Το νέο προσχέδιο έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με το οποίο διαπιστώνονται «σοβαρές παραλείψεις» της Ελλάδας στη διενέργεια συνοριακών ελέγχων και δίνεται τελεσίγραφο ότι εάν η Αθήνα δεν καταφέρει να λύσει το πρόβλημα σε διάστημα τριών μηνών, δεν αποκλείεται να δοθεί η πιθανότητα σε άλλες χώρες της ζώνης Σένγκεν να κλείσουν τα σύνορά τους με την Ελλάδα, προκαλεί σειρά προβληματισμών για το μέλλον της χώρας στην Συνθήκη Σένγκεν. Η τελευταία αποτελεί ένα «ευρωπαϊκό κεκτημένο» στην ιστορική πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους πολίτες να κινούνται ελεύθερα στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο που δημιουργούν οι χώρες που συμμετέχου στη συνθήκη.
Η Ελλάδα κινδυνεύει πραγματικά να τεθεί εκτός Συνθήκης Σένγκεν;
Νομικά δεν προβλέπεται η οριστική αποβολή κράτους-μέλους. Αυτό που ενδεχομένως μπορεί να γίνει –αλλά ακόμη και αυτό είναι εντόνως αμφισβητήσιμο από νομικής πλευράς- είναι η προσωρινή αναστολή της ιδιότητας μέλους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα εφόσον το κράτος-μέλος δεν τηρεί τις υποχρεώσεις του στο πλαίσιο της Συνθήκης.
Τι είναι και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να τεθεί σε ενεργοποίηση το άρθρο 26; Πόσο καιρό μπορεί να έχει ισχύ και τελικά αφορά σε όλες τις χώρες ανεξαιρέτως;
Καταρχάς, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η ενεργοποίηση των άρθρων 19 και 26 επιτρέπει την παράταση των εσωτερικών ελέγχων μεταξύ χωρών εντός Σένγκεν μέχρι και δύο χρόνια σε περίπτωση που δεν έχει βελτιωθεί η κατάσταση με τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων.
Το Άρθρο 26 αφορά σε απειλές λόγω τρομοκρατίας ή οργανωμένου εγκλήματος. Αφορά τις χώρες που αισθάνονται ότι απειλούνται και πρέπει να έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια εφαρμογής. Ωστόσο, το Άρθρο 5 του Κανονισμού (EU) No 1051/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου [22 October 2013 amending Regulation (EC) No 562/2006 in order to provide for common rules on the temporary reintroduction of border control at internal borders in exceptional circumstances] εξαιρεί με σαφή τρόπο τις μεταναστευτικές ροές.
Μπορεί η Ελλάδα να βρεθεί εκτός Σένγκεν ή η απειλή αποπομπής της χώρας αποτελεί μοχλό πίεσης, προκειμένου να λάβει η κυβέρνηση απαραίτητα και πιο δραστικά μέτρα για το προσφυγικό (ή και τη διαπραγμάτευση);
Στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή φαίνεται να πρόκειται για μέσο πίεσης. Λόγω των νομικών περιορισμών, αλλά και των πολιτικών συνεπειών, δύσκολα θα προχωρούσε η ΕΕ σε μια τέτοια κίνηση. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου σαφές τι είδους δραστικά μέτρα θα μπορούσε να λάβει η Ελλάδα για την προστασία των θαλασσίων συνόρων της. Αυτό που φαίνεται να συζητείται είναι το κλείσιμο των συνόρων Ελλάδας-ΠΓΔΜ, με τη χρήση και δυνάμεων ασφαλείας από άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατόπιν διμερών συμφωνιών, για να περιοριστούν οι μεταναστευτικές ροές προς χώρες όπως η Γερμανία ή η Αυστρία. Αυτό θα σήμαινε στην πράξη ότι μεγάλοι αριθμοί μεταναστών –που σε βάθος χρόνου θα μπορούσαν να φθάσουν τις αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων- θα εγκλωβίζονταν σε ελληνικό έδαφος.
Πώς λειτουργεί ο Μηχανισμός Αξιολόγησης Σένγκεν;
Οι αξιολογήσεις Σένγκεν πραγματοποιούνται στα κράτη μέλη με βάση τόσο ένα πολυετές όσο και ένα ετήσιο πρόγραμμα αξιολόγησης. Οι επισκέψεις αυτές μπορεί να προαναγγέλλονται ή να έχουν αιφνιδιαστικό χαρακτήρα.
Μετά από κάθε επίσκεψη, συντάσσεται έκθεση στην οποία εντοπίζονται τυχόν αδυναμίες και διατυπώνονται συστάσεις για διορθωτικά μέτρα, τα οποία πρέπει να υλοποιηθούν εντός καθορισμένης ημερομηνίας. Οι συστάσεις υποβάλλονται από την Επιτροπή στο Συμβούλιο για έγκριση. Στη συνέχεια, το αξιολογούμενο κράτος μέλος πρέπει να υποβάλει ένα σχέδιο δράσης το οποίο καθορίζει τον τρόπο αντιμετώπισης των αδυναμιών που εντοπίστηκαν. Προκειμένου να υλοποιήσουν τις συστάσεις, τα κράτη μέλη μπορούν να υποστηρίζονται από την Επιτροπή, τον Frontex και άλλους φορείς της ΕΕ με πρακτικά και/ή χρηματοδοτικά μέσα.
Στην όγδοη εξαμηνιαία έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, της 15ης Δεκεμβρίου 2015, ανακοινώθηκε ήδη ότι, ανάλογα με τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων Σένγκεν στην Ελλάδα, ενδέχεται να προταθούν ειδικά μέτρα όπως προβλέπεται στα άρθρα 19α και 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν.
Τι ζητά η ΕΕ από την Ελλάδα;
Οι ελληνικές αρχές θα πρέπει πριν από τη Σύνοδο Κορυφής στις 17-18 Φεβρουαρίου να έχουν ολοκληρώσει την δημιουργία και λειτουργία και των 5 hotspots που έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας από το 2015 καθώς το θέμα θα τεθεί σε επίπεδο αρχηγών κρατών-μελών. Αυτή τη στιγμή λειτουργεί μόλις ένα hotspot.
Υπάρχει σύνδεση μεταξύ προσφυγικού ζητήματος και διαπραγμάτευσης;
Τυπικά όχι. Ο κ. Ντομπρόφσκις ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει καμία σύνδεση ανάμεσα στην ελάφρυνση του ελληνικού χρέους και την διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, συμπληρώνοντας ότι η επαναξιολόγηση των προϋποθέσεων αποπληρωμής του ελληνικού χρέους θα γίνει μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης.
Τι θα σήμαινε πολιτικά και θεσμικά η κατάργηση της Σένγκεν για την ΕΕ;
Το άμεσο κόστος θα ήταν κυρίως οικονομικής φύσης. Η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων [προφανώς μεταξύ χωρών με χερσαία σύνορα] στη διακίνηση αγαθών θα κόστιζε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. Σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο θα ήταν ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω, καθώς θα καταργούσε το ένα από τα δύο πλέον ορατά και απτά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δηλαδή το κοινό νόμισμα και την ελεύθερη διακίνηση).
Είναι εφικτή η διαμόρφωση μίας μικρότερης ζώνης ελεύθερης μετακίνησης εντός της ζώνης Σένγκεν, η οποία θα βοηθούσε στον περιορισμό της προσφυγικής κρίσης;
Αυτές οι ιδέες και προτάσεις θα μείωναν προσωρινά την πίεση σε συγκεκριμένες χώρες, αλλά θα προκαλούσαν μεσο- και μακροπρόθεσμα σοβαρή βλάβη στην ελεύθερη μετακίνηση μεταξύ κρατών-μελών της ΕΕ και θα ροκάνιζαν τα –για πολλούς ήδη σαθρά- θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Στην προσπάθεια διαχείρισης του προβλήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εμφανής η έλλειψη αλληλεγγύης, ενώ κυριάρχησαν ο λαϊκισμός και η υποκρισία. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στην ανατολική Ευρώπη, δικαιώνοντας έτσι σε ένα βαθμό όσους θεώρησαν τη διεύρυνση του 2004 ως μάλλον πρόωρη. Καθώς λοιπόν έχει αρχίσει να επικρατεί στην Ευρώπη η λογική μετατόπισης της ευθύνης στους ώμους άλλων (και η Ελλάδα, με συσσωρευμένο έλλειμμα αξιοπιστίας, αποτελεί εύκολο στόχο) και γίνεται σαφής η δυσκολία (και απροθυμία σε κοινωνικό επίπεδο) υποδοχής και ένταξης των συνεχιζόμενων μεταναστευτικών ροών, η Ελλάδα κινδυνεύει διπλά: απειλείται με προσωρινή αποπομπή από τη Συνθήκη Σένγκεν και –το κυριότερο- αντιμετωπίζει το φάσμα του μακροχρόνιου εγκλωβισμού σημαντικού αριθμού οικονομικών μεταναστών σε ελληνικό έδαφος. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική και απαιτείται άμεση κινητοποίηση όλων των διπλωματικών και άλλων μέσων από ελληνικής πλευράς.
Πηγές: news247.gr/AMΠΕ