Τι συμβαίνει όταν οι κοινωνικές επιστήμες συναντούν την τεχνολογία;
Υπάρχει ένα καλειδοσκόπιο διαφορετικά από όσα έχουμε συνηθίσει μέχρι σήμερα αφού τα μοτίβα που μπορεί να δει κανείς σε αυτό αφορούν σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από κοινωνικούς επιστήμονες προκειμένου να διατεθούν, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, στο ευρύ κοινό. Το Καλειδοσκόπιο Κοινωνικών Δεδομένων (ή Socioscope.gr) αναπτύχθηκε από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και το Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ».
Μέσα στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών
Πρόκειται για μια πλατφόρμα οπτικής ανάλυσης και χαρτογραφικής αναπαράστασης κοινωνικών και πολιτικών δεδομένων με στόχο την υποστήριξη και ενίσχυση της κοινωνικής έρευνας. Ανάμεσα σε θεματικές περιοχές όπως οι κοινωνικές αντιπαραθέσεις και η διαμαρτυρία, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός και το εγκληματικό φαινόμενο στην Ελλάδα, υπάρχει μια ομάδα που ασχολήθηκε με όλα τα επίσημα αποτελέσματα των Εθνικών Εκλογών αλλά και με την αποδελτίωση 1058 βιογραφικών παρουσιάζοντάς μας μια ευανάγνωστη εικόνα για την πορεία των κομμάτων και το πολιτικό προσωπικό που στελεχώνει την ελληνική βουλή από το 1996 έως το 2015.
Ένας παλαιότερος τόμος του από τα -όχι και τόσο μακρινά- ’80s
Η Μανίνα Κακεπάκη, ο Γιάννης Καραγιάννης, η Φανή Κουντούρη, ο Κωστής Πιερίδης και ο Σταύρος Σκρίνης αποτελούν μία από τις ομάδες των κοινωνικών επιστημόνων που εργάστηκαν στα πλαίσια του έργου Δυναμική Διαχείριση Βάσεων Κοινωνικών Δεδομένων και Χαρτογραφικών Αναπαραστάσεων της ΓΓΕΤ. Καθώς όμως «είναι προαπαιτούμενο πλέον η τεχνολογία να μπαίνει στις κοινωνικές επιστήμες προκειμένου τα δεδομένα που συλλέγουμε να τα δείξουμε και να είναι ανοιχτά» η καινοτομία τους αφορά στο γεγονός πως δεν μας παρουσιάζουν άλλο ένα μακροσκελές και ακατανόητο από μη ακαδημαϊκούς κείμενο, αλλά μας δίνουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τις μεταβλητές που έχουν δημιουργήσει μέσω του διαδικτύου.
Η Μανίνα Κακεπάκη είναι εντεταλμένη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών του ΕΚΚΕ.
Από την πλευρά του, το Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ», δηλαδή ο Γιώργος Παπαστεφανάτος μαζί με τον Σταύρο Μαρούλη εξηγούν πως «είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαστε με τον κλάδο τους και ήταν αρκετά ενδιαφέρον το γεγονός ότι έπρεπε να καταλάβουμε τι ακριβώς χρειάζεται από εμάς ένας κοινωνικός επιστήμονας προκειμένου να αναλύσει καλύτερα τα δεδομένα του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να τα διαθέσει ώστε να είναι κατανοητά όχι μόνο από άλλους συναδέλφους του αλλά και από το ευρύ κοινό. Συνήθως τα δεδομένα που παράγει ένας κλάδος είναι εσωτερικής κατανάλωσης. Ένας στόχος λοιπόν αυτής της δουλειάς ήταν το πως μπορούμε να τα κάνουμε ελκυστικά δίνοντας λύσεις εύκολης πλοήγησης και ανάγνωσης. Έτσι, τα δεδομένα είναι ανοιχτά ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν από όποιον τα θέλει».
Η Φανή Κουντούρη είναι επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστήμιου.
Είναι η πρώτη φορά που οι επεξεργασμένες πληροφορίες για την αντιπροσώπευση μας εντός της βουλής διατίθενται σε μια ανοιχτή βάση, τη στιγμή που αντίστοιχες δουλειές υπάρχουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες καλύπτοντας μάλιστα περιόδους έως και 100 χρόνων κοινοβουλευτισμού. «Στόχος μας είναι να φτάσουμε και εμείς σε αυτό το σημείο να επεκταθούμε προς τα εμπρός αλλά και προς τα πίσω». Το Socioscope.gr δεν θέλει να είναι άλλο ένα dataset που θα εκπνεύσει σύντομα. Σε αυτή τη λογική και έχοντας εξ αρχής κατά νου πως οποιοδήποτε σεντόνι δεδομένων προέκυπτε όφειλε να έχει και μια σειρά από υποθετικές ερμηνευτικές διαστάσεις χρήσιμες για την πολιτική επιστήμη, παράλληλα και εκμεταλλευόμενη το διαδικτυακό της εγχείρημα, η ομάδα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών τύπωσε στις εκδόσεις Παπαζήση έναν τόμο με τίτλο «Η πολιτική αντιπροσώπευση στην Ελλάδα» εντός του οποίου παρουσιάζονται και αναλύονται εκτενώς θεματικές της πλατφόρμας. Διερευνώντας τις συνέχειες και τις ασυνέχειες του πολιτισμικού και πολιτικού κεφαλαίου των κοινοβουλευτικών ελίτ, εξετάζοντας την έμφυλη και την γεωγραφική διάσταση της αντιπροσώπευσης, τα χαρακτηριστικά όσων εκλέγονται στο ψηφοδέλτιο επικρατείας, παρέδωσαν έναν χρήσιμο οδηγό για την φυσιογνωμία των μελών του ελληνικού κοινοβουλίου από το 1996 έως το 2015.
O Σταύρος Μαρούλης είναι ερευνητικός συνεργάτης από το Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ»
Μπαίνοντας στο Καλειδοσκόπιο Κοινωνικών Δεδομένων και εξετάζοντας τα εκλογικά αποτελέσματα από το 1996 μέχρι το 2015 μπορεί κανείς μέσα από μια κατατοπιστική χαρτογραφική απεικόνισή τους να διαπιστώσει τους μετασχηματισμούς, τις αλλαγές, τις ρωγμές της ελληνικής πολιτικής αντιπροσώπευσης, να απαντήσει σε προσωπικά του ερωτήματα που να αφορούν τον νομό του, την πορεία ενός συγκεκριμένου κόμματος που τον ενδιαφέρει, να ενημερωθεί εκτενέστερα για στοιχεία του παρελθόντος που αγνοεί από τη στιγμή που συμμετέχει σαν ψηφοφόρος στην πολιτική διαδικασία.
Και μαζί με τον Γιώργο Παπαστεφανάτο -επίσης είναι ερευνητικό συνεργάτης από το Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ»- ανέλυσαν, σχεδίασαν και ανέπτυξαν την πλατφόρμα του socioscope.gr
Από τα 1058 βιογραφικά που εξετάστηκαν φαίνεται πως δικηγόροι, οικονομολόγοι και γιατροί είναι τα βασικά επαγγέλματα των βουλευτών που συνθέτουν τις μέχρι τώρα ανδροκρατούμενες βουλές. Μάλιστα, συνήθως εκλέγονται στον τόπο καταγωγής τους, γεγονός που οδήγησε κάποιον από αυτούς να αλλάξει τέσσερις φορές στο βιογραφικό του τον τόπο γέννησης του, προκειμένου να θεωρείται πως είναι γηγενής στον τόπο που κατέβηκε υποψήφιος. «Την τελευταία δεκαετία υπάρχει μια τάση να δίνουν όλο και λιγότερες πληροφορίες για το παρελθόν τους. Πέρα λοιπόν από τις πιο επιστημονικές παρατηρήσεις αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν τα εμπόδια που βρίσκαμε. Στις περιπτώσεις που εκλέγονταν πολλές φορές, θεωρητικά όφειλαν να καταθέσουν ένα ενημερωμένο βιογραφικό. Κάποιοι δεν το έκαναν θεωρώντας προφανώς πως δεν χρειαζόταν ανανέωση, άλλοι -ίσως λόγω της πολιτικής τους πορείας- αποφάσιζαν πως κάτι πρέπει να αλλάξουν στα αρχικά τους στοιχεία».
Ο Κωστής Πιερίδης είναι υποψήφιος διδάκτωρ εκλογικής συμπεριφοράς στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Στη δεκαετία του ‘90 οι βουλευτές έδιναν βάρος στην πρότερη κομματική τους θητεία. Μετά την «τομή» του 2012 οποιοσδήποτε κομματικός συσχετισμός σχεδόν απαλείφεται, σπάνια δηλαδή θα σημειώσει κάποιος πως ξεκίνησε από την νεολαία του κόμματος. «Είδαμε αλλαγές στην ηλικία, μερικοί μίκραιναν θητεία με την θητεία ενώ οι βουλευτές της Χ.Α. δεν έχουν καταθέσει καν βιογραφικά, τους το υπαγόρευε η γραμμή του κόμματος. Μέχρι από δέκα χρόνια, η κλασική πορεία ενός στελέχους ξεκινούσε μέσα από το κόμμα, ενδεχομένως από την τοπική αυτοδιοίκηση. Σήμερα, υποχωρεί στα επίπεδα των βιογραφικών το παρελθόν ενώ τείνουν να τονίζουν στοιχεία που δείχνουν την σχέση τους με την κοινωνία πολιτών. Υπάρχει ένα περιβάλλον δυσπιστίας απέναντι στα κόμματα, συνεπώς θέλουν δώσουν έμφαση στην προσωπική τους πορεία και λιγότερο την ανάδειξή τους μέσα από το κόμμα».
Ο Σταύρος Σκρίνης είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ερευνητής του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών του Παντείου Πανεπιστημίου και εντεταλμένος διδασκαλίας στο ΠΜΣ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του ίδιου πανεπιστημίου.
Γνωρίζετε πότε έγιναν οι περισσότερες διαγραφές στις κοινοβουλευτικές ομάδες των κομμάτων από το 1996 μέχρι σήμερα; Πόσες γυναίκες καταφέρνουν να χτίσουν μια βουλευτική σταδιοδρομία και κατά πόσο συμμετέχουν στα υπουργικά συμβούλια; Ή ποια ήταν η τάση της κοινωνίας όσον αφορά τις διαμαρτυρίες κατά την περίοδο υπογραφής του πρώτου μνημονίου; Αν σε μια μικρή περιφέρεια εκλέγονται συχνά δημοσιογράφοι και ηθοποιοί; Εν τέλει, υπάρχει ενδιαφέρον από το ευρύ κοινό για τέτοιου είδους πληροφορίες, για την χρήση μιας πλατφόρμας που λειτουργεί σαν περιβάλλον συμφραζομένων κοινωνικών και πολιτικών τάσεων; «Σαν ερευνητές έχουμε μια τάση να κρατάμε τα δεδομένα για τον εαυτό μας, να σνομπάρουμε την ευρύτερη διάχυση. Δεν το έχουμε στην κουλτούρα μας αλλά δεν είχαμε και τον κατάλληλο μηχανισμό. Γίνονται παρόμοιες δουλειές που μάλλον ενδιαφέρουν το ευρύ κοινό αλλά δεν φτάνουν προς τα έξω. Είναι μια αδυναμία των κοινωνικών επιστημών και αυτή η πλατφόρμα φτιάχτηκε σε μια ακριβώς αντίθετη λογική, προκειμένου να φανεί χρήσιμη ».
Ο τόμος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.