ωσότου η Ιταλία απελευθερώσει τους ποδοσφαιριστές. Η κίνηση όμως αποδείχθηκε άκαρπη.
Η χρήση των “anti-mafia” νόμων από τους Ιταλούς εισαγγελείς στις περιπτώσεις των μεταναστών οδηγών σκαφών – που σύμφωνα με την έκθεση θεωρείται ως συνέχεια της παρατεταμένης μάχης της χώρας κατά του οργανωμένου εγκλήματος – έχει οδηγήσει εκατοντάδες οδηγούς σκαφών σε εξωφρενικές κατηγορίες, όπως εκείνη της συμμετοχής σε εγκληματικές οργανώσεις. Ακόμη, τα στοιχεία φαίνεται να δείχνουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η αστυνομία έχει προσφέρει δελεαστικά κίνητρα σε μετανάστες που επιβαίνουν στα σκάφη, για να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους που τα οδηγούσαν, ως μέλη των επιχειρήσεων λαθρεμπορίας.
«Σε ένα σχετικό συμβάν, Νιγηριανός μάρτυρας μας είπε ότι οι αστυνομικοί του υποσχέθηκαν πως, υπογράφοντας μια κατηγορητική δήλωση εναντίον κάποιου οδηγού, θα του επιτραπεί να πάει στο σχολείο και να έχει δικό του κρεβάτι σε έναν ξενώνα», υπογραμμίζει η έκθεση. «Μερικές φορές, το ίδιο συμβαίνει με τους μεταφραστές, οι οποίοι καλούνται από τις αρχές να εντοπίσουν τους οδηγούς μεταξύ των άλλων επιβατών», καταλήγει η έρευνα.