Στη Μύκονο, ο αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Μανώλης Ψαρρός, δέχτηκε άγρια μαφιόζικη επίθεση πριν από μερικούς μήνες, γιατί τόλμησε να αναδείξει τις πολεοδομικές αυθαιρεσίες του νησιού και επιχείρησε να μπλοκάρει νεοαναγειρόμενες οικοδομές που αφορούσαν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και επιχειρήσεις εστίασης. Η αισιόδοξη απομάκρυνση των αυθαιρέτων κατασκευών του beach bar restaurant Principote στον Πάνορμο μερικούς μήνες μετά, θα μπορούσε να έχει δρομολογηθεί όπως προβλέπει ο νόμος, χωρίς προηγουμένως ένας άνθρωπος να καταλήξει στο νοσοκομείο. Στη Ρόδο πάλι, μάθαμε για την παράνομη τοποθέτηση πλατφόρμας με 27 ξαπλώστρες μέσα στη θάλασσα, όταν ένας σερβιτόρος εθεάθη να σερβίρει τους λουόμενους σχεδόν κολυμπώντας. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα περιστατικά αυθαιρεσίας στις ακτές, που απασχόλησαν την πρόσφατη επικαιρότητα.
Τα τελευταία νέα έρχονται από την Πάρο, ένα νησί το οποίο τσιμεντοποιείται και τουριστικοποιείται με ανεξέλεγκτους ρυθμούς. Κόντρα στην αδιαφορία του Δήμου και των αρμόδιων αρχών, οι πολίτες του νησιού πήραν την κατάσταση στα χέρια τους και αποφάσισαν να συσπειρωθούν για να καταγράψουν τις παράνομες καταλήψεις του αιγιαλού από επιχειρήσεις. Διαπίστωσαν λοιπόν, ότι υπάρχουν παραλίες έως και 100% κατειλημμένες, τη στιγμή που ο νόμος προβλέπει πως καμία παραλία δεν μπορεί να είναι σε εκμετάλλευση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%.
Η Popaganda μίλησε με ανθρώπους της πρωτοβουλίας Κίνηση Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες – Save Paros Beaches, για τις συμβολικές διαμαρτυρίες που έχουν πραγματοποιήσει έως τώρα στη μικρή Σάντα Μαρία και στην παραλία Μαρτσέλο στην Παροικιά, αλλά και για τις ενέργειες που έχουν ως απώτερο σκοπό την αποδέσμευση των παραλιών από τις παρανομίες των επιχειρήσεων και τη διασφάλιση του δικαιώματος να απολαμβάνουμε τις ακτές, όπως ορίζει η λογική και -φυσικά- ο νόμος.
Μέλη της πρωτοβουλίας κάνουν λόγο για αποθράσυνση των επιχειρηματιών και ανεξέλεγκτες παραβάσεις στις ακτές του νησιού τα τελευταία χρόνια: «Μόνο το φετινό καλοκαίρι, οι παραβάσεις που εντοπίζουμε σε σχέση με τις περυσινές είναι ασύλληπτα αυξημένες, και αυτό διότι όταν ένας επιχειρηματίας συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να το πράξει χωρίς συνέπειες, είναι επόμενο να αποθρασυνθεί. Η κατάσταση είναι δραματική και υπάρχει συνολικά ένας μετασχηματισμός του φυσικού περιβάλλοντος. Οι ρυθμοί είναι πρωτόγνωροι. Μόνο τα τελευταία 10 χρόνια, το φυσικό τοπίο της Πάρου έχει μετασχηματιστεί τόσο όσο ποτέ άλλοτε στα 3.500 χρόνια που κατοικείται από τον άνθρωπο. Υπάρχει δορυφορική εικόνα που πιστοποιεί το μέγεθος της αλλαγής. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει το στερεότυπο περί “Μυκονοποίησης” της Πάρου. Ευτυχώς, πολύς κόσμος αντιλαμβάνεται ότι ο υπερτουρισμός, η μπετοποίηση και η υπερδόμηση αποτελούν τη ρίζα των προβλημάτων στον τόπο».
«Η πρωτοβουλία μας έχει πολύ μικρή ζωή, καθώς υφίσταται εδώ και μόλις δύο μήνες. Στις αρχές Ιουνίου, έγινε ένα αυθόρμητο κάλεσμα από έναν άνθρωπο που χαίρει κοινού σεβασμού σε όλο το νησί. Ο κ. Χρίστος Γεωργούσης, είναι πρώην εκπαιδευτικός, Λυκειάρχης, πνευματικός άνθρωπος, ενεργός συγγραφέας και ποιητής. Άνθρωπος που έχει σώσει ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας και της λαογραφίας του τόπου. Για εμάς το φαινόμενο των παράνομων καταλήψεων του αιγιαλού στην Πάρο δεν είναι καινούργιο. Το παρακολουθούμε εδώ και πολλά χρόνια. Υπάρχουν παραλίες που είναι 100% κατειλημμένες κατά πλήρη παράβαση του νόμου. Με αφορμή λοιπόν αυτές τις παραβάσεις, ο κ. Γεωργούσης απηύθυνε το κάλεσμα και μαζευτήκαμε αρκετές εκατοντάδες άνθρωποι στον χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου “Αρχίλοχος”. Το γεγονός ότι μαζευτήκαμε τόσοι άνθρωποι αποτελεί ένα επίτευγμα από μόνο του γιατί είναι η πρώτη φορά που μετά από πολλά χρόνια οι πολίτες συσπειρώνονται για έναν κοινό σκοπό, για μία κοινή συλλογική διεκδίκηση, και αυτό είναι το σπουδαιότερο απ’ όλα», μας περιγράφει ο καθηγητής και μέλος της πρωτοβουλίας, Δαμιανός Γαβαλάς, που έχει μεγαλώσει στην Πάρο και σήμερα είναι εποχιακός κάτοικος.
Σε εκείνη την πρώτη συνάντηση κατοίκων και επισκεπτών του νησιού, καταγράφηκε πολύς θυμός. Ωστόσο, οι ενέργειές τους αρχικά δεν προχώρησαν περαιτέρω, καθώς δεν αισθάνονταν ακόμα έτοιμοι να δράσουν. Όπως εξηγεί ο κ. Γαβαλάς, «Τότε ήταν παρών και ο Δήμαρχος και δύο ακόμα άνθρωποι που θα είναι υποψήφιοι στις επόμενες δημοτικές εκλογές. Η στήριξη του δημάρχου ωστόσο δεν ήταν ουσιαστική και ήρθε να μας πει πως έκανε ό,τι μπορούσε όσον αφορά στις καταγγελίες για τις παράνομες καταλήψεις. Μας είπε ότι έχει διαπιστώσει παραβάσεις και απ’ εκεί και πέρα δηλώνει αναρμόδιος. Στην πορεία όμως, όσα μας είπε αποδείχθηκαν ψευδή, καθώς του ζητήσαμε τα στοιχεία για τις αυτοψίες που υποτίθεται πως έχει κάνει και τις καταγγελίες που έχει υποβάλλει, ωστόσο δεν μας παρουσιάστηκε τίποτα. Μετά από παρέμβαση της αντιπολίτευσης, μάθαμε ότι τα τελευταία δύο -τουλάχιστον- χρόνια στην Πάρο, δεν έχει γίνει κανένας έλεγχος ούτε σε μία παραλία – χωρίς αυτό να έχει διαψευστεί από τη Δημοτική Αρχή».
Μετά την πρώτη τους συνάντηση, οι άνθρωποι του νησιού περίμεναν ωσότου παρέλθουν και οι δεύτερες εκλογές, ώστε να μην υπάρξει κάποια υπόνοια για κομματική εκμετάλλευση, και συναντήθηκαν ξανά, αυτή τη φορά περισσότεροι, πιο αποφασισμένοι και αρκετά πιο έτοιμοι και διαβασμένοι. Η προσπάθειά τους ήταν να μετουσιώσουν τον θυμό σε κάτι πιο εποικοδομητικό. «Έτσι, μιλήσαμε αρχικά στους ανθρώπους για τα βασικά σημεία της νομοθεσίας και τις αρμοδιότητες του Δήμου. Ο Δήμαρχος αυτή τη φορά δεν ήταν μαζί μας, και από τότε έχει χάσει την επαφή με την κοινωνία. Είμαστε έκτοτε μόνοι μας, χωρίς καμία υποστήριξη από τις αρχές οι οποίες πρέπει να ασκούν και να τοποτηρούν την εφαρμογή του νόμου (ο δήμος, η αστυνομία, το λιμενικό, η δικαιοσύνη). Έχουμε καταλήξει, λόγω αυτής της απουσίας στήριξης, να διεκδικούμε κάτι πραγματικά επαναστατικό – την εφαρμογή του νόμου, η οποία θα έπρεπε να είναι δεδομένη! Αν υπήρχε ένας Δήμαρχος με στοιχειώδη επαφή με το κοινό αίσθημα, θα είχε πρωτοστατήσει σε αυτό που εμείς κάνουμε τώρα μόνοι μας», λέει ο κ. Γαβαλάς.
Τα μέλη της κίνησης έχουν πραγματοποιήσει έως τώρα δύο «εκδρομές», όπως θέλουν να αποκαλούν τις διαμαρτυρίες τους, αφού σε αυτές το κλίμα είναι χαρούμενο, αισιόδοξο και ειρηνικό. Στόχος τους είναι η ενημέρωση των λουόμενων χωρίς την πρόκληση συγκρούσεων: «Οι διαμαρτυρίες που κάνουμε, είναι κυρίως συμβολικές. Σε αυτές ενημερώνουμε τον κόσμο που βρίσκεται στις ξαπλώστρες. Οι τουρίστες μένουν έκπληκτοι, γιατί πίστευαν ότι βρίσκονται σε νόμιμες επιχειρήσεις, δεν μπορούν να φανταστούν ότι γίνονται παρανομίες κάτω από τη μύτη των αρχών. Οι ίδιοι οι πολίτες αποδεικνύουν με τον πιο αδιάψευστο τρόπο ότι υπάρχουν παραβιάσεις μπροστά στα μάτια τους. Είμαστε μόνοι μας για μία ακόμη φορά και για έναν ακόμη λόγο στην Ελλάδα».
«Έρχονται μαζί μας μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι, τουρίστες που αγαπούν τον τόπο περισσότερο από τους ντόπιους, και όλο αυτό είναι πολύ συγκινητικό. Υπάρχουν άνθρωποι που μας στέλνουν μηνύματα ζητώντας μας να τους δείξουμε τρόπους με τους οποίους μπορούν να βοηθήσουν. Έχουμε λάβει πολύ μεγάλη υποστήριξη από τουρίστες και πολίτες και το ζήτημα αφορά ακόμα και τους πολύ ευκατάστατους συμπολίτες μας. Μιλάμε για μία “παρέλαση του κιτς” που δεν αρέσει σε πολλούς – ακόμα και στη νεότερη γενιά που έχει εκπαιδευτεί σε αυτές τις εικόνες και συνθήκες. Και από άλλα νησιά στα οποία σημειώνονται αντίστοιχες παραβάσεις, όπως στη Ρόδο και τη Νάξο, μας ζητούν να δικτυωθούμε, να γνωριστούμε, να ανταλλάξουμε εμπειρίες και να δούμε πώς θα μπορέσουμε να δράσουμε από κοινού».
Πέρα από τις συμβολικές διαμαρτυρίες, γίνεται μία πολύ μεγάλη προσπάθεια με τη διάθεση δελτίων τύπου και ενημερωτικών φυλλαδίων, από ανθρώπους που προσπαθούν να αναδείξουν αυτό που συμβαίνει στην Πάρο αλλά και στα νησιά της χώρας γενικότερα. «Ενημερώνουμε τους ανθρώπους κάθε ηλικίας για ζητήματα με τα οποία δεν είχε καταπιαστεί η κοινωνία προηγουμένως και δίνουμε το έναυσμα για να διευρυνθεί ο διάλογος σε ζητήματα που θεωρούνται “ιερά τοτέμ” στο νησί. Μας στηρίζουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι και επίσης αυτό γίνεται στην καρδιά της τουριστικής περιόδου που πολλοί εργαζόμενοι δεν μπορούν ούτε να ξεμυτίσουν από τις επιχειρήσεις, καθώς δουλεύουν για 16 ώρες τη μέρα, χωρίς ρεπό. Σκοπεύουμε να πάμε και στην αστυνομία και στο λιμενικό, για να ζητήσουμε και από εκείνους να ενημερωθούν. Παράλληλα, έχουμε προχωρήσει σε μία πολύ σημαντική ψηφιακή καταγραφή και αποτύπωση των παραβάσεων, στην πλατφόρμα Digitalparos Lab. Εμείς βέβαια, δεν προσπαθούμε – όπως μας λένε κάποιοι – να επιστρέψουμε στη δεκαετία του ’60 που δεν υπήρχε καμία επιχείρηση. Υπάρχουν μέχρι και υπεύθυνοι στις ομπρέλες παράνομων επιχειρήσεων, που μας λένε ότι κλέβουμε τα λεφτά τους όταν προχωράμε σε καταγγελίες – εκείνα δηλαδή που έχουν βγάλει παράνομα μέσω της εκμετάλλευσης της δημόσιας γης! Αυτή ακριβώς είναι η ποιότητα των επιχειρημάτων από την άλλη πλευρά», εξηγούν τα μέλη της πρωτοβουλίας.
Ο κ. Δαμιανός Γαβαλάς έχει ασχοληθεί ευλαβικά με τη νομοθεσία που αφορά στη λειτουργία των επιχειρήσεων στους αιγιαλούς, ώστε να μπορέσει μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της κίνησης να προχωρήσει στην καταγραφή των παραβάσεων στις ακτές του νησιού. Σύμφωνα με τον νόμο, «Υπάρχουν καταρχάς κάποιες νόμιμες παραχωρήσεις τμημάτων του αιγιαλού. Αυτές οι παραχωρήσεις γίνονται με δύο τρόπους: Υπάρχουν οι επιχειρήσεις που λειτουργούν νόμιμα, στην πλάτη του αιγιαλού. Είναι οι λεγόμενες όμορες που έχουν κοινά όρια από την παραλία. Αυτές συμβάλλονται με ένα παραχωρητήριο-μισθωτήριο με τον δήμο και την Κτηματική Υπηρεσία του δημοσίου. Αυτό συμβαίνει στην πλειονότητα των περιπτώσεων».
«Υπάρχουν άλλες επιχειρήσεις, στις οποίες οικειοθελώς, ο δήμος αποφασίζει να παραχωρήσει άδεια. Δεν μας έχει εξηγηθεί ποτέ με ποιο σκεπτικό συμβαίνει αυτό, γιατί ήδη οι παραλίες που παραχωρούνται από την Κτηματική Υπηρεσία με τη διαδικασία της ομορότητας, είναι πάρα πολλές – περισσότερες από τις μισές του νησιού. Εμείς λοιπόν κάναμε μια καταγραφή των επιχειρήσεων στις οποίες έχει νόμιμα παραχωρηθεί άδεια και εντοπίσαμε, σε σχέση με το τι έχει μισθώσει ο εκάστοτε ιδιοκτήτης, τα σημεία που έχει αναπτύξει ομπρέλες και ξαπλώστρες. Διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν παραλίες που είναι κατειλημμένες στο 100%. Χαρακτηριστικά, στο νησί υπάρχει επιχείρηση που είχε μισθώσει 16 τ.μ., και πιάνει παράνομα ενάμιση στρέμμα», αποκαλύπτει το μέλος της κίνησης.
«Ο νόμος προβλέπει ότι καμία παραλία δεν μπορεί να είναι σε εκμετάλλευση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%. Ακόμα, η μπροστινή σειρά από ξαπλώστρες και ομπρέλες πρέπει να απέχει τουλάχιστον 5 μέτρα από τον αιγιαλό. Σε πολλές παραλίες όμως οι ξαπλώστρες πλατσουρίζουν! Η νομοθεσία ορίζει επίσης τις αποστάσεις που πρέπει να τηρούνται ανάμεσα στις εκμεταλλεύσεις, την απόσταση μεταξύ των διαδρόμων από ομπρέλες και ξαπλώστρες κ.ά».
Η Κτηματική Υπηρεσία των Κυκλάδων η οποία είναι αρμόδια για τις αυτοψίες σε επιχειρήσεις, εδρεύει στη Σύρο και έχει μόλις 5 υπαλλήλους. Ως αποτέλεσμα, αδυνατεί να φέρει εις πέρας το έργο της. «Έχουμε ακούσει μόνο για αυτοψίες που έχουν γίνει Νοέμβριο μήνα για να διαπιστώσουν τελικά ότι δεν έχει γίνει παράβαση. Ή αν εντοπίσουν κάποια παράβαση, καταλογίζουν πρόστιμο στον παραβάτη, το οποίο ισοδυναμεί με τις εισπράξεις λίγων ημερών. Δεν σε κουνάει κανείς όμως από εκεί. Συμφέρει δηλαδή να παρανομείς», καταγγέλλουν οι κάτοικοι του νησιού.
Η σημαντικότερη ενέργεια στην οποία έχει προχωρήσει έως τώρα η πρωτοβουλία, είναι η σύνθεση μιας καταγγελίας την οποία έχουν υπογράψει 2.200 άνθρωποι. «Αυτό από μόνο του, το να βάλεις δηλαδή φυσική υπογραφή ή ηλεκτρονική σε ένα online petition, είναι γενναίο γιατί υπάρχει ένας διάχυτος, αυθεντικός φόβος, δεδομένου ότι πολλές από τις επιχειρήσεις ανήκουν σε συγγενείς και γνωστούς των ανθρώπων που υπογράφουν επώνυμα», λένε μέλη της κίνησης. «Η καταγγελία μας συνοδεύτηκε από ένα ογκώδες έγγραφο το οποίο περιγράφει σωρεία από τις πιο εξόφθαλμες παραβάσεις, και όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις ξαπλώστρες και τις ομπρέλες. Υπάρχουν μόνιμες εγκαταστάσεις και τσιμεντένιες κατασκευές, εντελώς παράνομες ιδιωτικοποιήσεις παραλιών, με περιπτώσεις επιχειρηματιών που τοποθετούν ταμπέλες στις οποίες κάνουν λόγο για “ιδιωτική παραλία” – κάτι που το σύνταγμα ρητά απαγορεύει – ενώ υπάρχουν άλλοι που χτίζουν τοίχους για να μετατρέψουν την παραλία σε ιδιωτική».
Στην καταγγελία υπάρχουν φωτογραφίες και περιγραφές με τα ονοματεπώνυμα των παραβατών και των επιχειρήσεων. Αυτό το έγγραφο έχει φύγει προς όλες τις κατευθύνσεις – προς τον δήμο, την αστυνομία, το λιμεναρχείο, την Εισαγγελία Εφετών και την Εισαγγελία Πρωτοδικών. «Ζητάμε από τις αρχές να πράξουν κατά την αρμοδιότητα τους και να σταματήσουν να κρύβονται πίσω από μία πολύ βολική επίκληση αναρμοδιότητας – όπως συμβαίνει στην περίπτωση του δημάρχου μας», αναφέρουν οι άνθρωποι του “Save Paros Beaches”.
Στην πρώτη διαμαρτυρία που πραγματοποίησε η πρωτοβουλία στη μικρή Σάντα Μαρία, συμμετείχαν περίπου 250 άνθρωποι σε συνθήκες καύσωνα. «Είναι μία παραλία για την οποία γνωρίζαμε ότι υπάρχουν σοβαρές παραβάσεις και είχαμε και αποδεικτικά στοιχεία», επισημαίνει ο κ. Γαβαλάς. «Ο Δήμος Πάρου, λόγω του ότι η παραλία αυτή αποτελεί υδροβιότοπο και βρίσκεται μέσα σε περιοχή Natura, αποφάσισε φέτος να μην δημοπρατήσει. (Εκεί δεν υπάρχουν επιχειρήσεις που να τους έχει αναγνωριστεί ομορότητα, οπότε ακολουθείται η διαδικασία της δημοπράτησης). Παρά την απόφαση του Δήμου, υπήρχαν επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονταν την παραλία νοικιάζοντας νόμιμα 100 στρέμματα και αξιοποιώντας παράνομα 1.000».
«Και το παράδοξο είναι ότι φορολογικά μπορεί οι επιχειρήσεις αυτές να είναι νόμιμες, γιατί κόβουν πάντα αποδείξεις. Για το μισό δημόσιο είναι νόμιμες ενώ εκ των πραγμάτων είναι εντελώς παράνομο το ότι έχουν στηθεί εκεί ξαπλώστρες και ομπρέλες σε 1000 στρέμματα», τονίζει ο ίδιος. «Σε παράνομη επιχείρηση στη μικρή Σάντα Μαρία, βρήκαμε λοιπόν έναν από τους δύο ιδιοκτήτες και του είπαμε ότι δεν έχει άδεια και πως οι ξαπλώστρες του καταλαμβάνουν δημόσιο χώρο. Παραδέχτηκε ότι έτσι έχουν τα πράγματα και του ζητήσαμε να τις απομακρύνει. Εκείνος τόνισε ότι δεν θα το κάνει και μας είπε να φωνάξουμε την αστυνομία να τον συλλάβει. Καλέσαμε λοιπόν την αστυνομία, η οποία κινήθηκε επειδή είχε λάβει προηγουμένως την καταγγελία μας, στην οποία η συγκεκριμένη παραλία υπήρχε σε περίοπτη θέση. Συνέλαβαν τους επιχειρηματίες, όμως τους κράτησαν λίγες ώρες και μετά αφέθηκαν ελεύθεροι. Δεν φταίει η αστυνομία σε αυτό, γιατί δεν υπήρχε εισαγγελική εντολή προηγουμένως. Η αστυνομία από τη μεριά της έκανε μήνυση η οποία θα εκδικαστεί σε ένα διάστημα 30-35 ετών που εμείς θα έχουμε πεθάνει».
Η δεύτερη διαμαρτυρία πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή στην παραλία Μαρτσέλο, με κεντρικό σύνθημα «Επανακτούμε τις παραλίες». Σε αυτή συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από 500 άνθρωποι.
Όπως λένε τα μέλη της κίνησης, «Αν υπάρχει βούληση, κουνιούνται βουνά». Εν αναμονή εισαγγελικής απόφασης, ελπίζουν σε κάποια αποκατάσταση. Σύμφωνα με τον κ. Γαβαλά, «Σε ορισμένες παραλίες αισιοδοξούμε ότι θα γίνει αποκατάσταση, επειδή έχουμε στείλει όλες τις περιπτώσεις αυθαιρεσιών στο εισαγγελικό γραφείο και περιμένουμε ο εισαγγελέας να δράσει. Είναι πολύ κρίμα που πρέπει για να παρέμβει η δικαιοσύνη είτε να ξυλοκοπηθεί αγρίως ένας αρχαιολόγος, όπως συνέβη στη Μύκονο, είτε να βγουν στους δρόμους εκατοντάδες άνθρωποι στην Πάρο. Αναρωτιέμαι αν αυτά είναι τα αντανακλαστικά της πολιτείας μας και αν η πολιτεία μας είναι συνδεδεμένη με το κοινό αίσθημα. Μας ενώνει ένας κοινός και συλλογικός σκοπός και δεν παραιτούμαστε και αυτό είναι πολύ παρήγορο. Έχουμε ξεχάσει και θεωρείται γραφικό να ζητάμε την επαφή με τη φύση. Την αυθεντική επαφή με το χώμα, με την άμμο, με τον ήχο της θάλασσας», καταλήγει.