To χρονικό ενός προαναγγελθέντος… θανάτου; Τουλάχιστον, στην περίπτωση της -υπό κατάληψη τους τελευταίους μήνες από τους σπουδαστές της- Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, το χρονικό μιας προαναγγελθείσας ομαδικής παραίτησης. Όλων των διδασκόντων της. Σήμερα. Πριν λίγη ώρα. Ο κύβος ερρίφθη.
Το προεδρικό διάταγμα 85/2022 (υπογράφτηκε στις 17/12/2022, με πρωτοβουλία των Υπουργών Παιδείας και Εργασίας), που ξαφνικά «κατεδαφίζει» τις σπουδές ενός ηθοποιού στο επίπεδο ενός απολυτηρίου Λυκείου, δεν προκάλεσε μόνο την οργή των σπουδαστών. Οι οποίοι προέβησαν σε κατάληψη της σχολής, κι εν συνεχεία σε διαδοχικές καταλήψεις του Εθνικού Θεάτρου-Τσίλερ και του Κοτοπούλη- REX. Απόψε, το σώμα των διδασκόντων της Σχολής, όπως είχαν προειδοποιήσει με τελεσίγραφο στις 24 Ιανουαρίου, δίνοντας χρόνο στην κυβέρνηση για ανάκληση του επίμαχου ΠΔ μέχρι τις 8 /2, παραιτήθηκαν, σε μια πρωτοφανή εξέλιξη στα χρονικά της σχολής, που την βάζει κυριολεκτικά σε άγνωστα… νερά. Τι μέλλει γενέσθαι από εδώ και στο εξής; Άγνωστο.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση παραίτησης, που στάλθηκε ομαδικώς μέσω μέιλ απόψε στις 19.23 (μέχρι το τελευταίο λεπτό συντάσσονταν το κείμενο), οι διδάσκοντες ζητούν από την Πολιτεία να «αναλάβει τις ευθύνες της». Σημειώνουν, μεταξύ άλλων: «Στην εκπνοή της προθεσμίας που δώσαμε, δηλαδή στις 7/2, ο υφυπουργός Πολιτισμού κ. Γιατρομανωλάκης κάλεσε εκτάκτως μια αντιπροσωπεία μας και παρουσίασε τις πρωτοβουλίες που είχε ήδη λάβει το τελευταίο διάστημα σχετικά με το ζήτημα (συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης τροπολογίας) καθώς και μια σειρά από προθέσεις για μελλοντικές βελτιώσεις. Θεωρούμε ότι αυτές οι προτάσεις δεν ικανοποιούν τα βασικά αιτήματά μας καθώς δεν υπάρχει μέχρι στιγμής καμία δημόσια δέσμευση για ουσιαστική τροποποίηση του ΠΔ 85/2022 σχετικά με την ένταξη των αποφοίτων καλλιτεχνικών σχολών στην κατηγορία Τ.Ε. (Τεχνολογικής Εκπαίδευσης) και την αναγνώριση / διαβάθμιση των σπουδών τους. Εν γνώσει, λοιπόν, της κρισιμότητας της κατάστασης και της σοβαρότητας αυτής της απόφασης, προχωρούμε μετά λύπης στη διακοπή της συνεργασίας μας με τη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και παραιτούμαστε από τις τρέχουσες συμβάσεις ή / και από την ανανέωση των συμβάσεών μας για το δεύτερο εξάμηνο σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών της χρονιάς. Ας αναλάβει η Πολιτεία τις ευθύνες που της αναλογούν απέναντι στις σπουδάστριες και τους σπουδαστές που κινδυνεύουν να χάσουν τη χρονιά τους, αλλά και απέναντι στο κύρος της Σχολής του Εθνικού Θεάτρου της χώρας, που υπονομεύεται από το εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα».
Η Συνέλευση στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, πριν το τελεσίγραφο της 24ης Ιανουαρίου © Νατάσα Πανταζοπούλου
Τα ονόματα του διδακτικού προσωπικού κάτω από την ανακοίνωση παραίτησης δίνουν άλλη βαρύτητα στο, ούτως ή άλλως, σοβαρότατο γεγονός. Αλφαβητικά, είναι οι Ανέστης Αζάς, Ιώ Βουλγαράκη, Αλέξανδρος Βούλγαρης, Χαράλαμπος Γωγιός, Χρήστος Δήμας, Φωκάς Ευαγγελινός, Εβίτα Ζημάλη, Θάλεια Ιστικοπούλου, Γρηγόρης Ιωαννίδης, Αλεξάνδρα Καζάζου, Σίμος Κακάλας, Αλεξία Καλτσίκη, Διονύσης Καψάλης, Χαρά Κεφαλά, Μαρία Κεχαγιόγλου, Κατερίνα Κοζαδίνου, Ρηνιώ Κυριαζή, Παναγιώτα Κωνσταντινάκου, Γεωργία Μαυραγάνη, Γιάννης Μετζικώφ, Θωμάς Μοσχόπουλος, Κωνσταντίνος Μπουμπούκης, Γιάννης Νταλιάνης, Βίκυ Παναγιωτάκη, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Αγλαΐα Παππά, Κωνσταντίνα Πιτσιάκου, Γιώργος Σαμπατακάκης, Πέτρος Σεβαστίκογλου, Αγγελική Στελλάτου, Σύλλας Τζουμέρκας, Ιωάννα Τουμπακάρη, Άγγελος Τριανταφύλλου, Πρόδρομος Τσινικόρης, Λένα Φιλίπποβα, Ταξιάρχης Χάνος, Νίκος Χατζόπουλος και Αργυρώ Χιώτη.
«Το μόνο που αυτή την ώρα μπορώ να πω είναι ότι έχω λάβει πολλά προσωπικά μηνύματα υποστήριξης και συμπαράστασης από ανθρώπους πέραν του καλλιτεχνικού κλάδου. Επιτέλους μιλάμε συλλογικά», ήταν το πρώτο σχόλιο της ταλαντούχας σκηνοθέτιδας Γεωργίας Μαυραγάνη.
Οι διδάσκοντες της Σχολής το έφτασαν, όπως αναμενόταν, μέχρι τέλους, έχοντας μερίδιο και της κοινωνίας, όπως φαίνεται, δίπλα τους, παρόλο που ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Γιάννης Μόσχος έκανε προσπάθειες να εκτονωθεί η κρίση «αναίμακτα» και να τους μεταπείσει, παρόλο που υπήρχε έντονη διαβούλευση ακόμη και την τελευταία ώρα μεταξύ των ιδίων (ως τις 2 ξημερώματα 8ης Φεβρουαρίου διήρκεσε η συνάντηση για να συναποφασιστεί αμετάκλητα η ομαδική παραίτηση) και παρότι στο μεσοδιάστημα, πριν την χθεσινή άκαρπη συνάντηση, ο υφυπουργός Πολιτισμού θεώρησε το ζήτημα λήξαν, δίνοντας εσπευσμένα «Οριστικές απαντήσεις στα ζητήματα για τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα», με την κατάθεση δυο ρυθμίσεων στη Βουλή, αναφορικά με το ΠΔ 85/2022 και τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα, σύμφωνα με την οποία «η απασχόληση με οποιαδήποτε σχέση εργασίας καλλιτεχνών εξαιρείται από το ΠΔ 85/2022, εφόσον αφορά σε παροχή αμιγώς καλλιτεχνικού έργου», θεωρώντας ότι θα εκτονωνόταν η κρίση. Τελικά, έριξε λάδι στη φωτιά. Γιατί;
«Το θέμα προφανώς δεν έχει λήξει. Πρόκειται για κοροϊδία η τροπολογία-φάρσα», μας σχολίαζε αμέσως μόλις κατατέθηκαν οι ρυθμίσεις η διευθύντρια της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης, Μάνια Παπαδημητρίου. Η ιστορική σχολή που ίδρυσε ο Κάρολος Κουν μαζί και με άλλες ιδιωτικές δραματικές σχολές προσέφυγαν στο ΣΤΕ κατά του προεδρικού διατάγματος, πατώντας σε νόμο που χαρακτηρίζει την υποτίμηση σπουδών, σε περίπτωση νέας διαβάθμισής, αντισυνταγματική.
«Αν δεν μας βλέπουν ή δεν θέλουν να μας δουν δεν έχουμε άλλο τρόπο παρά να πιέσουμε», μας σχολίαζε χαρακτηριστικά η σημαντική ηθοποιός Μαρία Κεχαγιόγλου, εκ της ομάδας των παραιτηθέντων διδασκόντων, περιγράφοντάς μας το χρονικό της αντίστροφης μέτρησης έως την σημερινή μέρα, που θέτει προ των ευθυνών και τον διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, εκτός από τα συναρμόδια υπουργεία.
Μετά την ψήφιση στις 17 Δεκέμβρη του νέου ΠΔ «όλοι όσοι σπουδάσαμε ή σπουδάζουν σε δραματική σχολή είμαστε και επισήμως απόφοιτοι Λυκείου». Οι σπουδαστές του Εθνικού είχαν άμεσα αντανακλαστικά και έκαναν κατάληψη στη σχολή στις 22 Δεκέμβρη. Η κατάληψη συνεχίστηκε μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων και πριν από μια βδομάδα (24/1) καλέσαν τον σύλλογο των καθηγητών σε συνάντηση για ενημέρωση. « Ήταν μια αποκαλυπτική συνεύρεση», εξομολογείται η ηθοποιός για τη συνάντηση διδασκόντων-σπουδαστών. «Οι νέοι άνθρωποι, όπως οφείλουν, μας ταρακούνησαν. Ο παλμός τους, η συγκίνησή τους, η θέρμη και η αποφασιστικότητά τους δεν μπορούσαν παρά να μας ξεσηκώσουν και να είμαστε δίπλα τους, αλληλέγγυοι», μας παραδεχόταν η Μαρία Κεχαγιόγλου, αναγνωρίζοντας την «πιθανότητα να χαθεί το έτος και να μείνει κλειστή -για πρώτη φορά- η ιστορική αυτή σχολή» και αιτιολογώντας την: «Το ξέρουν τα παιδιά, το ξέρουμε και εμείς. Πρέπει επιτέλους όμως να σταματήσει η υποτίμηση της τέχνης μας, να βρεθεί μια λύση που να λαμβάνει σοβαρά τη θεατρική εκπαίδευση. Οι μέχρι και σήμερα απαντήσεις και θέσεις των αρμοδίων της Πολιτείας είναι απαξιωτικές και προσβλητικές».
Η Συνέλευση στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, πριν το τελεσίγραφο της 24ης Ιανουαρίου © Νατάσα Πανταζοπούλου
Το γεγονός είναι ότι η τρέχουσα εκπαιδευτική χρονιά στην Δραματική Σχολή του Εθνικού τινάσσεται πλέον στον αέρα. Τα ερωτήματα είναι πολλά. Η κυβέρνηση, απέναντι στους αγανακτισμένους σπουδαστές της, που έχουν στο πλευρό τους τους διδάσκοντες, αντιμέτωπη με το πρωτοφανές στην ιστορία της σχολής συμβάν να χάνεται έτος, δεν φαίνεται να συγκινείται.
Η στάση του διευθυντή του Εθνικού Γιάννη Μόσχου δεν είναι ακριβώς σαφής, παρ’ όλο που αρχικά εξέδωσε μια ανακοίνωση κατά του ΠΔ/85. Ακολούθησε αταλάντευτα μακρά σιωπή από πλευράς του, ενώ βρίσκεται σε περίοδο εντατικών βεβαίως προβών, πλην ενός δημόσιου σχολίου, κατά της πρόσφατης παρουσίας αστυνομικών δυνάμεων στο Εθνικό. Εργαζόταν αθόρυβα υπέρ της εξεύρεσης λύσης, σε συνεργασία με τον υφυπουργό σύγχρονου Πολιτισμού κύριο Γιατρομανωλάκη; Η χθεσινή συνάντηση του υφυπουργού με τους διδάσκοντες αποδείχθηκε πάντως «ναυάγιο». Διερευνούσε την αντισυνταγματικότητα του προεδρικού διατάγματος με το νομικό επιτελείο του θεάτρου; Σε δημοσιογραφικό ερώτημα της Popaganda προς τους διδάσκοντες της Σχολής, την ημέρα ανακοίνωσης του τελεσιγράφου τους, αν το Εθνικό Θέατρο προτίθεται και μπορεί, ακολουθώντας το παράδειγμα των Ανώτερων Ιδιωτικών Σχολών Δραματικής Τέχνης, να προσφύγει στο ΣτΕ, ζητώντας την ακύρωση του επίμαχου Π.Δ., η απάντηση ήταν: «Η προσφυγή στο ΣτΕ είναι στην απόλυτη δικαιοδοσία της διοίκησης του Εθνικού Θεάτρου. Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για αυτό. Είναι αρμοδιότητα του κ. Μόσχου».
Δεν μπορέσαμε να μάθουμε τι ακριβώς ενέργειες έχει κάνει παρασκηνιακά ο κ. Μόσχος κι αν έχει προνοήσει για plan b, μετά την παραίτηση (σε προσπάθειες της Popaganda να επικοινωνήσει μαζί του η απάντηση ήταν ότι θα μας μιλήσει στο τέλος του μήνα, σε μια συνέντευξη που θα τα περιλαμβάνει «όλα». Αναμένουμε!).
«Δεν υπάρχει plan b. Και καθηγητές νέους να διορίσουμε, τα παιδιά δεν θα πηγαίνουν στα μαθήματα. Δεν θα γίνει τίποτα», παραδέχτηκε λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση της παραίτησης, σε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του, ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Βασίλης Πουλαντζάς, αμυνόμενος στις μομφές περί ολιγωρίας του Δ.Σ. «Δεν είμαστε Πόντιος Πιλάτος. Τι περαιτέρω διάβημα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς; Κρίναμε το ΠΔ/ 85 απαράδεκτο».
Η κυβέρνηση δεν υποχωρεί. Ούτε η πλευρά των διδασκόντων-σπουδαστών. Θα ξεκινήσει νέα σεζόν με το Εθνικό σε κατάληψη; Θα κινδυνεύσει να χαθεί ακόμη μια χρονιά; «Μπορεί να μην χαθεί η χρονιά, αν το υπουργείο την παρατείνει ένα μήνα. Αλλά είναι απόφαση του υπουργού», απαντά ο Β. Πουλαντζάς, που έχει συζητήσει επί του θέματος με γνωστούς συνταγματολόγους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα «η μοναδική λύση θα ήταν αναγνώριση όλων των πτυχίων από το 2003 έως σήμερα, έως ότου η κυβέρνηση βγάλει απόφαση τι θα γίνεται με τα πτυχία των αποφοίτων των Δραματικών Σχολών».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤ(ΡΙ)ΩΝ
Αύριο πάντως θα πραγματοποιηθεί, μας δίνει την είδηση, έκτακτο ΔΣ με τον διευθυντή του Εθνικού. «Δεν προβλέπω να βγάλουμε όμως κάποια απόφαση. Μόνο προτάσεις θα κάνουμε», μας προϊδεάζει ο πρόεδρος.
Παρακολουθώντας στενά την πρώτη κρατική σκηνή να βυθίζεται ολοένα σε μεγαλύτερο αδιέξοδο, ο Πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων στο Εθνικό Θέατρο Μάκης Σπετσιέρης χαρακτηρίζει την παραίτηση των καθηγητών, «ενδεδειγμένη» τονίζοντας ότι «έπραξαν αυτό που όφειλαν μετά την τόσο αδιάλλακτη στάση της κυβέρνησης». Δεν φαίνεται ικανοποιημένος με τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης από πλευράς διευθυντής του Εθνικού. «Μέχρι στιγμής ο Γιάννης Μόσχος κρατά μια ουδέτερη στάση», παρατηρεί. «Δεν γνωρίζω τις επαφές του με το υπουργείο και τι ακριβώς έχει κάνει. Θα μπορούσε να κάνει κάτι περισσότερο, αλλά δεν το έκανε. Και ιδού πού βρισκόμαστε σήμερα», συνοψίζει.
Το σημερινό οριστικό αδιέξοδο ήταν όντως…προαναγγελθέν. Χωρίς καρπούς είχε αποδειχθεί και η προτελευταία συνάντηση εκπροσώπων της σχολής με τον υφυπουργό Πολιτισμού (την Τετάρτη 25/1), όπου σύμφωνα με τον παραιτηθέντα διδάσκοντα στη Δραματική Σχολή Νίκο Χατζόπουλο «ενώ υποτίθεται προσπαθούν να βοηθήσουν, συνεχίζει να παραμένει σε ανησυχητική εκκρεμότητα το ζήτημα». Κάτι που είχε ξανασυμβεί και στην άκαρπη προγενέστερη συνάντηση εκπροσώπων των Σχολών του Εθνικού του ΚΘΒΕ και του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας με τον υφυπουργό Παιδείας.
«Οι αρμόδιοι υφυπουργοί απαντούν απαξιώνοντας τη σπουδαιότητα του προβλήματος. Σκόπιμα αναφέρονται μόνο στη σχέση που έχουν π.χ. οι ηθοποιοί με τα Κρατικά Θέατρα, λέγοντας ότι «δεν αλλάζει τίποτα, εφόσον προσλαμβάνεστε με οντισιόν», και αποσιωπώντας έτσι το πλήθος άλλων μορφών που μπορεί να πάρει η σχέση των καλλιτεχνών με τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Σκόπιμα διαδίδουν ότι «οι καλλιτέχνες, με 3ετείς σπουδές, θέλουν να πάρουν και πτυχίο ΑΕΙ». Πρόσφατα μάλιστα φτάσαμε σε σημείο αρθρογράφοι να αποκαλούν «κοινωνικό συντηρητισμό και αναχρονισμό» τη σημασία που δίνουν οι καλλιτέχνες στους τίτλους σπουδών τους. Και δεν διστάζουν να τους κατηγορήσουν ως υποκινούμενους από κόμματα της αντιπολίτευσης», επισήμαιναν στο κοινό κείμενό τους οι διδάσκοντες της Σχολής, ανακοινώνοντας το τελεσίγραφο παραίτησης ως τις 8/2.
Η λύση, σχολίαζαν την ίδια ημέρα στον Σχολείο της Ειρήνης Παππά, όπου στεγάζεται η Δραματική Σχολή, παρόντες γνωρίζοντες τα Εργασιακά, βρίσκεται στα χέρια του Υπουργού Εσωτερικών, που πρέπει να νομοθετήσει ώστε οι σχολές τέχνης, που κάποτε είχαν εξισωθεί με τις σπουδές στα ΤΕΙ, αλλά μετά την κατάργηση της βαθμίδας ΤΕ -βρέθηκαν στον αέρα, να βρουν βαθμίδα, ανώτερη προφανώς του απολυτηρίου Λυκείου. Στο ΠΔ επιχειρείται να στριμωχτούν οι 8 βαθμίδες που αναγνωρίζει η Εκπαίδευση στις 4 κατηγορίες που αναγνωρίζει το Προσοντολόγιο του Δημοσίου. Και δημιουργείται η κατηγορία « Δ.Ε. αποφοίτων καλλιτεχνικών σχολών».
«Δεν ξέρω τι γίνεται. Και δεν μπορώ να το πιστέψω αυτό που βλέπω. Δεν έχω ξαναζήσει κάτι ανάλογο τόσες δεκαετίες δουλεύοντας εδώ. Δεν ξέρω ποιος ή ποιοι φταίνε, αλλά θέλουμε να αποκατασταθεί η εύρυθμη λειτουργία και της σχολής και των σκηνών. Έχουν παραλύσει τα πάντα. Διακόπηκαν τα μαθήματα, διακόπηκαν οι πρόβες για τις πρεμιέρες του επόμενου μήνα, διακόπηκαν οι παραστάσεις. Επικρατεί ένα χάος. Ας αναλάβει κάποιος την ευθύνη όμως για το Εθνικό Θέατρο», είναι το σχόλιο που κάνει, ζητώντας να διατηρηθεί η ανωνυμία του, εργαζόμενος στην πρώτη Κρατική Σκηνή. Την έχει ζήσει διαδοχικά σε όλες τις «φουρτούνες», με όλους τους διευθυντές από την εποχή του Νίκου Κούρκουλου. Τη σημερινή τη χαρακτηρίζει «αδιανόητη».
Χρύσα Κατσαρίνη, Έλλη Παπακωνσταντίνου, Ody Icon, Βασίλης Βηλαράς