Ανεξέλεγκτες οι πύρινες γλώσσες των μεγα-πυρκαγιών κατάπιαν αδυσώπητα ολόκληρα δασικά οικοσυστήματα της χώρας τα τελευταία χρόνια, στρέφοντας έτσι ένα γιγαντιαίο κάτοπτρο προς την εθνική μας περιβαλλοντική πολιτική, που ξεπρόβαλλε πια στρεβλή, μοιραία, σχεδόν ανύπαρκτη. Αναμφισβήτητα κατέδειξαν και στον τελευταίο πολίτη την αδήριτη ανάγκη ενός μακρόπνοου σχεδίου πυροπροστασίας και δασοπροστασίας. Η απάντηση λοιπόν στην ερώτηση αν χρειαζόμαστε μέτρα πυροπροστασίας είναι ένα εκκωφαντικό ΝΑΙ. Κάθε λεπτό χωρίς αποτελεσματικά μέτρα λιγοστεύει απειλητικά την άμμο στην αναποδογυρισμένη κλεψύδρα των μετρημένων αναπνοών μας.
Θα έπρεπε να έχει καλωσοριστεί λοιπόν ο Νέος Κανονισμός Πυροπροστασίας Ακινήτων Εντός ή Πλησίον Δασικών Εκτάσεων, η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) που εκδόθηκε πέρσι (ΦΕΚ 3475/ Τεύχος Β’/24-5-23), με τις φετινές εγκυκλίους για την εφαρμογή της (εδώ και εδώ) και την αντίστοιχη πυροσβεστική διάταξη.
Ωστόσο, ειδικοί αμφισβητούν, όχι μόνο την αποτελεσματικότητα του κανονισμού, αλλά και τη συνταγματικότητα, την καθαυτό χρησιμότητα και τις προθέσεις του, ενώ επισημαίνουν εξόχως σοβαρά ζητήματα που απορρέουν από την εφαρμογή του και τον καθιστούν δυνάμει επιζήμιο.
Στις 4 Ιουνίου ο υπουργός Περιβάλλοντος Θ. Σκυλακάκης δήλωσε ότι έχει υπογράψει τροποποίηση (ΦΕΚ 2194Β) της αρχικής ΚΥΑ, ώστε για τη φετινή αντιπυρική περίοδο «συστήνεται» (αλλά δεν επιβάλλεται) στους ιδιοκτήτες να εφαρμόσουν μέτρα προληπτικής πυροπροστασίας (Του χρόνου, τι;). Στην τροποποίηση προβλέπεται ακόμα ότι «κατόπιν σχετικής κατά περίπτωση τεκμηρίωσης» είναι δυνατή η «απόκλιση» από κάποια μέτρα. Αφενός εδώ διακρίνουμε μια «δημιουργική» ασάφεια (εν όψει κιόλας εκλογών), αφετέρου ο υπουργός δεν απέσυρε την ΚΥΑ, οι τεχνικές μελέτες-αξιολογήσεις επικινδυνότητας και οι υπεύθυνες δηλώσεις εφαρμογής των μέτρων πρέπει να κατατεθούν. Σημαντικότατα, ο υπουργός επέμεινε στη μετάθεση της ευθύνης στους πολίτες δηλώνοντας πως για τα ακίνητα που εμπίπτουν στον κανονισμό «οι μόνοι που μπορούν να λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν τον κίνδυνο εξάπλωσης της πυρκαγιάς είναι οι ιδιοκτήτες τους». Είναι επίσης αμφίβολο ότι η ΚΥΑ διορθώνεται με τροποποιήσεις, που υποσχέθηκε ότι θα γίνουν, καθώς αναδεικνύεται προβληματική στη φιλοσοφία της. Όπως μας είπε ο δασολόγος-περιβαλλοντολόγος Γιώργος Σουρβάς «χρειάζεται ριζικά να αναθεωρηθεί ο τρόπος που θα γίνει η αντιπυρική προστασία».
Κανένας εφησυχασμός, λοιπόν – κι ας δούμε τι λένε οι ειδικοί:
Σκοπός του κανονισμού, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη εγκύκλιο εφαρμογής του, είναι η «αύξηση της ανθεκτικότητας» και η «ενίσχυση του βαθμού πυρασφαλείας των ακινήτων που βρίσκονται εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων». «Στόχος είναι η προστασία της ζωής και της υγείας του κοινού, του φυσικού περιβάλλοντος και των δασικών οικοσυστημάτων, καθώς και των ακινήτων με περιορισμό της συμβολής τους στην μετάδοση της φωτιάς».
Ο τίτλος ωστόσο περί ακινήτων «εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων» είναι «ανακριβής, αν όχι παραπλανητικός», επισημαίνει ο αρχιτέκτονας-μηχανικός Μάνος Τουρπάλης, μέλος της διεπιστημονικής ομάδας που συγκρότησε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης, επ’ αφορμή του κανονισμού. Γιατί ο κανονισμός αφορά σε ακίνητα που βρίσκονται, όχι μόνο σε δάση και δασικές εκτάσεις, αλλά και σε περιαστικό πράσινο, κηρυγμένες δασωτέες, αναδασωτέες, χορτολιβαδικές εκτάσεις, σε ακτίνα 300 μέτρων από τα όρια των εκτάσεων αυτών, καθώς και σε κτίσματα που βρίσκονται εντός αλσών και παρκών πόλεων και οικιστικών περιοχών. Εξαιρούνται μόνο οι αδόμητες, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τα βοσκοτόπια.
Ο κανονισμός κατηγοριοποιεί τα ακίνητα με βάση την «επικινδυνότητά τους» σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον τους και προβλέπει τρεις ζώνες πυροπροστασίας περιμετρικά: Στην πρώτη, πλάτους 2 μέτρων γύρω από το ακίνητο, δεν επιτρέπεται να υπάρχει κανένα είδος βλάστησης. Στη δεύτερη, τα επόμενα 3 μέτρα, δεν επιτρέπονται δέντρα και ψηλοί θάμνοι. Στην τρίτη ζώνη, τα επόμενα 5 μέτρα, επιτρέπεται η βλάστηση υπό όρους.
Μεταξύ άλλων, προβλέπεται περίφραξη οικοπέδου με πυράντοχα υλικά, συγκεκριμένα κουφώματα και η υποχρέωση να διατηρείται ελεύθερη και καθαρή η πρόσβαση στο ακίνητο.
Τα μέτρα επιβάλλονται υπό τη δαμόκλειο σπάθη μεγάλων προστίμων (ΚΥΑ) ή και ποινής φυλάκισης (πυροσβεστική διάταξη).
Η ΚΥΑ εξαιρεί τους οικισμούς γύρω από τους οποίους αναλαμβάνουν οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης να διανοίξουν ζώνη πυρασφάλειας 10 μέτρων.
Το πρώτο και βασικότερο ερώτημα που τίθεται είναι αν τα μέτρα αυτής της ΚΥΑ μπορούν να αναστείλουν, να περιορίσουν και να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες πυρκαγιές που περιμένουμε.
Η απάντηση της διεπιστημονικής ομάδας είναι ομόφωνα «όχι».
«Προφανώς, όχι. Η ΚΥΑ αφορά στο τελευταίο στάδιο της εφαρμογής του οτιδήποτε. Καταλήγει σε ένα κομπολόι μέτρων, τα οποία όλα βασίζονται στο πόσο επικίνδυνο είναι το περιβάλλον για τα ακίνητα, και μετά, αντί να λάβει μέριμνα για να μειώσει την επικινδυνότητα του περιβάλλοντος, προσπαθεί να επιβάλει στα ακίνητα μέτρα ώστε να μην καούν, θεωρώντας σαν δεδομένο ότι θα καεί το περιβάλλον! Δεν υπάρχει συνολική αντιμετώπιση της πυροπροστασίας με μέτρα για το δάσος, υπάρχει επιλεκτική αντιμετώπιση των οικοδομημάτων που βρίσκονται στο πεδίο εφαρμογής της ΚΥΑ. Τίποτε μέσα στο νομοθέτημα δεν αναφέρεται σε μεγαλύτερη κλίμακα, δεν αντιμετωπίζει τη βάση της πυρκαγιάς», λέει ο Μάνος Τουρπάλης. «Είναι συμπτωματική η θεραπεία».
«Όπως ήταν όλα τα προηγούμενα χρόνια. Το αφήνουν στην τύχη του», προσθέτει η αρχιτέκτονας-μηχανικός Έλλη Γεωργιάδου, μέλος της διεπιστημονικής ομάδας. Τονίζει πως όλο το οικοδόμημα της ΚΥΑ στηρίζεται σε μια αντιμετάθεση εννοιών: «Όλα τα κριτήρια επικινδυνότητας που περιλαμβάνει η ΚΥΑ -είναι χτισμένη πάνω σε αυτά- αναφέρονται μόνο στο περιβάλλον, για παράδειγμα η πυκνότητα του δάσους, η κλίση του εδάφους, οι προσβάσεις. Κανένα δεν αναφέρεται σε κάτι άλλο, δεν λέει για παράδειγμα ότι αν το ακίνητό σου είναι ξύλινο, είναι πιο τρωτό. Και μετά, την επικινδυνότητα αυτή του περιβάλλοντος για να μην την αποδεχτεί τη μετονομάζει σε επικινδυνότητα των κτιρίων, κι από εκεί και πέρα αρχίζει το παραμύθι», εξηγεί η κ. Γεωργιάδου.
Με βάση τα κριτήρια αυτά, εξάγεται δείκτης επικινδυνότητας για κάθε ακίνητο. «Δηλαδή, το ακίνητό σου έχει υψηλή επικινδυνότητα όταν είναι μέσα σε ένα δάσος που βρίσκεται σε κακή κατάσταση. Απροστάτευτο, αφύλακτο, ακαθάριστο. Ναι, αλλά αυτή δεν είναι του ακινήτου σου. Είναι του περιβάλλοντα χώρου του», εξηγεί η κ. Γεωργιάδου. «Έπειτα, στην Ελλάδα τα ακίνητα είναι κατεξοχήν κατασκευασμένα από βαριά οικοδομικά υλικά, άκαυστα (μπετόν, τούβλο). Δεν μπορείς να πεις ότι ο κίνδυνος της πυρκαγιάς εκπορεύεται από το κτιριακό απόθεμα. Τέλος, δεν έχουμε καμία εμπειρία από τις τελευταίες μεγάλες πυρκαγιές ότι προκλήθηκαν από τους οικισμούς ή από τα κτίρια που υπήρχαν μέσα, έστω και διάσπαρτα. Όλα τα κτίρια που κάηκαν, κάηκαν από τη δασική πυρκαγιά. Άρα, δεν μπορείς να μιλάς για επικινδυνότητα ακινήτων. Μόνο για τρωτότητα».
Έχει τόση σημασία ένας ορισμός; Ναι, γιατί σε αυτή την «ντρίπλα» -όπως τη χαρακτηρίζει η κ. Γεωργιάδου- βασίζονται για να καταστήσουν λογικοφανή τον συλλογισμό «ο “κίνδυνος” εκπορεύεται από το δικό σου ακίνητο, άρα εσύ έχεις την ευθύνη», αποσείοντας την πολιτική και κοινωνική ευθύνη από την κυβέρνηση.
Επιπλέον, η κατηγοριοποίηση των ακινήτων με βάση τον κανονισμό δεν ενσωματώνει καθόλου τα κριτήρια που μας άφησε η εμπειρία των πρόσφατων πυρκαγιών. «Θεωρείται μη επικίνδυνο το δυτικό τμήμα της Ελλάδας, γιατί έχει πολλή βροχόπτωση, σας θυμίζω όμως ότι οι φοβερές πυρκαγιές του 2007 ξεκίνησαν στην Ηλεία, ενώ το 2009 κάηκε το δάσος της Στροφυλιάς, οικότοπος μέγιστης διεθνούς σημασίας, στα σύνορα Αχαΐας-Ηλείας», τονίζει η δικηγόρος με ειδίκευση στη δασική νομοθεσία Σοφία Παυλάκη, μέλος της διεπιστημονικής ομάδας. «Κατατάσσει την οξιά στα είδη που αντέχουν τη φωτιά, ενώ το 2022 κάηκε το Παπίκιο Όρος, που είναι εξ ολοκλήρου δάση οξιάς, και μάλιστα Νοέμβρη μήνα. Θεωρεί ότι τα δάση στον ελληνικό Βορρά δεν έχουν τόση επικινδυνότητα, κι εκεί είναι η Δαδιά που έγινε στάχτη».
Το καινοφανές της ΚΥΑ είναι η μετάθεση της ευθύνης από το κράτος στον πολίτη. Κι εκεί ακριβώς αντιστρατεύεται το ελληνικό Σύνταγμα, «το πλέον οικολογικό σύνταγμα σε όλο τον πλανήτη, αφού είναι το μοναδικό που προβλέπει δικαίωμα στο περιβάλλον ρητά – και το κατοχυρώνει», όπως μας λέει η κ. Παυλάκη.
«Το πρώτο και κύριο που συνάγεται από αυτή την ΚΥΑ και την πυροσβεστική διάταξη που ακολούθησε στο ίδιο πνεύμα, είναι ότι έχουμε μια ρητή παραβίαση του άρθρου 24 παράγραφος 1 του Συντάγματος, που λέει ότι η περιβαλλοντική και η δασική προστασία είναι καθήκον της πολιτείας, όχι του πολίτη», τονίζει η Σοφία Παυλάκη. Και μάλιστα υποχρεώνει την Πολιτεία σε προσήκοντα μέτρα, δηλαδή αποτελεσματικά.
«Δεύτερον, εδώ έχουμε ένα μέτρο το οποίο επιβάλλεται οριζοντίως σε όλη την επικράτεια και λέει στον πολίτη ότι θα πρέπει να μετρήσει από το δάσος της περιοχής του την απόσταση του ακινήτου για να πάρει αυτά τα μέτρα. Ποιος μπορεί αυτή τη στιγμή στο πανελλήνιο να μας πει ποιο είναι το δάσος, τη στιγμή που οι δασικοί χάρτες ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί;» τονίζει η κ. Παυλάκη. «Εάν λοιπόν εγώ εφαρμόσω τον κανονισμό και στο μέλλον αποδειχθεί ότι δεν ήταν καν δάσος η περιοχή από την οποία μέτρησα, θα με αποζημιώσει η Πολιτεία για τα χιλιάδες ευρώ που θα έχω δώσει ως μη όφειλα;»
Επιπλέον, «η μεν ΚΥΑ του ΥΠΕΝ αναφέρεται σε ακίνητα μέχρι 300 μέτρα από δασική έκταση, ενώ η πυροσβεστική διάταξη της Πολιτικής Προστασίας ορίζει μέχρι 100 μέτρα από δασική έκταση. Πείτε μου εσείς, ποια θα εφαρμοστεί;»
«Η δεύτερη αυθαιρεσία σχετίζεται με το γεγονός ότι σε εκατοντάδες περιπτώσεις ακινήτων δεν ξέρουμε καν ποιος είναι ο ιδιοκτήτης γιατί ούτε το κτηματολόγιο έχει κλείσει», τονίζει.
Διασαφηνίζει ακόμα ότι παρατάσεις της εφαρμογής της ΚΥΑ τέθηκαν με εγκυκλίους, οι οποίες όμως «δεν είναι νομοθεσία, είναι εσωτερικά έγγραφα της διοίκησης. Θεσπίζονται δηλαδή περιορισμοί και βάρη σε ένα θεμελιώδες δικαίωμα που είναι η ιδιοκτησία και το φυσικό περιβάλλον, χωρίς να έχουμε νομοθεσία, κι επιπλέον γίνεται με ένα μέσο που δεν μπορεί να προσβάλει δικαστικά ο πολίτης, αφού μόνο οι υπουργικές αποφάσεις, προεδρικά διατάγματα και διοικητικές πράξεις με εκτελεστότητα προσβάλλονται στο ΣτΕ».
Ο νέος κανονισμός πυροπροστασίας είναι οριζόντιος και ως προς τα είδη των δέντρων στις προβλεπόμενες ζώνες γύρω από το ακίνητο. «Για τον κανονισμό, ένα πεύκο, ένα πλατάνι, ένα κυπαρίσσι, μια λεμονιά, έχουν την ίδια αντιμετώπιση. Καταρχάς, δεν είναι όλα τα δέντρα εξίσου εύφλεκτα. Στην Ελλάδα, αντιπυρική προστασία σημαίνει αντιπυρική ζώνη, δηλαδή ξυρίζουμε το δάσος. Αντίθετα, στο εξωτερικό, για αντιπυρική προστασία φυτεύουν για παράδειγμα μια ζώνη πλάτους 30 μέτρων με πλατάνια, βασισμένοι σε μελέτες. Τα πλατάνια χρησιμοποιούνται σαν φραγή για την εξάπλωση της φωτιάς», λέει ο κ. Τουρπάλης.
«Αλλιώς είναι να έχεις ένα δάσος πλατύφυλλων που καίγεται πάρα πολύ δύσκολα και αλλιώς είναι να έχεις ένα δάσος με πεύκα», επιβεβαιώνει ο Γιώργος Σουρβάς – που δεν συμμετέχει στην προαναφερόμενη διεπιστημονική ομάδα. «Όταν παίρνεις οριζόντια μέτρα που αφορούν στη βλάστηση, αυτό δεν μπορεί να έχει σωστή εφαρμογή. Κάθε μία περίπτωση, κάθε ένα ακίνητο και κάθε μία γειτονιά πρέπει να αντιμετωπίζεται ξεχωριστά. Τώρα, θα αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο σκεπτικό αστικές πυκνώσεις, ζώνη δάσους και αστικών περιοχών σε σπίτια που συνορεύουν με Χαλέπιο-Πεύκη, εδώ στην Αττική, όπου είναι αρκετά επικίνδυνα, με σπίτια που βρίσκονται σε οικισμούς πάνω από 2.000 μέτρα υψόμετρο, ορεινά, που δεν έχουν το ίδιο πρόβλημα με έναν οικισμό σε υψόμετρο κάτω από 600 μέτρα».
«Έπειτα, στην τρίτη ζώνη, πλάτους 5 μέτρων, ο κανονισμός προβλέπει οι άκρες των κλαδιών των δέντρων να απέχουν μεταξύ τους όσο το μισό του ύψους των δέντρων», τονίζει ο κ. Τουρπάλης. «Πώς μετράω ένα κυπαρίσσι; Πώς θα το ξαναμετρήσω του χρόνου; Τα δέντρα επίσης καταλήγουν να έχουν τεράστια απόσταση μεταξύ τους. Ο κανονισμός αδιαφορεί και για την παραδοσιακή σχέση του Έλληνα με τη φύση. Αποχαιρετίστε την κληματαριά της γιαγιάς. Αν είναι σε σπίτι εκτός σχεδίου στα 5 μέτρα, πρέπει να κοπεί».
Προϋπόθεση επίσης, ότι «μετά τα πέντε μέτρα, τα δέντρα που έχεις δεν είναι κοντά στο κτίσμα του γείτονά σου. Οπότε πρέπει να λάβεις υπόψη και τη θέση του ακινήτου, του γειτονικού», επισημαίνει ο κ. Σουρβάς.
Γίνεται σαφές ότι όποτε εφαρμοστεί πλήρως η ΚΥΑ, θα κοπούν αναρίθμητα δέντρα. Θα μας προστατεύσει τελικά αυτό;
«Στη Βαρυμπόμπη το ’21, η φωτιά πέρασε την Εθνική Οδό. Οι αντιπυρικές ζώνες είναι κάτι τελείως παρεξηγημένο στην πατρίδα μας, δεν είναι η καταστροφή του δάσους και να καταλήξουμε οι αντιπυρικές να καταλαμβάνουν μεγαλύτερη έκταση από το δάσος. Η αντιπυρική ζώνη υπάρχει για να είναι μία δίοδος σε ένα δύσβατο, ορεινό, δασικό περιβάλλον, για ένα όχημα χερσαίο της πυροσβεστικής», τονίζει η κ. Παυλάκη. «Όταν φυσάνε 10 μποφόρ και εκτοξεύονται τα κουκουνάρια σαν σφαίρες, και 80 μέτρα να είναι η αντιπυρική, πώς θα ανακόψει τη φωτιά;» συμπληρώνει η κ. Γεωργιάδου.
«Έπειτα, έχουμε ένα κράτος το οποίο έχει επιτρέψει μέσα στα δάση τα πάντα. Και ενοχοποιεί τα δέντρα», λέει η Σοφία Παυλάκη. «Στον Νόμο 998/1979, κεφ. 6, προβλέπονται μεικτές χρήσεις ακόμα και στην περιφέρεια της Πάρνηθας, ενός εθνικού δρυμού πολύ μεγάλης οικολογικής σημασίας για το λεκανοπέδιο, το οποίο κι αυτό κάηκε. Όλη η περιφέρεια της Πάρνηθας είναι μεικτή ζώνη. Δηλαδή, έχει μέσα βενζινάδικα, τουριστικές εγκαταστάσεις, εργοστάσια, βιοτεχνίες, βιομηχανίες, οδικά δίκτυα. Και περιμένουμε η Πάρνηθα –ακόμα και χωρίς πυρκαγιές- να διατηρήσει την οικολογική της ισορροπία;»
Ταυτόχρονα, οι τελευταίες κυβερνήσεις ανέχονται ολόκληρους οικισμούς δασικών αυθαιρέτων, τονίζει η κ. Παυλάκη. «Διατηρούνται τα αυθαίρετα, διατηρείται η μεικτή ζώνη. Κάθε λίγο εισάγονται αποσπασματικές διατάξεις που καθιστούν διάτρητο όλο το καθεστώς προστασίας των δασών που θεσπίζει το Σύνταγμα. Κι έρχονται να μας πουν ότι τα σπίτια των ανθρώπων που έχουν οικοδομηθεί εντός σχεδίου με κανονικές διαδικασίες και άδειες είναι αυτά που ενοχοποιούνται για την πυρκαγιά ή τα δέντρα που βρίσκονται εκεί, και πρέπει να αποψιλωθεί το δάσος για να μην καεί; Εάν το αποψιλώσεις και το εξαφανίσεις, δεν θα καεί γιατί δεν θα υπάρχει για να καεί».
Εδώ, συμπληρώνει, «έχουμε και παραβιάσεις του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης προσωπικότητας του ανθρώπου, η οποία έχει κρίνει το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι εκφράζεται μέσω του ζωτικού χώρου του ανθρώπου. Δηλαδή, λέμε ότι θα προστατευτεί ο άνθρωπος από τη φωτιά εάν κόψουμε τα δέντρα, αλλά ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος προστατεύεται και από ένα υγιές περιβάλλον – για οξυγόνο, προστασία από τον καύσωνα, τις πλημμύρες… Όλα αυτά γίνονται με κριτήριο την κλιματική κρίση, αλλά ξεχνάμε ότι τα δέντρα είναι το πρωταρχικό στοιχείο που θωρακίζει από αυτή».
Τα περισσότερα από τα εν λόγω μέτρα καταλήγουν τελικά να κακοποιούν και τα ίδια τα κτίρια, υποστηρίζουν σε κοινή τους επιστολή προς αρμόδιους φορείς η κ. Γεωργιάδου, ο κ. Τουρπάλης, ο αρχιτέκτονας-μηχανικός Αντρέας Κουράκης και ο πολιτικός μηχανικός Άλκης Παπαδόπουλος. Μεταξύ άλλων, περιορίζουν κατά 1/3 τον φυσικό τους αερισμό, μειώνουν δραστικά το φυσικό φωτισμό και τη θέα, καταστρέφουν την ηλιοπροστασία, επιδεινώνουν το μικροκλίμα πλήττουν την αισθητική και μορφολογική ισορροπία του κτηρίου.
Υπενθυμίζουμε ότι νεότερη σχετική πρωτοβουλία του αρμόδιου υπουργού προβλέπει ότι οι Δήμοι πρέπει να διανοίξουν αντιπυρικές ζώνες γύρω από οικισμούς που βρίσκονται κοντά ή μέσα σε δάση. «Όταν όμως ο υπουργός αναφέρεται σε οικισμούς μέσα στα δάση ουσιαστικά μιλάει για οικισμούς αυθαιρέτων, που όχι απλά δεν τους κατεδαφίζει, αλλά τους προστατεύει, και τώρα κόβει και τα δέντρα τριγύρω – γιατί φταίνε τα δέντρα που βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον κι όχι οι οικισμοί που είναι χτισμένοι μέσα στα δάση!» τονίζει η κ. Παυλάκη.
Έστω να δεχθούμε ότι ο κανονισμός είναι για να προστατευτούν τα κτίρια όταν θα φθάσει σε αυτά η πυρκαγιά. Είναι αποτελεσματικός ως προς αυτό;
«Εφαρμόζεται ήδη ένας πολύ ισχυρός κανονισμός πυροπροστασίας κτιρίων που είναι Προεδρικό Διάταγμα. Το τονίζω, γιατί στην ΚΥΑ αναφέρεται ότι αυτή κατισχύει του προεδρικού διατάγματος», λέει ο κ. Τουρπάλης.
Τα κόστη για τους ιδιοκτήτες ακινήτων που εμπίπτουν στον νέο κανονισμό είναι υπέρογκα, κάτι που επισήμανε και ο Συνήγορος του Πολίτη τονίζοντας ότι έτσι θίγεται και το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Για παράδειγμα, το κόστος της πιο απλής περίφραξης (τσιμεντόλιθοι) ενός μέτρου με συμπαγή άκαυστα υλικά για 4 μόλις στρέμματα υπολογίζεται στα 40.000-50.000 ευρώ, λέει ο κ. Τουρπάλης. «Αν τυχόν κληρονομήσεις 50 στρέμματα που έχουν ένα κτίσμα μέσα, μόνο η περίφραξη θα κοστίσει περισσότερο από το ίδιο το ακίνητο που υποτίθεται ότι προστατεύει. Καλύτερα να το κατεδαφίσεις, δηλαδή».
Το τοιχίο επίσης, δημιουργεί απροσπέλαστα εμπόδια στην κατάσβεση, κακοποιεί το τοπίο και υποβαθμίζει και παραβιάζει πολύ σοβαρά την αρμονία και αισθητική του περιβάλλοντος, υποστηρίζει η διεπιστημονική ομάδα στην προαναφερθείσα επιστολή. Ταυτόχρονα, δεν αναχαιτίζει την ιπτάμενη μετάδοση της πυρκαγιάς (πχ φλεγόμενα κουκουνάρια). «Και κάτι ακόμα», λέει η κ. Γεωργιάδου. «Οι περιφράξεις αυτές διακόπτουν τη συνέχεια του οικοσυστήματος της πανίδας. Όλος αυτός ο κόσμος κατακερματίζεται και δεν μπορεί να επιβιώσει».
Τέλος, μπορεί να στοιχίσουν ζωές: «Η παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης σε κοινόχρηστους χώρους των οικισμών από τις αθρόες περιφράξεις που επιβάλλει ο κανονισμός απαγορεύεται, ενώ κυρίως στο Μάτι οι περιφράξεις που απέκλειαν την ελεύθερη πρόσβαση προς τον αιγιαλό αποδείχθηκαν μοιραίες για δεκάδες ανθρώπους που εγκλωβίστηκαν στη φωτιά και βρήκαν τραγικό θάνατο. Κινδυνεύει επομένως με τέτοιες ρυθμίσεις ο κανονισμός να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιδιώκει», συμπληρώνει η κ. Παυλάκη.
Έπειτα, ανάλογα με την κατηγορία «επικινδυνότητας» στην οποία θα ενταχθεί το ακίνητο, απαιτούνται ανάλογα πυράντοχα κουφώματα. Το κόστος για το κατώτερο πυράντοχο κούφωμα 30 λεπτών είναι πενταπλάσιο ενός μη πυράντοχου. Τα 60 λεπτών είναι εισαγόμενα. «Κι αν πρόκειται για κτίριο βιομηχανίας με αποθήκευση χρωστικών που έχει κατηγορία επικινδυνότητας ίσως και 240 λεπτά, χρειάζονται κουφώματα 210 λεπτών. Αυτά απλώς δεν υπάρχουν, δεν ξέρω αν βγάζει η NASA…» λέει ο κ. Τουρπάλης.
Στον νέο κανονισμό περιλαμβάνεται ακόμα κάτι δυνάμει επικίνδυνο: το κλείσιμο των κουφωμάτων με μεταλλικές περσίδες. «Αντίθετα, το Προεδρικό Διάταγμα 41 του 2018 αδιαφορεί για τα εξωτερικά κουφώματα, θα σας πω και τον λόγο: Γιατί η Νούμερο 1 αιτία θανάτου από φωτιά μέσα σε κτίριο είναι ο καπνός. Επομένως το να καταρρεύσουν τα κουφώματα “συμφέρει” για την προστασία των ανθρώπων: καταρρέει το κούφωμα, βγαίνει ο καπνός έξω, βλέπεις πού θα πας. Κι έρχεται τώρα η ΚΥΑ, η οποία κατά το συντάκτη της κατισχύει του ΠΔ, και λέει ότι σε περίπτωση φωτιάς απ’ έξω κλείνεις τα κουφώματα. Αν όμως ταυτόχρονα προκύψει εστία φωτιάς μέσα και κλείσω τα κουφώματα, θα κινδυνεύσει ο κόσμος. Θα κινδυνεύσει 100%! Και βέβαια δεν υπάρχουν κουφώματα που να αντιλαμβάνονται αν η φωτιά έρχεται από μέσα ή απ’ έξω, και αναλόγως να λειτουργούν αυτόματα».
Δεν ξέρουμε αν οι προδιαγραφές αυτές θα νομοθετηθούν ως «ενδεικτικές» ή αν θα πετύχουν κάποιοι «εξαίρεση», σύμφωνα με τις τελευταίες ανακοινώσεις, αλλά αναδεικνύονται προβληματικές ακόμα και ως «προτάσεις».
Στον όλο παραλογισμό, προστίθεται το θέμα της ασάφειας των ορίων των οικισμών – με τη διάνοιξη της ζώνης περιμετρικά τους να ανατίθεται στους ΟΤΑ. «Αυτά καθορίζονται με ΠΔ σε ΦΕΚ συνήθως δυσεύρετα, που συνήθως αναπαριστούν τα όρια σε μια φωτοτυπία Α4, οπότε δεν καθορίζονται με ακρίβεια», λέει ο κ. Τουρπάλης. Κάποιοι πολίτες λοιπόν θα επωμιστούν βάρη, παρόλο που το ακίνητό τους θα έχει κατηγοριοποιηθεί με αμφίβολα κριτήρια.
Σε κάθε περίπτωση, «έχουμε επίσης μια σαφέστατη ενίσχυση και υπόθαλψη της αυθαιρεσίας και ανισότητα κοινωνική», συμπεραίνει η κ. Παυλάκη.«Ο κανονισμός επικαλείται στο προοίμιό του παραπλανητικά το άρθρο 25 ν. 998/79 και το πδ/γμα 575/1980 «περί κηρύξεως περιοχών επικίνδυνων για εκδήλωση πυρκαγιάς», ενώ και τα δύο αυτά νομοθετήματα θεσπίζουν αποκλειστική υποχρέωση του κράτους (και όχι του πολίτη) για την προστασία των δασών και τη λήψη μέτρων πυροπροστασίας», συμπληρώνει. Όπως ακόμα εξηγεί, οι ιδιοκτήτες δασικών αυθαιρέτων δεν θα εφαρμόσουν την ΚΥΑ για να μην εκτεθεί η παρανομία τους. «Άρα, γι’ αυτά τα ακίνητα δεν θα πληρώσει κανείς τίποτε. Και τα βάρη, ποιος τα επωμίζεται και πάλι; Ο πολίτης που δεν παρανόμησε».
Αντιστρατεύεται το Σύνταγμα, δεν προστατεύει το δάσος και κατ’ επέκταση ούτε την ανθρώπινη ζωή, αποψιλώνει με οριζόντια και άρα αμφίβολα κριτήρια τον περιβάλλοντα χώρο των ακινήτων από τη βλάστησή τους με τις όποιες συνέπειες στο οικοσύστημα και την ευζωία του πολίτη, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί πληθώρα δυσεπίλυτων -αν όχι ανεπίλυτων- τεχνικών προβλημάτων.
Προς τι τελικά εκπονήθηκε ο «νέος κανονισμός πυροπροστασίας ακινήτων εντός και πλησίον δασικών εκτάσεων»;
«Αναπόφευκτα έρχεται η σκέψη ότι ο κανονισμός δημιουργήθηκε ως μεθόδευση απέναντι σε μελλοντικές προσφυγές, για παράδειγμα άρνηση αποζημιώσεων από πυρκαγιά», λέει ο κ. Τουρπάλης.
«Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να μετατίθεται η ευθύνη προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων του πολίτη αποκλειστικά στον ίδιο», τονίζει η Σοφία Παυλάκη. Ενώ αγωνιώδες ερώτημα εκφράζει η κ. Γεωργιάδου: «Η ΚΥΑ σίγουρα δεν θα αναστείλει τις πυρκαγιές. Τότε ποιο είναι το μέτρο; Δεν θα πάρουμε άλλο μέτρο φέτος;».