Έτσι κάνουν εκλογές στη Ρουάντα

Στη Ρουάντα τα εκλογικά τμήματα άνοιξαν χθες το πρωί για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Η νίκη ήταν προδιαγεγραμμένη για τον πρόεδρο Πολ Καγκάμε, ο οποίος κυβερνά τη χώρα από το τέλος της γενοκτονίας των Τούτσι το 1994, με το κόμμα του, το Πατριωτικό Μέτωπο της Ρουάντας (ΠΜΡ), να έχει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο όλα αυτά τα χρόνια. Και πράγματι ο Καγκάμε όχι απλώς επικράτησε στις εκλογές αλλά πήρε το 99% των ψήφων, διατηρώντας το ακραίο ποσοστό του.

Ο Καγκάμε, 66 ετών σήμερα, κρατά γερά στα χέρια του τα ηνία της χώρας αφότου ανέτρεψε τον Ιούλιο του 1994 την κυβέρνηση εξτρεμιστών Χούτου. Εκείνη η κυβέρνηση Χούτου ήταν υπεύθυνοι για τη γενοκτονία που είχε ως αποτέλεσμα 800.000 νεκρούς, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, με τα περισσότερα θύματα να ανήκουν στη μειονότητα των Τούτσι. Στην παγκόσμια σύγχρονη ιστορία, αυτό το γεγονός έχει εγγραφεί ως Γενοκτονία της Ρουάντα.

Σήμερα, η περίπτωση του Πολ Καγκάμε παρουσιάζεται από ορισμένους δυτικούς και αφρικανούς ηγέτες ως αναπτυξιακό παράδειγμα προς μίμηση, έχοντας επιδείξει έναν εντυπωσιακό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης (7,2% την περίοδο από το 2012 ως το 2022), η οποία συνοδεύτηκε από θεαματική βελτίωση των υποδομών (δρόμοι, σχολεία, κρατικά κτίρια) και κοινωνικοοικονομική πρόοδο, ιδιαίτερα στους τομείς της παιδείας, της υγείας και του αθλητισμού.

Τις τρεις εβδομάδες της προεκλογικής εκστρατείας μονοπώλησαν ο Καγκάμε και το ΠΜΡ, με πορτρέτα του προέδρου κι αφίσες με τα χρώματα του κόμματος (κόκκινο, λευκό, μπλε) παντού. Οι οπαδοί του δηλώνουν ενθουσιασμένοι από την πρόοδο και τη σταθερότητα που έχει προσφέρει.

«Χωρίς αυτόν στην εξουσία, η χώρα θα κατέρρεε», είπε χαρακτηριστικά η Βενάντια Νγιραντζέντο, 51 ετών, που πήγε το Σάββατο στην τελευταία προεκλογική συγκέντρωση του κυβερνώντος κόμματος. «Είμαι πολύ ενθουσιασμένη που ψηφίζω για πρώτη φορά, ανυπομονώ», είπε η Σύλβια Μούτονι, μία νεαρή ψηφοφόρος, στο BBC. Για τους περισσότερους νέους στη Ρουάντα, που αποτελούν το 65% του πληθυσμού σήμερα, ο πρόεδρος Καγκάμε είναι ο μόνος ηγέτης που γνώρισαν ποτέ. Στην περίκλειστη χώρα της περιοχής των Μεγάλων Λιμνών, οι περισσότεροι κάτοικοι δεν μπορούν να διανοηθούν καν πως θα αναλάμβανε πρόεδρος κάποιος που δεν λέγεται απλώς Πολ Καγκάμε.

Όμως, ο Καγκάμε κατηγορείται ταυτόχρονα πως φιμώνει κάθε φωνή που επικρίνει την εξουσία.

Ο  Φιλ Κλαρκ, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, είπε στο Al Jazeera ότι ο πληθυσμός της Ρουάντα έχει ανάμεικτα συναισθήματα για τον πρόεδρο Καγκάμε και το κυβερνών κόμμα του. «Είναι μια χώρα με το πιο ισχυρό δίχτυ ασφαλείας κοινωνικής πρόνοιας στην περιοχή, επομένως οι άνθρωποι αισθάνονται ασφάλεια όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση. Όμως, οι άνθρωποι ανησυχούν επίσης για τον υπερβολικό έλεγχο που έχει η κυβέρνηση και την καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης».

Με ανακοίνωσή της προ ημερών, η Διεθνής Αμνηστία κατήγγειλε τους «πολύ αυστηρούς περιορισμούς» των δικαιωμάτων της αντιπολίτευσης σε αυτές τις εκλογές, κάνοντας επίσης λόγο για «απειλές, αυθαίρετες κρατήσεις, διώξεις, εξ ολοκλήρου κατασκευασμένες κατηγορίες, φόνους και απαγωγές».

Οι δύο υποψήφιοι της αντιπολίτευσης – ο Φρανκ Χαμπινέζα, του Δημοκρατικού Κόμματος των Πρασίνων και ο ανεξάρτητος Φιλίπ Εμπαγιμάνα – έθεσαν υποψηφιότητα στις εκλογές του 2017, όπου πήραν λίγο περισσότερο από το 1% των ψήφων μεταξύ τους. Αλλά ήταν απτόητοι.

Ο Χαμπινέζα εξέφρασε ικανοποίηση για το γεγονός ότι η ατμόσφαιρα ήταν πιο ήρεμη απ’ ό,τι το 2017 και διαβεβαίωσε πως έχει «τεράστια υποστήριξη» από τους πολίτες. «Πιστεύω ότι η δημοκρατία είναι μια διαδικασία συνεχώς σε εξέλιξη», είπε στο podcast του BBC Focus on Africa πριν από τις εκλογές. «Οι άνθρωποι εξακολουθούν να φοβούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους. Αγωνίζομαι για την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης». Και κάποιοι πολίτες της Ρουάντας σίγουρα τον ακούν με προσοχή.

Για πρώτη φορά, οι προεδρικές εκλογές διεξάγονται ταυτόχρονα με τις βουλευτικές. Τις 80 έδρες του κοινοβουλίου διεκδικούν πάνω από 500 υποψήφιοι. Οι ψηφοφόροι θα εκλέξουν τον πρόεδρο και 53 μέλη της Κάτω Βουλής του Κοινοβουλίου τη Δευτέρα.

Εντυπωσιακό είναι το στοιχείο ότι το 62% στη Βουλή των Αντιπροσώπων αποτελείται από γυναίκες, γεγονός που επιτυγχάνεται από την υψηλή υποχρεωτική ποσόστωση σε έδρες για γυναίκες βουλεύτριες. Πράγματι, η Ρουάντα είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο με γυναικεία πλειοψηφία στο κοινοβούλιο και σε κυβερνητικές θέσεις.

* Η γενοκτονία της Ρουάντα, γνωστή και ως γενοκτονία κατά των Τούτσι, σημειώθηκε μεταξύ 7 Απριλίου και 19 Ιουλίου 1994 κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου της Ρουάντα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου των περίπου 100 ημερών, περίπου 800.000 άνθρωποι της εθνοτικής μειονότητας Τούτσι, καθώς και ορισμένοι μετριοπαθείς Χούτου και μέλη της φυλής πυγμαίων Τουά, σκοτώθηκαν από ένοπλες πολιτοφυλακές Χούτου. 

Η κλίμακα και η βαρβαρότητα της γενοκτονίας προκάλεσαν σοκ σε όλο τον κόσμο, αλλά καμία χώρα δεν παρενέβη ενεργά για να σταματήσει τις μαζικές δολοφονίες. Τα περισσότερα από τα θύματα σκοτώθηκαν στα χωριά ή τις πόλεις τους, πολλά από τους γείτονες και τους συγχωριανούς τους. Συμμορίες Χούτου έψαχναν θύματα που κρύβονταν σε εκκλησίες και σχολικά κτίρια. Η πολιτοφυλακή δολοφόνησε θύματα με ματσέτες και τουφέκια. Η σεξουαλική βία ήταν διαδεδομένη, με περίπου 250.000 έως 500.000 γυναίκες να βιάστηκαν κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας.