A dinghy boat with 27 refugees and migrants from Democratic Republic of the Congo and Gambia arrive on a shore following a rescue by NATO warship in northern island of Lesbos, Greece on February 29, 2020. / Βάρκα με 27 πρόσφυγες και μετανάστες από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και την Γκάμπια φτάνει σε παραλία έπειτα από διάσωση που πραγματοποίησε πολεμικό πλοίο στη βόρεια Λέσβο, 29 Φεβρουαρίου 2020.
Έξω από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Λέσβου κυριαρχούν η χαρά, η συγκίνηση και τα διάπλατα χαμόγελα. Έπειτα από την απαλλακτική πρόταση του εισαγγελέα και τις αγορεύσεις 9 μαρτύρων υπεράσπισης, 16 διασώστες/ριες-εθελοντές/ριες, μέλη της ΜΚΟ ERC και άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων, έχουν κηρυχθεί πανηγυρικά αθώοι/ες για τις πλημμεληματικές κατηγορίες εις βάρος τους. Τώρα, μπορούν να πάρουν μια μεγάλη ανάσα.
Όλα ξεκίνησαν το 2018, όταν άνθρωποι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη διάσωση χιλιάδων προσφύγων, βρέθηκαν να κατηγορούνται για κατασκοπεία από τις αρχές του νησιού. Ανάμεσα στους/στις κατηγορούμενους/ες, ήταν ο Γερμανός εθελοντής Σον Μπίντερ και η Σάρα Μαρντίνι, προσφύγισσα πρωταθλήτρια κολύμβησης από τη Συρία που έφτασε στο νησί κολυμπώντας, μαζί με την αδερφή της, Γιούσρα Μαρντίνι, και έμεινε στη Λέσβο για να βοηθήσει άλλους πρόσφυγες. Η παρουσία της ήταν τόσο εμβληματική, που η ζωή της έγινε ταινία στο Netflix (The Swimmers). Οι δυο τους, μαζί με άλλους κατηγορούμενους, είχαν αθωωθεί από τις κατηγορίες για πλημμελήματα πριν από έναν χρόνο, αφότου πέρασαν περισσότερους από τρεις μήνες στη φυλακή.
Η δίκη για τα πλημμελήματα συνεχίστηκε φέτος με 16 ακόμα κατηγορούμενους, σηματοδοτώντας την πρώτη φάση μιας μεγάλης δικογραφίας, με την εκδίκαση των κακουργηματικών κατηγοριών να έπεται.
Στο πλευρό των κατηγορούμενων ανθρωπιστών ήταν από την πρώτη στιγμή, και μεταξύ άλλων, ο διασώστης και εθελοντής, Ιάσονας Αποστολόπουλος, ο οποίος βρέθηκε αυτή την εβδομάδα στο δικαστήριο της Λέσβου για να καταθέσει ως μάρτυρας. Ο ίδιος, μεταφέρει στην Popaganda όσα διαδραματίστηκαν στη δικαστική αίθουσα, ενώ εξηγεί τη σημασία της ιστορικής αυτής δίκης: «Πρόκειται για τη μεγαλύτερη δίκη και δικογραφία ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη, με 37 αρχικά κατηγορούμενους, 24 ταυτοποιημένους, και 5 ανθρώπους προφυλακισμένους για πάνω από τρεις μήνες – ανάμεσά τους και η Σάρα Μαρντίνι», μας λέει.
Η εκδίκαση της υπόθεσης ξεκίνησε τελικά πέρυσι, έχοντας χωριστεί σε δύο φάσεις: εκείνη των πλημμελημάτων που δικάστηκαν πέρυσι και φέτος, και των κακουργημάτων για τα οποία δεν έχουν οριστεί ακόμη δικάσιμες. «Όταν άρχισε η εκδίκαση των πλημμελημάτων, τα έγγραφα του κατηγορητηρίου δεν είχαν μεταφραστεί στη γλώσσα που καταλάβαιναν οι αλλοδαποί κατηγορούμενοι, με αποτέλεσμα να ακυρωθεί η διαδικασία, να παραγραφούν τα αδικήματα και οι άνθρωποι αυτοί να απαλλαχθούν», τονίζει ο Ιάσονας.
Εκείνοι που δεν απαλλάχθηκαν, ήταν οι 16 Έλληνες κατηγορούμενοι που καταλάβαιναν τη γλώσσα, και έτσι βρέθηκαν φέτος τον Ιανουάριο στη Λέσβο για να δικαστούν.
Έξω από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Λέσβου μετά την αθώωση των κατηγορούμενων
«Ο πραγματικός σκοπός αυτών των διώξεων δεν είναι να τελεσιδικήσουν, αλλά να εκφοβίσουν, να τρομοκρατήσουν και να διώξουν τους διασώστες/ριες από τις ακτές της Λέσβου»
Ο Ιάσονας επισημαίνει ότι «ο τρόπος με τον οποίο οι ξένοι κατηγορούμενοι απαλλάχθηκαν αποδεικνύει ότι το κατηγορητήριο δεν βασιζόταν σε σοβαρά επιχειρήματα, ενώ δεν υπήρχε ένα βασικό στοιχείο δίκαιης δίκης: η μετάφραση των εγγράφων στη γλώσσα των κατηγορούμενων». Εφόσον δεν έγινε αυτό, σημαίνει ότι η δίωξη ήταν πολύ προσχηματική, πρόχειρη, γεμάτη ασάφειες και νομικά λάθη, γιατί ο πραγματικός σκοπός αυτών των διώξεων δεν είναι να τελεσιδικήσουν, δεν είναι η καταδίκη, αλλά αυτό που πέτυχαν ήδη: να εκφοβίσουν, να τρομοκρατήσουν και να διώξουν τους διασώστες/ριες από τις ακτές της Λέσβου, και εκείνους/ες που επιχειρούν στη θάλασσα, ώστε να εφαρμόζουν ανενόχλητοι τις βίαιες επαναπροωθήσεις και αρπαγές προσφύγων και να μην υπάρχουν μάρτυρες στα εγκλήματα που διαπράττονται στη θάλασσα».
Και δυστυχώς, κάτι τέτοιο επιτεύχθηκε, αφού μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία διασωστική ΜΚΟ στη Λέσβο, ενώ από το 2020 σημειώνεται ραγδαία αύξηση των βίαιων απαγωγών και pushbacks. Μπορεί η έκβαση του πρώτου σταδίου της δίκης να συμβάλλει στην ανατροπή αυτής της κατάστασης;, ρωτώ τον Ιάσονα. «Ανοίγει ο δρόμος για την τελική αθώωση των 16 κατηγορούμενων και αυτό είναι ένα τρομερά σημαντικό βήμα. Πρόκειται για μια έκβαση τεράστιας σημασίας, γιατί όλος ο πυλώνας του κρατικού αφηγήματος για τις διασωστικές ΜΚΟ, που τις συνδέει με την κατασκοπεία και την εγκληματικότητα, κατέρρευσε στη δίκη, αποδεικνύοντας αυτό που ανέκαθεν γνωρίζαμε, πως αυτές οι διώξεις είναι προσχηματικές με στόχο τον εκφοβισμό», αναφέρει ο ίδιος.
«Η δικογραφία είναι μνημείο χυδαιότητας και, παράλληλα, είναι άξιο προσοχής το πώς έστησαν το κατηγορητήριο με τόσο έξυπνες λέξεις, κρύβοντας όμως την αλήθεια μέσα σε 85 σελίδες», τονίζει ο διασώστης και προσθέτει: «Ως προς την κατηγορία της κατασκοπείας, οι ενάγοντες ισχυρίστηκαν πως οι διασώστες χρησιμοποίησαν κρυπτογραφημένες εφαρμογές στα κινητά τους (το WhatsApp δηλαδή…), “για να συνεννοούνται και να κάνουν κατασκοπεία”. Παρακολουθούσαν επίσης με κιάλια τις ακτές “για να μάθουν τις επιχειρησιακές διατάξεις του Λιμενικού”, αλλά και τις ραδιοσυχνότητες του Λιμενικού “για να μαθαίνουν κρατικά μυστικά”».
Αποδομώντας τις τραγελαφικές αυτές κατηγορίες, όπως έκανε και κατά τη διάρκεια των 20 λεπτών που κατέθεσε στο δικαστήριο ως μάρτυρας, ο Ιάσονας μου εξηγεί αρχικά πως, «Σχετικά με το chat στο WhatsApp, το έστησε η ίδια η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Ήταν υποχρεωτική δηλαδή η ύπαρξή του – κάτι που “παρέλειψε” να πει ο μάρτυρας κατηγορίας, ο αστυνομικός, τη στιγμή που μέσα στο group αυτό των 400 μελών υπήρχαν και αστυνομικοί. Πρόκειται για ένα chat το οποίο χρησιμοποιούσαμε όλοι οι διασώστες για να δηλώνουμε τι ανάγκες έχουμε (νερό, φαγητό, κουβέρτες κ.ά). Έπρεπε να έχουμε πρόσβαση σε αυτό, για να επικοινωνούμε με τις άλλες οργανώσεις και να ζητάμε βοήθεια. Μας ενημέρωνε μέσω αυτού η Ύπατη Αρμοστεία για το πόσοι άνθρωποι βγήκαν στη στεριά και σε ποια ακτή συγκεκριμένα, πράγμα το οποίο έπρεπε να γνωρίζουμε γιατί εκείνη την περίοδο η ίδια η Αρμοστεία ήταν υπεύθυνη να φέρνει βανάκια για να παραλαμβάνει τους κατατρεγμένους και να τους μεταφέρει στη Μόρια».
Όσον αφορά στην κατηγορία της κατασκοπείας με κιάλια, «κιάλια κρατούσαμε όλοι όσοι βρισκόμασταν στην πρώτη γραμμή – χιλιάδες εθελοντές χρησιμοποιούσαμε συγκεκριμένα αντικείμενα για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε τον τεράστιο αριθμό αφίξεων (τότε είχαμε περίπου 3000 πρόσφυγες τη μέρα). Ήταν χρέος μας λοιπόν να διαχειριστούμε όλα τα έκτακτα περιστατικά: ερχόμασταν αντιμέτωποι με ναυάγια, με περιστατικά με βαριές υποθερμίες, με μωρά με σπασμένα χέρια και πόδια κ.ά. Το Λιμενικό δεν έφτανε, οι αρχές δεν έφταναν. Βρισκόμασταν μόνοι μας μέσα σε ένα απόλυτο χάος και έπρεπε να αξιοποιήσουμε διάφορα εργαλεία, μεταξύ αυτών τα κιάλια, για να βλέπουμε πότε έρχονται οι βάρκες και να συντονίζουμε τους τους γιατρούς, τα φορεία και όλα τα απαραίτητα».
Τέλος, αναφορικά με «την παρακολούθηση των συχνοτήτων του Λιμενικού», ο Ιάσονας επισημαίνει ότι «πρόκειται περί αστειότητας, γιατί αυτές οι ραδιοσυχνότητες είναι το κανάλι 12 και το κανάλι 16 (Channel 16 VHF) που είναι ανοιχτές δημόσιες συχνότητες για όλους. Κάθε σκάφος στη θάλασσα είναι υποχρεωμένο από τον νόμο να διαθέτει ασύρματο, από τον οποίο υποχρεούται να ακούει το κανάλι 16, το παγκόσμιο δηλαδή κανάλι για τη μετάδοση των έκτακτων περιστατικών στη θάλασσα (international distress frequency). Πρέπει όλοι να έχουν μονίμως ανοιχτό τον ασύρματο για να μαθαίνουν για τα ναυάγια που γίνονται στη θάλασσα. Από εκεί μάθαμε κι εμείς πως υπάρχουν βάρκες που κινδυνεύουν και επιχειρήσαμε για διάσωση. Από αυτά τα κανάλια ζητούσε επίσης βοήθεια το Λιμενικό. Το κανάλι 12, δε, είναι το τοπικό κανάλι της Λέσβου – στο οποίο έχουν πρόσβαση μέχρι και οι ψαράδες. Είναι κωμικό επομένως το επιχείρημα πως μεταδίδονται κρατικά μυστικά εκεί!».
«Μάλιστα, κατά τη δίκη, οι δύο βασικοί μάρτυρες κατηγορίας, ο αρχηγός του Λιμενικού και ένας υψηλόβαθμος επίσης του Λιμενικού, δεν εμφανίστηκαν ποτέ», αναφέρει ο διασώστης. «Ήρθε μόνο ένα -διόλου σχετικό με την υπόθεση- μέλος του Λιμενικού, και τον ρωτούσαμε να επιβεβαιώσει πως το κανάλι 12 και 16 είναι δημόσια, και εκείνος έλεγε “δεν γνωρίζω, είμαι στη στεριά, δεν έχω μπει ποτέ σε βάρκα”. Πώς γίνεται να χρησιμοποιούν τα κανάλια αυτά λιμενικοί και να μη γνωρίζει; Ακόμα και ο μάρτυρας κατηγορίας της Ασφάλειας που εμφανίστηκε στη δίκη, σε κάθε ερώτηση της έδρας και των συνηγόρων απαντούσε “δεν θυμάμαι, δεν γνωρίζω, δεν απαντώ”. Υπήρχε μια εντελώς ανίσχυρη πλευρά απέναντί μας». Άξιο αναφοράς είναι επίσης ότι οι ίδιοι οι δικαστές απόρησαν σε αρκετά σημεία της ακροαματικής διαδικασίας για τους λόγους που κατηγορήθηκαν οι 16 εθελοντές.
Στο δεύτερο στάδιο της δίκης, εκείνο των κακουργημάτων, αναμένεται να δικαστούν πολύ βαριά κακουργήματα, όπως η σύσταση εγκληματικής οργάνωσης και η διευκόλυνση εισόδου παράνομων μεταναστών. Η ποινή φυλάκισης για τα κακουργήματα αυτά φτάνει τα 20 με 25 χρόνια. «Έχουμε σίγουρα ως βάση ένα πολύ θετικό προηγούμενο: την απόφαση του δικαστηρίου που ομόφωνα αθώωσε ακόμα και αυτούς που έλειπαν και δεν εκπροσωπούνταν – δεν υπήρχαν καν δικηγόροι, δεν υπήρχε καν υπεράσπιση. Ο τρόπος με τον οποίο οι 16 αυτοί άνθρωποι αθωώθηκαν αποδεικνύει πόσο διάτρητο, παραπλανητικό και έωλο ήταν το κατηγορητήριο», λέει καταληκτικά ο Ιάσονας.