Δεν ήταν λίγες οι φορές που κοιτώντας κάτω, ώστε να μην παραπατήσω, παρομοίασα τα σπασμένα πεζοδρόμια και τους γεμάτους λακκούβες και σβησμένες διαβάσεις δρόμους με τα σαθρά θεμέλια στα οποία βασίζεται το ελληνικό κράτος. Ξηλώνονται και μπαλώνονται νομοθεσίες τόσο συχνά όσο ασφαλτοδρομήσεις.
Ούτε είναι λιγότερες οι φορές που περπατώ σε πεζοδρόμια και δεν ξέρω που να πατήσω, από τη μία μηχανάκια και στραβά πλακάκια ή άλλες αμέλειες του εκάστοτε δήμου που προκαλούν ατυχήματα κι από την άλλη πλευρά κατάληψη από τραπεζάκια και καρέκλες. Όλα αυτά, ενώ έχουμε ως δεδομένο ότι έχω μια καλή όραση. Τι γίνεται όμως όταν βλέπεις ελάχιστα ή και καθόλου; «Ντρέπομαι που ζω στην Ελλάδα. Που ήμασταν πάλι οι τελευταίοι για να εφαρμόσουμε μια τόσο σημαντική νομοθεσία για ένα δυτικοευρωπαϊκό κράτος» είπε ένας παρευρισκόμενος στην πρώτη για το 2018 συγκέντρωση των μελών του Κέντρου Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος.
Ένας χώρος με σκυλιά είναι ένας χαρούμενος χώρος, πολύ περισσότερο όταν και οι άνθρωποι είναι χαρούμενοι, στήνοντας ένα όμορφο σκηνικό στο κέντρο της Αθήνας ένα Κυριακάτικο μεσημέρι.
Το Κέντρο Σκύλων Οδηγών Ελλάδας -ή αλλιώς ένα όνειρο πολλών ετών- ξεκίνησε τη δράση του το 2008, ως μια καθαρά εθελοντική προσπάθεια, πίσω από την οποία βρίσκονται όλοι οι επίσημοι φορείς των τυφλών. «Παλεύαμε πολλά χρόνια να το κάνουμε, αλλά ήταν δύσκολο γιατί δεν υπήρχε τεχνογνωσία για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής σκύλων-οδηγών» αναφέρει η Ζωή Γερουλάνου, πρόεδρος του Κέντρου που ασχολείται εδώ και 36 χρόνια με το κομμάτι της αναπηρίας εθελοντικά.
Χάρη στον Ολλανδό Εκπαιδευτή Σκύλων Οδηγών και Κινητικότητας, τον Peter Lasaroms, που συνεργάζεται με την μεγαλύτερη οργάνωση στον τομέα, το KNGF, και είναι υπό την υψηλή αιγίδα της βασιλικής οικογένειας στην Μ. Βρετανία, απέκτησαν πιστοποίηση τρεις Έλληνες εκπαιδευτές.
Ο Θοδωρής Τριάντης, έφορος και ιδιοκτήτης του Ελληνικού Κέντρου Εκπαίδευσης Σκύλων (Ε.Κ.Ε.Σ), εξηγεί πως επιλέγουν αυστηρά ένα κουτάβι με κριτήριο να είναι συνεργάσιμο, όχι τεμπέλικο, αλλά ούτε και ζωηρό. «Θέλεις έναν σκύλο κυριαρχικό που να παίζει, να μην είναι αδιάφορος και να έχει διάθεση να βοηθήσει. Γιατί τα σκυλιά των τυφλών είναι αυτά που προπορεύονται και τραβάνε το λουρί. Θες έναν σκύλο που να καταλαβαίνει το πεζοδρόμιο, τα τραπεζάκια, τις τέντες. Να έχει καλή αντίληψη.»
Το κουτάβι αυτό το παίρνουν οι εθελοντές και μαζί τους ο σκύλος μαθαίνει να μπαίνει στα λεωφορεία, στα σούπερ μάρκετ, στην τράπεζα, τα φαρμακεία και να κάθεται όπου τον βάλεις. «Τα σκυλιά αυτά έχουν ειδική άδεια για να μπαίνουν όπου θέλουν, σε χώρους υγειονομικού ενδιαφέροντος, ακόμη και ως κουτάβια. Πως αλλιώς θα μάθει να πηγαίνει σε αυτούς τους χώρους;» σημειώνει ο Θοδωρής Τριάντης.
Μετά την κοινωνικοποίηση και την εκμάθηση των βασικών αρχών, το σκυλί περνάει στα χέρια του εκπαιδευτή για 12-14 μήνες. «Υπάρχει δυσκολία με τους εθελοντές που κρατούν ένα σκύλο για περίπου έναν χρόνο, δεν μπορούν να τον δώσουν εύκολα. Θέλει πολύ κουράγιο.»
Ο εκπαιδευτής μαθαίνει στον σκύλο την τεχνική, πως θα οδηγεί, πως θα τραβάει, πως θα βρίσκει τις ράμπες και τα καθίσματα στο λεωφορείο αλλά και να μην αποσπάται η προσοχή του. Όταν είναι έτοιμος ο σκύλος, παραδίδεται στον χρήστη, ο οποίος τον κρατάει μέχρι 7-8 χρονών. «Μετά πέφτει η απόδοση του σκύλου, οπότε αν θέλει ο χειριστής τον κρατάει σαν κατοικίδιο ή το επιστρέφει πίσω κι εμείς αναλαμβάνουμε να του βρούμε μια καλή οικογένεια», προσθέτει.
Οι αιτήσεις είναι δεκάδες κάθε μήνα και προέρχονται κυρίως από Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Για να πάρει κάποιος τον σκύλο πρώτα γίνεται αξιολόγηση. «Δεν μπορεί οποιοσδήποτε τυφλός να πάρει έναν σκύλο. Πρέπει να ξέρει κάποια βασικά, όπως τα μαθήματα κινητικότητας, από το πως να βάζει τα φαγητά στο ψυγείο και το πως θα βγει στον δρόμο και θ’ ακούει τον θόρυβο, αν θα έχει καλό προσανατολισμό, μέχρι το πως θα μιλήσει με τον κόσμο και πως θα συμπεριφέρεται στον σκύλο.»
«Πόσο εύκολα περπατάς εσύ που βλέπεις σ’ ένα πεζοδρόμιο;» αναρωτιέται ο Θοδωρής Τριάντης. «Μηχανάκια, αυτοκίνητα, περίπτερα, ελεύθερα σκυλιά στους δρόμους, άνθρωποι που βλέπουν τον σκύλο και τον χαϊδεύουν, προκαλώντας απόσπαση προσοχής. Τους σκύλους οδηγούς δεν πρέπει να τους μιλάμε, ούτε να στεκόμαστε μπροστά τους ή να τους δίνουμε να φάνε. Ή να αφήνουμε τα δικά μας σκυλιά να πηγαίνουν δίπλα τους. Υπάρχει μια σειρά από κανόνες, δεν είναι κατοικίδιο» συμπληρώνει ο έφορος, σχολιάζοντας ότι τα σκυλιά που έχουν εκπαιδευτεί στις συνθήκες της Ελλάδας τους έχουν βγάλει το καπέλο σε παγκόσμια συνέδρια.
Όπως επισημαίνει και η πρόεδρος, Ζωή Γερουλάνου, τακτικό μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Αμφιβληστροειδοπαθών, «η Αθήνα είναι μια δύσκολη πόλη πολεοδομικά, δεν είναι προσβάσιμη κι έτσι, αν φέρναμε σκύλους-οδηγούς από το εξωτερικό θα είχαμε πάρα πολλές δυσκολίες. Ούτε μπορούσαμε να στέλναμε έξω ανθρώπους να εκπαιδευτούν, καθώς το ρίσκο για την επιστροφή τους ήταν μεγάλο.»
Ενώ το κομμάτι των σκύλων-οδηγών γίνεται πιο εύκολο, το δυσκολότερο είναι να αποδεχτούν τους εθελοντές με τα εκπαιδευόμενα κουτάβια. Ωστόσο, ο Ευστράτιος Χατζηχαραλάμπους, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Αμφιβληστροειδοπαθων (Π.Ε.Α.) και συντονιστής της Επιστημονικής Επιτροπής του Κέντρου Σκύλων Οδηγών Ελλάδος, τέσσερα χρόνια μετά το νόμο για τους σκύλους-οδηγούς, κατάφερε κι έβγαλε το νόμο και για τα εκπαιδευόμενα σκυλιά το 2014. Ενώ υπάρχουν νόμοι που καλύπτουν όλο το κομμάτι της προσβασιμότητας, υπάρχουν προβλήματα, για παράδειγμα, με τους οδηγούς των λεωφορείων, τους σεκιούριτι στο μετρό που δεν τους δέχονται, λόγω άγνοιας.
Ο Αλέξανδρος Κατσάρης και ο Αρτέμης Σαμοθράκης συμπεριέλαβαν το «Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» στην πρώτη φιλοζωϊκή και μη εμπορική ταινία, το “Re-Action”, η οποία πραγματεύεται την επιρροή που έχουν τα Σκυλιά στον Άνθρωπο και τα συναισθήματα που προκαλούνται μέσα από την σχέση τους. Θίγεται έτσι η θετική επιρροή που μπορεί να έχει ένα αδέσποτο για ένα παιδί που έχει αναπηρία, πόσο βοηθάει ψυχικά και αναδεικνύεται το έργο των σκύλων, πέρα από την ίδια τη φιλοζωΐα.
25 είναι οι σκύλοι που έχουν περάσει από το Κέντρο. Δεν βγαίνουν όμως όλοι σκύλοι-οδηγοί, καθώς μπορεί να εμφανιστεί κάποιο πρόβλημα συμπεριφοράς στην πορεία. «Τα 9 έχουν δοθεί σαν οδηγοί, τώρα εκπαιδεύονται άλλα τρία και έξι είναι στα χέρια εθελοντών για να παραδοθούν για εκπαίδευση το ‘19» λέει η Ζωή Γερουλάνου.
Η ευαισθητοποίηση είναι πολύ σημαντική. «Δεν είναι εύκολο να ευαισθητοποιήσεις. Απλά ευελπιστείς ότι με την ενημέρωση άγγιξες κάποιους», συμπληρώνει η πρόεδρος, αναφέροντας πως γίνονται και επισκέψεις σε σχολεία για να μαθαίνουν από μικρά τα παιδιά την έννοια του σκύλου-οδηγού. «Το θέμα είναι να αρχίσει ο κόσμος να σέβεται και να αποδέχεται ότι αυτά τα σκυλιά, είτε βρίσκονται στην εκπαίδευση είτε είναι πλέον οδηγοί, πρέπει να μπορούν να μπαίνουν παντού για να μπορούν να εκπαιδεύονται και να συμπεριφέρονται ανάλογα. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα και αυτονόητο.»
Χρειάζονται εθελοντές. «Θέλουμε ανθρώπους να έρθουν κοντά μας και να μας στηρίξουν στις δράσεις μας» αναφέρει η Ζωή Γερουλάνου. Για παράδειγμα, σε δράσεις σε ανοιχτό χώρο χρειάζονται χέρια, γιατί δεν μπορούν να τρέχουν τρεις άνθρωποι για όλα. «Κάτι άλλο που θα μπορούσε να κάνει κάποιος από το σπίτι του είναι να μεταφράσει κάποια κείμενα από τη Διεθνή Ομοσπονδία κι άλλες πηγές για ενημέρωση. Όποιος έρχεται κοντά μας, μπορεί να βοηθήσει. Μπορεί να φτιάχνει κατασκευές για να δώσουμε στα μπαζάρ, ώστε να μαζέψουμε κάποια χρήματα. Αν ένας αγαπάει την φωτογραφία ή τα γραφιστικά, μπορεί να βοηθήσει μέσω αυτών.
«Αφιερώνεις τον ελεύθερο χρόνο σου σ’ ένα κουτάβι για 14 μήνες, δεν ξοδεύεις χρήματα, μόνο αγάπη, φροντίδα και υπομονή» σημειώνει η πρόεδρος. Αποτελεί όμως και πρόκληση, γιατί όπου πας με το κουτάβι σου προϊδεάζεις ανθρώπους και καταστάσεις ότι θα μπει ένας σκύλος οδηγός και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όσο πιο κοινωνικοποιημένα είναι τα σκυλιά, τόσο καλύτερα θα εκπαιδευτούν.
Η Αριάδνη Χάγιερ, καθηγήτρια του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, έχει μέχρι στιγμής μεγαλώσει τέσσερα σκυλιά. «Την πρώτη φορά που έπρεπε να δώσω τον σκύλο στον εκπαιδευτή δυσκολεύτηκα πάρα πολύ. Έκλαιγα ολημερίς, γιατί είχα δεθεί πολύ μαζί του», δηλώνει στην Popaganda. Ήταν για εκείνη και τον σύζυγό τ ης μια πολύ ευχάριστη εμπειρία και μια καλή δοκιμασία παράλληλα για το αν μπορούν να μεγαλώσουν μαζί ένα σκυλί.
Το σκυλί που είχε ως ανάδοχος η Αριάδνη Χάγιερ ανέλαβε μετά την διεκπεραίωση της εκπαίδευσής του η κ. Λιάνα, δασκάλα γιόγκα. «Είναι ένα καταπληκτικό σκυλί η Ρέα! Μου έχει δώσει την αυτονομία μου, την ανεξαρτησία μου. Είναι τελείως διαφορετικό πράγμα σε σχέση με το περπάτημα με μπαστούνι. Τώρα τρέχουμε, δεν χρειάζεται να ψάχνω για εμπόδια», δηλώνει δείχνοντας απεριόριστη εμπιστοσύνη στη Ρέα που είναι πολύ υπάκουη στις εντολές.
Παράλληλα, η κ. Λιάνα θεωρεί πολύ συγκινητικό ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι κάνουν τόση προσπάθεια και ασχολούνται. «Είναι αξιοθαύμαστο το πόσο προσπαθούν και είμαι χαρούμενη που προχώρησε αυτή η ιστορία στην Ελλάδα, γιατί τον πρώτο μου σκύλο τον έφερα από τη Γαλλία κι αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες εδώ, κυρίως κυκλοφοριακές, καθώς το σκυλί είχε μάθει να βρίσκει διαβάσεις που εδώ δεν υπάρχουν.» Την πρώτη φορά που το είχε πάει σε πάρκο, το κλώτσησε ένας γέρος και κάθε φορά που έβλεπε γέρο γάβγιζε συν του ότι δεν ήταν ο εκπαιδευτής δίπλα της. «Τώρα, ό,τι και να συμβεί, φωνάζω τα παιδιά και έρχονται.»
Η χρήση σκύλων οδηγών χαρίζει πρόσβαση, αξιοπρέπεια και ασφάλεια.