Φαντάσου χριστουγεννιάτικα δέντρα ν’ απλώνονται μέχρι εκεί που φθάνει το μάτι, σε μια κοιλάδα ξαπλωμένη νωχελικά πλάι στον παραπόταμο Blane Burn, ανάμεσα σε βουνά εραστές τ’ ουρανού και νεφεληγερέτες. Είναι στο Blanefield της Σκωτίας, βόρεια της Γλασκώβης. Παραδίπλα ξεκινά το Μονοπάτι για τα Δυτικά Χάιλαντς, 154 ολόκληρα χιλιόμετρα μαγείας μέχρι το Φορτ Γουίλιαμ. Τριγύρω θα συναντήσεις τη μία loch μετά την άλλη, με κυρά κι αρχόντισσα τη Loch Lamond.
Τα χιλιάδες χριστουγεννιάτικα δέντρα που αγκαλιάζει αυτό το ιδιαίτερο τοπίο είναι η φάρμα της εταιρείας Edenmill Christmas Trees. Πώς είναι να εργάζεσαι εκεί, στοχοπροσηλωμένος στην πιο μεγάλη γιορτή; Μιλήσαμε με τον Daniel Quinn, έναν από τους τέσσερις στυλοβάτες της φάρμας που δουλεύουν όλο τον χρόνο για τη στιγμή που θα σε πάρουν απ’ το χέρι και θα σε οδηγήσουν να διαλέξεις τον ιδανικό για εσένα χριστουγεννιάτικο δέντρο.
«Φέτος, ξεκινήσαμε να πουλάμε δέντρα στο ευρύ κοινό πολύ νωρίς, στις 24 Νοεμβρίου – συνήθως ξεκινάμε 1η Δεκεμβρίου. Αν κάποιος θέλει μάλιστα, μπορεί να κόψει μόνος του το δέντρο που θα επιλέξει. Τους δίνουμε όλο τον εξοπλισμό – πριόνι, γάντια. Κάθε δέντρο φέρει σήμανση όπου αναγράφονται και οι διαστάσεις του, ώστε να μην κόψουν κάποιο πολύ μεγαλύτερο ή πολύ μικρότερο από αυτό που θέλουν. Το κουβαλούν μέχρι το ταμείο, το βάζουμε σε δίχτυ – κι αυτό ήταν, το παίρνουν και φεύγουν!».
Ένα δέντρο χρειάζεται γύρω στα οκτώ χρόνια για να φθάσει σε μέγεθος κατάλληλο για να κοπεί ως χριστουγεννιάτικο. Φυτεύουν όμως και δέντρα σε γλάστρα μέσα στο έδαφος, «οπότε σε πέντε-έξι χρόνια είναι έτοιμα, αυτά δεν χρειάζονται τόσο χρόνο να μεγαλώσουν και δεν πρέπει να αρχίσουν να βγαίνουν έξω από τη γλάστρα. Μπορούν να τα πάρουν οι πελάτες και να τα φυτέψουν σε μεγαλύτερη γλάστρα ή στον κήπο τους. Φέτος έγιναν ανάρπαστα. Συνολικά, αυτή τη χρονιά πουλήσαμε περί τα 3.000 δέντρα, αλλά τον ακριβή αριθμό θα τον υπολογίσω στο τέλος, όταν καταμετρήσω και αυτά που έκοψαν μόνοι τους οι πελάτες».
Τρεις χιλιάδες κομμένα δέντρα ακούγονται πολλά – νιώθεις κι ένα σφίξιμο στο στομάχι. Ακόμα κι αν περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η WWF πλέον υποστηρίζουν ότι είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον να στολίζουμε φυσικό δέντρο παρά πλαστικό, διευκρινίζοντας βέβαια ότι πρέπει να προσέχουμε το φυσικό να φέρει ειδική μολυβοσφραγίδα που βεβαιώνει ότι προέρχεται από καλλιέργειες και δεν έχει κοπεί αυθαίρετα.
Πώς διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα στη φάρμα όπου εργάζεται ο Ντάνιελ;
«Μπορεί να κόψαμε 3.000 δέντρα φέτος, αλλά είχαμε φυτέψει 6.000 τον Οκτώβριο σε έκταση που είχαμε προηγουμένως καθαρίσει». Φυτεύουν τουλάχιστον ένα νέο δέντρο για κάθε κομμένο, διαβάζω στην ιστοσελίδα. «Έτσι διασφαλίζουμε ότι η φάρμα μας είναι βιώσιμη και φιλική για τον πλανήτη. Συνήθως τα φυτεύουμε την άνοιξη, φέτος τα φυτέψαμε τον Οκτώβριο», μου λέει ο Ντάνιελ. «Του χρόνου θα φυτέψουμε και την άνοιξη και το φθινόπωρο ώστε να διπλασιάσουμε τον αριθμό».
Μπορεί να ακούγεται εύκολο, ωστόσο μια βιώσιμη φάρμα χριστουγεννιάτικων δέντρων προϋποθέτει διαρκή επιμόρφωση και σκληρή δουλειά. «Εκπαιδεύουμε οι ίδιοι όσους εργάζονται εδώ. Είμαστε μέλος της Βρετανικής Ένωσης Καλλιεργητών Χριστουγεννιάτικων Δέντρων – BCGTA. Η Ένωση διοργανώνει σεμινάρια, συζητήσεις, ανοιχτές ημέρες που μπορείς να πας να παρακολουθήσεις νέες μεθόδους, διαφορετικούς τρόπους φυτέματος, να ενημερωθείς για διαφορετικά λιπάσματα και χημικά, γιατί όλα τώρα έχουν αλλάξει με τους νόμους της ΕΕ. Κάποια δεν μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις πια γιατί βλάπτουν ορισμένα έντομα, για παράδειγμα τις μέλισσες. Είναι καλό όλο αυτό. Φέτος φυτέψαμε τριφύλλι σε ένα ολόκληρο χωράφι με χριστουγεννιάτικα δέντρα. Το τριφύλλι είναι αζωτούχο, κι αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να βάλουμε τόσο άζωτο στο έδαφος, το κάνει το τριφύλλι για εμάς. Το λευκό άζωτο είναι πιο φιλικό για τις μέλισσες, οπότε τοποθετούμε μελίσσια γύρω από τη φάρμα, και μάλιστα έχουμε αναθέσει σε ντόπιο μελισσοκόμο να τα διαχειρίζεται. Το άζωτο προσελκύει και πασχαλίτσες. Οι πασχαλίτσες τρώνε τη μελίγκρα, οπότε δεν χρειάζεται να ψεκάζουμε τόσα εντομοκτόνα. Μπορείς πραγματικά να ακολουθήσεις έναν “πράσινο” δρόμο».
Δεν λένε λοιπόν «φυτεύω όσα δέντρα χρειάζομαι και δεν με νοιάζει από εκεί και πέρα».
«Όχι, πρέπει να το βλέπεις συνολικά. Υπάρχουν ορισμένα αγριόχορτα, όπως οι τσουκνίδες, τα γαϊδουράγκαθα, οι πικραλίδες, που μεταφέρουν ασθένειες στα δέντρα. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που βάζουμε τριφύλλι γιατί καλύπτει το έδαφος και αποτρέπει τέτοια αγριόχορτα να φυτρώσουν, οπότε χρησιμοποιούμε λιγότερα φυτοφάρμακα. Το εφαρμόζουμε λοιπόν όλο αυτό τα τελευταία πέντε χρόνια σε μια έκταση, κι ανάλογα με τα αποτελέσματα θα συνεχίσουμε. Ίσως διαπιστώσουμε ότι ευνοείται έτσι κάποιο άλλο ζιζάνιο που βλάπτει τα δέντρα, προς το παρόν όμως δεν έχουμε διαπιστώσει προβλήματα, οπότε ελπίζω να πάει καλά».
Ο Ντάνιελ αγαπά πολύ τη δουλειά του. «Λατρεύω να είμαι έξω στην ύπαιθρο. Φέτος, δε, κόψαμε τα πρώτα δέντρα που είχα φυτέψει όταν ήρθα στη φάρμα. Τότε ήταν μόλις 30 εκατοστά, τα ανέστησα εγώ, νιώθω περήφανος γι’ αυτό. Είναι όμορφο να βλέπω ανθρώπους να αντλούν χαρά από δέντρα τα οποία εγώ φρόντισα. Δουλεύουμε γι’ αυτόν τον ένα μήνα, και πρέπει το αποτέλεσμα να είναι τέλειο. Νιώθω μεγάλη ικανοποίηση όταν καλούν πελάτες χρόνων και λένε “ερχόμαστε την Παρασκευή, θα είσαι εκεί; Θέλουμε να διαλέξουμε το δέντρο μας μαζί σου”. Κάποιοι οδηγούν 30, 40, 50 χιλιόμετρα για να πάρουν το δέντρο τους από εμάς».
Η φάρμα προμηθεύει χριστουγεννιάτικα δέντρα σε όλη τη Βρετανία, μεταξύ άλλων σε αρκετούς δήμους, οι οποίοι τα στολίζουν σε κεντρικά σημεία. Ωστόσο, είναι μοναδική εμπειρία όταν κάποιος πηγαίνει στη φάρμα για να διαλέξει το δέντρο του επί τόπου. «Είναι η εξοχή, απολαμβάνεις τριγύρω τη φύση, τα βουνά, πιο κάτω θα συναντήσεις μια λίμνη, κι άλλη μία, δεν υπάρχει υψηλή δόμηση… Βάζουμε μουσική εδώ, είναι όμορφα».
Η κόρη του ξέρει ότι ο μπαμπάς της είναι βοηθός του Άη Βασίλη; «Φυσικά!». Και παίρνει πάντα το καλύτερο δέντρο; «Χαχα, εννοείται – όλα όμως τα δέντρα μας είναι εξαιρετικά. Φέτος, το δέντρο που τους έφερα ήταν κάπως τεράστιο για το σπίτι μας, αλλά τώρα είναι αργά (γέλια)».
Όταν σβήσουν τα φώτα της γιορτής, τι συμβαίνει;
«Τελειώνουμε δουλειά στις 23 Δεκεμβρίου. Θα επιστρέψουμε γύρω στις 7 Ιανουαρίου. Τότε, θα μαζέψουμε όλα τα κομμένα δέντρα που δεν πουλήθηκαν και όσα μας επιστραφούν μετά τη χρήση τους, θα τα τεμαχίσουμε και θα τα κομποστοποιήσουμε. Όλο αυτό το κομπόστ θα ριχτεί στο έδαφος όταν αρχίσουμε να ξαναφυτεύουμε. Χρειάζεται όμως προσοχή, γιατί τα χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι αρκετά όξινα, οπότε προσθέτουμε κάποια χημικά για να είμαστε σίγουροι ότι θα κομποστοποιηθούν καλύτερα. Επίσης, ένα μέρος από το πριονίδι δίνεται στους επαγγελματίες που συνεργάζονται μαζί μας για διαμόρφωση τοπίου, για να το χρησιμοποιήσουν σε εργασίες στα σπίτια και σε κήπους».
Έχουν κάποιο μυστικό τα χριστουγεννιάτικα δέντρα που το φυλάνε καλά κρυμμένο;
«Με ρωτούσαν τις προάλλες κάποιοι πελάτες γιατί κάποια χριστουγεννιάτικα δέντρα έχουν κουκουνάρια και κάποια, όχι. Όταν ένα δέντρο νιώθει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, αγχώνεται και ρίχνει τους σπόρους του. Όταν νιώθει ότι πρόκειται να πεθάνει… Αυτά που δεν έχουν κουκουνάρια λοιπόν είναι όσα ένιωσαν ότι το τέλος τους πλησιάζει».
Σπαρακτικό. Τα δέντρα έχουν ψυχή. Στη Σκωτία το ξέρουν. Εξάλλου, στην κέλτικη μυθολογία θεωρούνταν ιερά, προστατεύονταν από τη θεά της πράσινης μαγείας Druantia, φίλη των δρυάδων νυμφών και των ξωτικών. Οι ρίζες και τα κλαδιά τους συνέδεαν τον κόσμο των θνητών με άλλους κόσμους.
Τα δέντρα έχουν ψυχή. Γι’ αυτό όταν επιλέγεις να στολίσεις ένα τα Χριστούγεννα, πράξε το με τον ελάχιστο δέοντα σεβασμό, να προέρχεται από φάρμα που επενδύει στη βιωσιμότητα. Μη δυσαρεστήσεις ανεπανόρθωτα τη θεά Druantia.