Ήταν η «χειρότερη λέξη της χρονιάς» για το 2021: πρόκειται για τον όρο «pushback», σύμφωνα με την αρμόδια επιτροπή γλωσσολόγων στη Γερμανία.
Ο τίτλος της «χειρότερης λέξης», που μόνο τιμητικός δεν είναι, απονέμεται συνήθως σε λέξεις ή εκφράσεις που κυριαρχούν στη δημόσια συζήτηση και υποδηλώνουν αποτρόπαιες συμπεριφορές ή χρησιμοποιούνται για να συγκαλύψουν ωραιοποιώντας μια αρνητική συμπεριφορά. Η λέξη «pushback» (επαναπροωθώ, επαναφέρω) που χρησιμοποιείται με αναφορά στους πρόσφυγες, επελέγη γιατί ωραιοποιεί «μια απάνθρωπη συμπεριφορά, η οποία στερεί από τους ανθρώπους αυτούς κάθε δυνατότητα να διεκδικήσουν το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην παροχή ασύλου», όπως επεσήμαινε η εκπρόσωπος της επιτροπής Κονστάντσε Σπις. Επιπλέον -σημειώνεται- ο συγκεκριμένος όρος υποβαθμίζει το γεγονός ότι η «επαναπροώθηση» σημαίνει βίαιη συμπεριφορά με ενδεχομένως τραγικά αποτελέσματα, ενώ αποσιωπά τις ευθύνες εκείνων που διαπράττουν αυτές τις βίαιες πράξεις.
Pushback είναι η απώθηση προσφύγων που έχουν πατήσει ευρωπαϊκό έδαφος ή βρίσκονται σε ευρωπαϊκά ύδατα, πράξη που αντίκειται στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Πιο συγκεκριμένα, όπως επισημαίνουν και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι επαναπροωθήσεις παραβιάζουν την απαγόρευση της συλλογικής απέλασης βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το δικαίωμα στη διεξαγωγή δίκαιης δίκης βάσει του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, το δικαίωμα αίτησης ασύλου βάσει του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και την αρχή της μη επαναπροώθησης βάσει της Σύμβασης του 1951 για το καθεστώς των προσφύγων.
Και αν η Ευρώπη έθαβε το κεφάλι στο χώμα σαν τη στρουθοκάμηλο όσον αφορά στις επαναπροωθήσεις, αυτό δεν είναι πια εφικτό. Μόλις στα τέλη Απριλίου ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής Frontex, Fabrice Leggeri, υπέβαλε την παραίτησή του την επομένη της δημοσίευσης μίας ακόμα συγκλονιστικής έρευνας από ομάδα διεθνών ΜΜΕ, περιλαμβανομένης της γαλλικής Monde, του γερμανικού Spiegel, του ελβετικού SRF et Republik και της ΜΚΟ Lighthouse Reports.
Σύμφωνα με την προαναφερθείσα έρευνα, η ίδια η Frontex, ένα από τα βασικά Σώματα της ΕΕ με ετήσιο προϋπολογισμό 750 εκατ. ευρώ, κατέγραψε τουλάχιστον 22 pushback ως «αποτροπή αναχώρησης» (prevention of departure). «Αυτά αφορούσαν σε τουλάχιστον 950 μετανάστες και πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Μαρτίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2021 από τη Frontex και τις ελληνικές αρχές στο Αιγαίο», σημείωνε το Euronews. Αναφέρεται χαρακτηριστικά, ότι «σε τουλάχιστον 22 περιπτώσεις, έβγαλαν τους αιτούντες άσυλο από τις φουσκωτές βάρκες και τους έβαλαν σε ελληνικές σωσίβιες λέμβους που αφέθηκαν ακυβέρνητες στη θάλασσα».
Όπως αναφέρει το Spiegel, η προαναφερθείσα ομάδα των ΜΜΕ «απέδειξε ξεκάθαρα τους τελευταίους 18 μήνες ότι η Frontex συμμετείχε σε νομικές παραβάσεις που πραγματοποιήθηκαν από την Ελλάδα. Κλιμάκια της Frontex θα αναχαίτιζαν ετοιμόρροπα πλοιάρια προσφύγων στο Αιγαίο και θα παρέδιδαν τους αιτούντες άσυλο στην ελληνική ακτοφυλακή, η οποία έπειτα θα εγκατέλειπε άνδρες, γυναίκες και παιδιά στη θάλασσα – συχνά σε σωσίβιες λέμβους χωρίς μηχανή». Σύμφωνα με το καταστατικό της, η Frontex θα έπρεπε να κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι της για να σταματήσει τις επιχειρήσεις αυτές, που πλέον είναι γνωστές ως «pushback» – όχι να συμμετέχει σε αυτές.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Καταπολέμηση της Απάτης OLAF ερεύνησε σχετικά στοιχεία για πάνω από έναν χρόνο. Όταν αναλαμβάνει η OLAF, τα πράγματα γίνονται σκούρα για όσους έχουν τη φωλιά τους λερωμένη. Οι ερευνητές της υπηρεσίας δρουν ανεξάρτητα και αποστολή τους είναι να ξεσκεπάζουν παραβιάσεις των κανονισμών από αξιωματούχους της ΕΕ. Συνήθως, ελάχιστα στοιχεία των ερευνών τους φθάνουν στον Τύπο.
Όπως αναφέρει το Spiegel, στις 7 Δεκεμβρίου 2020, λίγες μόλις εβδομάδες αφότου το γερμανικό περιοδικό δημοσίευε τις πρώτες σχετικές αποκαλύψεις, οι ερευνητές της OLAF έψαξαν το γραφείο του Leggeri στη Βαρσοβία, καθώς και εκείνο του τότε επικεφαλής προσωπικού Thibauld de la Haye Jousselin. Φέρονται επίσης να κατέσχεσαν τα κινητά τους τηλέφωνα. Κι έτσι, στις αρχές Μαρτίου 2022 παρουσίασαν μια έκθεση άνω των 200 σελίδων, που δεν έχει δημοσιευτεί.
Η έκθεση φέρεται να εξετάζει ό,τι η προαναφερθείσα ομάδα των ΜΜΕ είχε αποκαλύψει: ότι ο Leggeri κάλυπτε τα ελληνικά pushback, κι έτσι παραβίασε τους κανονισμούς της ίδιας του της υπηρεσίας. Έπειτα, είπε ψέματα στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν του τέθηκαν συγκεκριμένα ερωτήματα. «Επιπλέον, σύμφωνα με την περίληψη της έκθεσης του OLAF από Γάλλους αξιωματούχους, που έχει στη διάθεσή του το Spiegel, βρισκόταν σε συνεννόηση με την ελληνική κυβέρνηση προτού απαντήσει σε αυξανόμενα ερωτήματα», γράφει το γερμανικό περιοδικό.
Ο επικεφαλής της OLAF, Ville Itälä, παρουσίασε στις 28 Φεβρουαρίου κάποια από τα συμπεράσματα στην Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου για τις Πολιτικές Ελευθερίες, τη Δικαιοσύνη και τις Εσωτερικές Υποθέσεις. «Σύμφωνα με την περίληψη, η έκθεση -στην οποία δεν έχουν πρόσβαση οι Ευρωβουλευτές- αποκαλύπτει ότι η διοίκηση της Frontex γνώριζε για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σκόπιμα απέφευγε να τις αναφέρει. Μέχρι τώρα έχουν αρνηθεί κάθε κατηγορία, δείχνοντας αντί γι’ αυτό υποτιθέμενες ασάφειες στους κανονισμούς της ΕΕ», έγραφε ο Πράσινος Ευρωβουλευτής Erik Marquardt σε επιστολή προς την Κομισιόν, απαιτώντας από την τελευταία να αναλάβει δράση κατά της διοίκησης της Frontex.
Λίγο πριν ο επικεφαλής της Frontex υποβάλει την παραίτησή του, η Εφημερίδα των Συντακτών δημοσίευε πως 30 Σύροι πρόσφυγες που είχαν εγκλωβιστεί την Κυριακή των Βαΐων σε νησίδα του Έβρου φέρονται να «επαναπροωθήθηκαν με τη χρήση βίας από τις ελληνικές αρχές στην Τουρκία τη Μεγάλη Τετάρτη, οδηγήθηκαν ξανά με τη βία από Τούρκους συνοριοφύλακες σε νησίδα του Έβρου την Κυριακή του Πάσχα και από το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα βρίσκεται σε εξέλιξη νέα άτυπη επιχείρηση βίαιης επαναπροώθησής τους από τις ελληνικές αρχές».
Σύμφωνα πάντα με το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, το γεωγραφικό στίγμα που έστειλαν το απόγευμα της Δευτέρας του Πάσχα οι πρόσφυγες έδειχνε ότι βρίσκονταν (κρατούμενοι;) στο τμήμα συνοριακής φύλαξης Ορεστιάδας, στο χωριό Νέο Χειμώνιο, τη στιγμή που οι ελληνικές αρχές εξακολουθούσαν να ισχυρίζονται ότι δεν είχαν καταφέρει να τους εντοπίσουν (παρά το γεγονός ότι ήταν γνωστό το γεωγραφικό τους στίγμα).
Κι όλα αυτά «ενώ το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έκανε δεκτή τη Μεγάλη Πέμπτη την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που κατέθεσε εκ μέρους των προσφύγων το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες» υποχρεώνοντας την Ελλάδα «να μην τους απομακρύνει από την ελληνική επικράτεια και να φροντίσει άμεσα να τους εξασφαλίσει νερό, τροφή, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου», σημείωνε η εφημερίδα.
Τα ρεπορτάζ και οι έρευνες που καταδεικνύουν τα pushback ως συνήθη πλέον πρακτική είναι πολλά, και γενικά συγκλίνουν στα συμπεράσματά τους.
Μάλιστα, ο ίδιος ο επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες UNHCR Filippo Grandi δημοσίευε δήλωση στις 22 του περασμένου Φεβρουαρίου, ότι η Ύπατη Αρμοστεία ανησυχεί «για τις επαναλαμβανόμενες και συγκλίνουσες αναφορές από τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, όπου η Ύπατη Αρμοστεία έχει καταγράψει σχεδόν 540 αναφερόμενα περιστατικά ανεπίσημων επιστροφών από την Ελλάδα από τις αρχές του 2020». H UNHCR εξέφραζε τη «βαθιά ανησυχία της για τον αυξανόμενο αριθμό περιστατικών βίας και σοβαρών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διάφορα ευρωπαϊκά σύνορα, κάποια από τα οποία έχουν καταλήξει σε τραγική απώλεια ζωής».
Η UNHCR ανέφερε πως έχει πάρει συνεντεύξεις από χιλιάδες ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη που υπέστησαν pushback και οι οποίοι ανέφεραν «ένα ενοχλητικό μοτίβο απειλών, εκφοβισμού, βίας και ταπείνωσης», ενώ στη δήλωση τονιζόταν ότι «τουλάχιστον τρεις άνθρωποι έχουν καταγραφεί πως έχουν χάσει τη ζωή τους στο Αιγαίο από το Σεπτέμβριο του 2021, περιλαμβανομένου ενός περιστατικού τον Ιανουάριο, σε περιστατικά pushback κατά τα οποία τους είχαν αφήσει σε ακυβέρνητες λέμβους ή κάποιες φορές τους έσπρωξαν κατευθείαν στο νερό.
«Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν ερευνήσει τέτοιες καταγγελίες, παρόλο τα αυξανόμενα, αξιόπιστα στοιχεία», ανέφερε ο Grandi.
Τον ίδιο μήνα, τον Φεβρουάριο του 2022, δημοσιευόταν στον Guardian ότι μία επαναπροώθηση από τις ελληνικές αρχές τον Σεπτέμβριο του 2021 πιθανόν ευθυνόταν για τον πνιγμό δύο προσφύγων, του Sidy Keita από την Ακτή Ελεφαντοστού και του Didier Martial Kouamou Nana από το Καμερούν.
Έρευνα των Guardian, Lighthouse Reports, Mediapart και Der Spiegel υποστήριζε τα εξής: ότι οι δύο άντρες είχαν επιβιβαστεί στις 15 Σεπτεμβρίου 2021 σε ένα φουσκωτό από την Τουρκία για την Ελλάδα. Και ότι, παρόλο που κατάφεραν να φτάσουν στη Σάμο, μερικές ημέρες μετά η θάλασσα θα ξέβραζε τα άψυχα κορμιά τους στις ακτές της τουρκικής επαρχίας Aydin, στο Αιγαίο.
«Συνεντεύξεις με πάνω από δώδεκα μάρτυρες, ανάλυση απόρρητων εγγράφων, δορυφορικές εικόνες, λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και υλικό από το Διαδίκτυο, καθώς και συζητήσεις με αξιωματούχους σε Τουρκία και Ελλάδα, βοήθησαν να ανασυντεθεί το τι έγινε κατά τη διάρκεια των πέντε ημερών του Σεπτεμβρίου, κατά τις οποίες οι δύο άνδρες πέθαναν, πιθανόν θύματα μιας επαναπροώθησης από τις ελληνικές αρχές», έγραφε ο Guardian και περιέγραφε τι φέρεται να είχε συμβεί.
Λίγους μήνες νωρίτερα, στις 5 Νοεμβρίου 2021, ο Guardian δημοσίευε άρθρο με τον τίτλο «Η Ελλάδα κατηγορείται για τη ‘μεγαλύτερη επαναπροώθηση εδώ και χρόνια’ σε ένα καράβι με πρόσφυγες που παρουσίασε βλάβη». Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ένα φορτηγό πλοίο που μετέφερε 382 πρόσφυγες από το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Ιράν και τον Λίβανο «ρυμουλκούνταν στη θάλασσα για τέσσερις μέρες πριν η Αθήνα εξαναγκαστεί να προβεί σε διάσωση μετά από έκκληση σε βοήθεια».
Σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, το τουρκικής σημαίας πλοίο έπλεε με προορισμό την Ιταλία ώσπου στις 28 Οκτωβρίου παρουσίασε μηχανικό πρόβλημα στα ανοιχτά της Κρήτης και εξέδωσε σήμα για βοήθεια. Στις 8.30 το πρωί της ίδιας μέρας ο επικεφαλής της ΜΚΟ Aegean Boat Report που παρακολουθεί τις κινήσεις ανθρώπων στην περιοχή, Tommy Olsen, είχε ήδη λάβει τις πρώτες φωτογραφίες και βίντεο από επιβάτες που ζητούσαν βοήθεια. «Μπορούσε να δεις το πλοιάριο να πλέει απομακρυνόμενο από το νησί και δίπλα του μια περιπολία της Ελληνικής Ακτοφυλακής», έλεγε ο Olsen στον Guardian. «Ήταν γεμάτο κόσμο και οι ακτές της Κρήτης φαίνονταν καθαρά», συμπλήρωνε. Αυτό που προβλημάτισε τον Olsen, ο οποίος ισχυριζόταν ότι επικοινωνούν μαζί του έως και 10 φορές την εβδομάδα άνθρωποι που κινδυνεύουν –«τα θύματα των pushback», κατά τα λεγόμενά του- είναι ότι οι τοπικές αρχές δεν παραδέχονταν ότι είχαν εντοπίσει το πλοίο. «Το γιατί Έλληνες αξιωματούχοι θα επέμεναν ότι δεν είχαν βρει το πλοίο, κι έπειτα θα ξεκινούσαν να το ρυμουλκούν μακριά από την Κρήτη ήταν πολύ περίεργο», έλεγε στον Guardian. «Με έκανε να σκεφτώ ότι αυτό που βλέπαμε δεν ήταν απλώς μία ακόμα επαναπροώθηση, αλλά η μεγαλύτερη επαναπροώθηση εδώ και χρόνια».
Τις επόμενες τρεις ημέρες, σύμφωνα με το συγκεκριμένο δημοσίευμα, το πλοίο με τη βλάβη «σερνόταν» στα πέλαγα από την ελληνική ακτοφυλακή, με κατεύθυνση προς την Τουρκία.
Οι ελληνικές αρχές δήλωσαν τελικά στις 29 Οκτωβρίου ότι το πλοίο βρισκόταν σε διεθνή ύδατα ανοιχτά της Κρήτης, και ότι η Ελλάδα είχε απευθύνει αίτημα στην Τουρκία να το δεχθεί πίσω. Ο Guardian σημειώνει ότι το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης κατέδειξε ως υπεύθυνη την Τουρκία και την άρνησή της να ανταποκριθεί στις επανειλημμένες εκκλήσεις να της επιστραφεί το πλοίο. Μετά τη διάσωση, ο υπουργός Νότης Μηταράκης δήλωσε ότι «η Ελλάδα μπήκε μπροστά, παρέχοντας άμεση ανθρωπιστική βοήθεια σε ανθρώπους που βρίσκονταν σε ανάγκη, όπως κάνουμε πάντα». Από την άλλη, οργανισμοί ανθρωπιστικής βοήθειας –αναφέρει ο Guardian- λένε ότι τα πράγματα έχουν λίγο διαφορετικά. Και ότι όταν τελικά αποδείχθηκε πως το πλοίο ήταν πολύ μεγάλο για να επαναπροωθηθεί και πώς κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε η ελληνική ακτοφυλακή να μπει σε τουρκικά ύδατα, τότε μόνο η Ελλάδα απηύθυνε έκκληση στην Τουρκία.
Στο πλοίο, υποστήριζε η βρετανική εφημερίδα, βρίσκονταν και 136 παιδιά καθώς και άνθρωποι με ειδικές ανάγκες.
Η Aegean Boat Report είναι μέρος ενός δικτύου ΜΚΟ που έχουν κατηγορηθεί από τις ελληνικές αρχές ότι βοηθούν λαθροκινητές ανθρώπων – κάτι που ο Όλσεν αρνείται κατηγορηματικά.
Με τις επαναπροωθήσεις έχει ασχοληθεί και η οργάνωση Forensic Architecture. Ανασυνθέτοντας oπτικοακουστικό υλικό και άλλα στοιχεία, και επιστρατεύοντας τεχνολογίες αιχμής για να διασταυρώσει γεγονότα, η οργάνωση για παράδειγμα παρουσίασε τη φερόμενη επαναπροώθηση της νεαρής Ιρανής Parvin. Σύμφωνα με τα βίντεο και τα στοιχεία που έδωσε η Forensic Architecture στη δημοσιότητα, η Parvin εισήλθε σε ελληνικό έδαφος έξι φορές προκειμένου να μπορέσει να αιτηθεί ασύλου στην Ευρώπη, «μόνο και μόνο για να επαναπροωθηθεί στην Τουρκία», ενώ η βία που υπέστη κατά τη διάρκεια αυτών των επαναπροωθήσεων ποικίλλει, σημειώνεται. Η Parvin «κατέγραψε ψηφιακά αρκετές από τις απόπειρες διέλευσής της μέσω κοινοποίησης τοποθεσίας, καταγραφής σε βίντεο, φωνητικών μηνυμάτων και μηνυμάτων chat, και φωτογραφιών. Η Forensic Architecture ανέλυσε αυτό το υλικό προκειμένου να επιβεβαιώσει τη μαρτυρία της Parvin και να ανασυνθέσει το ταξίδι της και τις εμπειρίες της από την ‘επαναπροώθηση’».
Όπως έγραφε η Εφημερίδα των Συντακτών, ο Στέφανος Λεβίδης από την ερευνητική ομάδα Forensic Architecture σημείωνε πως το 2020 «οι επιχειρήσεις επαναπροώθησης πολλαπλασιάστηκαν και έγιναν πιο βίαιες. Η υπόθεση της Παρβίν είναι πολύ σημαντική γιατί συμπυκνώνει όσα γνωρίζουμε για τις άλλες υποθέσεις».
Στις 7 Απριλίου, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Human Rights Watch δημοσίευσε έρευνα 29 σελίδων με τίτλο «Τα πρόσωπά τους ήταν καλυμμένα». Σε αυτή η υποστήριζε ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί μετανάστες σε ρόλο αστυνομίας για επαναπροωθήσεις.
«Οι ελληνικές αρχές, τόσο οι ίδιες όσο και με τη βοήθεια άλλων ατόμων, επιτίθενται, κλέβουν και ξεγυμνώνουν Αφγανούς αιτούντες άσυλο και άλλους μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, πριν τους επαναπροωθήσουν με συνοπτικές διαδικασίες στην Τουρκία μέσω του ποταμού Έβρου», ανέφερε η έκθεση, που βασίστηκε σε μαρτυρίες 26 Αφγανών (περιλαμβανομένων δύο γυναικών και ενός αγοριού), «23 από τους οποίους επαναπροωθήθηκαν το διάστημα μεταξύ Σεπτεμβρίου 2021 και Φεβρουαρίου 2022 στα χερσαία σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία». Και συμπλήρωνε: «Χρησιμοποιούν άντρες που φαίνονται να κατάγονται από τη Μέση Ανατολή ή τη Νότια Ασία για να εξαναγκάζουν γυμνούς ή ημίγυμνους μετανάστες να επιβιβαστούν σε μικρές λέμβους, να τους οδηγούν στο μέσο του Έβρου, που είναι το χερσαίο σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και να τους σπρώχνουν με βία μέσα στο παγωμένο νερό, αναγκάζοντάς τους να διασχίσουν το ποτάμι για να φτάσουν στην τουρκική όχθη. Οι άνδρες αυτοί φορούν συχνά μπαλακλάβες για να κρύβουν το πρόσωπό τους και μαύρα ρούχα ή ένδυμα παραλλαγής».
Αυτές ήταν μερικές μόνο από τις αναφορές σε pushback. Για παράδειγμα, η οργάνωση Refugee Support Aegean καταγράφει σε ένα χρονολόγιο τις σημαντικότερες επαναπροωθήσεις του 2020, όπως αναφέρθηκαν στον Τύπο.
Η ελληνική κυβέρνηση αρνείται συστηματικά ότι η χώρα μας κάνει επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο. Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας τον Ιούνιο του 2021 στο γαλλικό France 24, δήλωνε κατηγορηματικά πως η Ελλάδα δεν απωθεί πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά ταυτόχρονα καθιστούσε σαφές πως «η δική μας δουλειά είναι να υπερασπιζόμαστε τα σύνορά μας… Και θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα εργαλεία που διαθέτουμε στο οπλοστάσιό μας με απόλυτο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και στα ανθρώπινα δικαιώματα για να τα προστατεύσουμε».
Το περιστατικό που έχει καταγραφεί πλέον στην ιστορία, βέβαια, είναι όταν η Ολλανδή δημοσιογράφος και παραγωγός ντοκιμαντέρ Ίνγκεμποργκ Μπέγκελ κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ολλανδό ομόλογό του Μαρκ Ρούτε κατηγόρησε τον Έλληνα πρωθυπουργό ότι λέει ψέματα και ότι προσβάλλει τη νοημοσύνη όλων των δημοσιογράφων του κόσμου αρνούμενος ότι η κυβέρνηση επιδίδεται σε βάρβαρες επαναπροωθήσεις. Ο πρωθυπουργός, εμφανώς εκνευρισμένος, κατηγόρησε τη δημοσιογράφο ότι προσβάλει τον ίδιο και τη χώρα με αυτά που λέει.
Ακόμα και τώρα που ο επικεφαλής της Frontex παραιτήθηκε στον απόηχο των ερευνών που είδαν το φως της δημοσιότητας, για την Ελλάδα ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» παραμένει «αόρατος». Σε επίκαιρη ερώτηση στις 6 Μαΐου, ο βουλευτής του ΜεΡΑ25 Κρίτωνας Αρσένης ρώτησε πως μπορεί οι παράνομες επαναπροωθήσεις να μην υπάρχουν για την κυβέρνηση αλλά να προκαλούν την παραίτηση του διευθυντή της FRONTEX. Αναφέρθηκε επίσης στα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης, από τα οποία προκύπτει εμπλοκή της FRONTEX σε 222 επιχειρήσεις του Λιμενικού (3/2020-4/2021) που οδήγησαν σε απέλαση από 1.000 έως 8.500 πρόσφυγες. Το θέμα δεν είναι εάν γίνονται παράνομες επαναπροωθήσεις αλλά εάν την εντολή την δίνει ο κ. Μηταράκης ή ο κ. Μητσοτάκης, είπε ο βουλευτής του ΜέΡΑ25.
Από την πλευρά του, ο υπουργός Μετανάστευσης & Ασύλου Νότης Μηταράκης αρνήθηκε για άλλη μια φορά ότι γίνονται pushback και λίγο πολύ απέδωσε τα δημοσιεύματα σε «τουρκικό δάκτυλο». Πιο συγκεκριμένα, απάντησε μεταξύ άλλων ότι η προστασία των συνόρων «είναι συνταγματική μας υποχρέωση», ότι η πολιτική της κυβέρνησης «προστατεύει ανθρώπινες ζωές» και ότι κάποιοι «υιοθετούν και αναπαράγουν άκριτα καταγγελίες ΜΚΟ και δημοσιογραφικών οργανισμών, υπηρετώντας ένα συγκεκριμένο αφήγημα, των λεγόμενων “pushbacks”». Ο υπουργός σημείωσε ότι τα θέματα εξετάστηκαν αρμοδίως από τον ίδιο οργανισμό και από ειδική ελεγκτική επιτροπή του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, «χωρίς να επιβεβαιωθεί η βασιμότητα, καμίας από τις καταγγελίες αυτές, και χωρίς να βρεθεί κάτι εναντίον της FRONTEX».
Σχετικά με τις καταγγελίες δημοσιογραφικών οργανισμών που έγιναν τον Οκτώβριο 2021, ο Νότης Μηταράκης είπε ότι «επιλήφθηκε η Εθνική Αρχή Διαφάνειας [..] κι έβγαλε το πόρισμα της 24ης Μαρτίου ότι δεν προκύπτει επαρκής τεκμηρίωση ενεργειών επαναπροώθησης». Εμείς, πάντως, αν καταλάβαμε καλά διαβάζοντας την έκθεση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (σελ. 5), φορείς της ήταν υπηρεσίες του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής -συγκεκριμένα το Λιμενικό Σώμα-, υπηρεσίες του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και Δομές Υποδοχής και Ταυτοποίησης του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Δηλαδή, το κράτος.
Ο Νότης Μηταράκης τόνισε επίσης πως «το Γαλλικό Πολιτικό Ινστιτούτο Thomas More, υπενθύμισε ότι οι δημοσιογραφικές αυτές έρευνες στηρίζονται αποκλειστικά σε υλικό που δίνει η Τουρκία ή προκύπτει από ανθρώπους που βρίσκονται στην Τουρκία».
Αναρωτιόμαστε, αλήθεια πείθεται πλέον κανείς; Είναι δυνατόν να λένε τόσοι σοβαροί οργανισμοί ψέματα, να κατηγορούνται λίγο πολύ ως «τσιράκια της Τουρκίας», και μόνος κάτοχος της απόλυτης αλήθειας να είναι η ελληνική κυβέρνηση;
Οι πολίτες έχουν πλέον αρκετά στοιχεία στη διάθεσή τους για τα pushback ώστε να μπορέσουν να διαμορφώσουν δική τους άποψη για το τι συμβαίνει. Όπως έχουν (έχουμε) και ευθύνη για το τι θα γράψει η ιστορία για τη στάση του σύγχρονου ελληνικού κράτους απέναντι στους φτωχούς και τους κατατρεγμένους.