Η 14η μέρα του Ιούνη του 2023 σηματοδότησε ένα από τα μεγαλύτερα ρατσιστικά εγκλήματα της σύγχρονης Ευρώπης. Στο ναυάγιο της Πύλου, περισσότεροι από 600 άνθρωποι βρήκαν τραγικό θάνατο, με το Λιμενικό να υποστηρίζει μέχρι σήμερα πως «σε καμία περίπτωση δεν ρυμούλκησε το αλιευτικό σκάφος». Τον ακριβή αριθμό εκείνων που έχασαν τη ζωή τους δεν θα τον μάθουμε ποτέ, αφού περίπου 80 ήταν τα άψυχα κορμιά που ανασύρθηκαν από τη θάλασσα, ενώ 104 ήταν εκείνοι που κατάφεραν να επιβιώσουν, με καταγωγή από το Πακιστάν, τη Συρία, την Αίγυπτο και την Παλαιστίνη.
Όπως αποδεικνύουν οι μαρτυρίες επιζώντων και οι ανεξάρτητες έρευνες που έχουν διεξαχθεί για το φονικό ναυάγιο, το Ελληνικό Λιμενικό δεν προσπάθησε ποτέ να εξάγει μια επιχείρηση διάσωσης – παρόλο που το σκάφος βρισκόταν σε διεθνή χωρικά ύδατα και η Ελλάδα είχε υποχρέωση να παρέμβει και να διασώσει. Παράλληλα, η ρυμούλκηση του Adriana έχει επιβεβαιωθεί σε έρευνες πολλών έγκριτων μέσων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, λεπτομέρειες των οποίων είχε παρουσιάσει η Popaganda σε ρεπορτάζ αναφορικά με το χρονικό της βύθισης.
Κι ενώ 11 μήνες μετά οι επίσημες έρευνες δεν έχουν καταλήξει στον τρόπο με τον οποίο βυθίστηκε το Adriana, μέσα σε λιγότερες από 24 ώρες από τη στιγμή που οι επιζώντες πάτησαν το πόδι τους στη στεριά, σχηματίστηκε εις βάρος 9 εξ αυτών μια δικογραφία με βαρύτατες κατηγορίες, που τους φέρνει αντιμέτωπους με χιλιάδες χρόνια φυλάκισης. Την Τρίτη 21 Μαΐου, οι 9 κατηγορούμενοι, ηλικίας από 21 έως 41 ετών, θα βρεθούν στο εδώλιο του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Καλαμάτας, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, διακίνηση μεταναστών, παράνομη είσοδο στη χώρα και πρόκληση ναυαγίου.
Όπως εξήγησαν οι συνήγοροι υπεράσπισης των 9 κατηγορουμένων στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποίησαν χθες, 16/5 στην ΕΣΗΕΑ, οι ελληνικές αρχές ακολουθούν μια πάγια τακτική, να βαφτίζονται διακινητές άνθρωποι που είναι θύματα διακίνησης. Οποιοσδήποτε πρόσφυγας έχει το πηδάλιο, θεωρείται αυτόματα facilitator (διευκολυντής), βάσει των νομικών κανόνων στο λεγόμενο “EU Facilitators’ Package”. Σε όλες τις περιπτώσεις διακίνησης προσφύγων, ο πραγματικός διακινητής δεν βρίσκεται στη βάρκα. Η ομάδα υπεράσπισης των Αιγυπτίων υποστήριξε επίσης ότι, επειδή το ναυάγιο έγινε σε διεθνή ύδατα, τα ελληνικά δικαστήρια δεν έχουν δικαιοδοσία να εκδικάσουν την υπόθεση, και έτσι θα ζητήσουν την απόρριψη της εκδίκασης όταν η δίκη ξεκινήσει στην Καλαμάτα την επόμενη εβδομάδα.
Η δικηγόρος του Legal Lesvos Center, Βίκυ Αγγελίδου, τόνισε αρχικά πως το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου δεν ήταν ένα «τραγικό ατύχημα», όπως επιμένουν να το αποκαλούν τα παραδοσιακά media, αλλά ένα «προμελετημένο, οργανωμένο και συνειδητό κρατικό έγκλημα». Όπως ανέφερε, «Οι ελληνικές αρχές, σε μια πάγια τακτική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια, αυτή των pushbacks, περίμεναν 15 ώρες χωρίς να παρέχουν στους πρόσφυγες την παραμικρή ουσιαστική βοήθεια και, μετά την πάροδο αυτών των ωρών, το Λιμενικό έδεσε το σχοινί στο πλοίο με σκοπό να τους ρυμουλκήσει και να τους απομακρύνει παράνομα από την ελληνική ζώνη έρευνας και διάσωσης. Στη συνέχεια, το ελληνικό κράτος αποφάσισε ότι θα έπρεπε με οποιοδήποτε κόστος να απεκδυθεί των ευθυνών του και έτσι διάλεξε στην τύχη 9 ανθρώπους τους οποίους, κατά την πάγια τακτική του, ποινικοποίησε με μηδενικά στοιχεία και τους έχει στείλει εδώ και σχεδόν έναν χρόνο στη φυλακή, προφυλακισμένους με πολύ βαριές κατηγορίες».
Χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο, οι 9 κατηγορούμενοι αναγνωρίστηκαν ως μέλη του πληρώματος από 9 άλλους επιζώντες που έδωσαν μαρτυρίες υπό την πίεση των αρχών λίγες ώρες μετά τη βύθιση του Adriana, σε άθλια ψυχολογική και σωματική κατάσταση. Η αναγνώρισή τους έγινε επειδή έκαναν απλές εργασίες στο πλοίο, όπως το να δίνουν μπουκάλια με νερό ή… χουρμάδες σε άλλους επιβάτες.
Η κα. Αγγελίδου γνωστοποίησε ακόμα πως αιτήσεις που έγιναν από τους δικηγόρους για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων απορρίφθηκαν χωρίς καμία ουσιαστική αιτιολογία, και ότι οι ελληνικές δικαστικές αρχές θα προσπαθήσουν να κάνουν το ίδιο πράγμα και στο δικαστήριο στην Καλαμάτα στις 21 Μαΐου, «σε μία fast-track διαδικασία, στην οποία χωρίς το παραμικρό στοιχείο θα επιχειρήσουν να καταδικάσουν αυτούς τους 9 ανθρώπους με σκοπό να μπορέσει η Ελλάδα να συνεχίσει με τις ευλογίες της Ευρώπης τις θανατοπολιτικές που ακολουθεί στα σύνορα».
Πλοίο του Λιμενικού σώματος μεταφέρει τα σώματα των θυμάτων του πολύνεκρου ναυαγίου ανοιχτά της Πύλου, στο λιμάνι της Καλαμάτας, στις 15 Ιούνιου, 2023
O δικηγόρος Δημήτρης Χούλης, μέλος του Ηuman Rights Legal Project, επεσήμανε πως με τις ίδιες τακτικές και σαθρές κατηγορίες περίπου 2.000 ακόμα άνθρωποι βρίσκονται στις ελληνικές φυλακές. Σημείωσε ότι το ναυάγιο της Πύλου ήταν «η μεγάλη “ευκαιρία” να σταματήσουμε τις επαναπροωθήσεις -που για λίγο καιρό φάνηκαν να υποχωρούν- και να βρούμε νόμιμες οδούς για τους ανθρώπους αυτούς, ώστε πράγματι να σταματήσουμε τα κυκλώματα διακίνησης. Τουναντίον, έχουμε 9 ανθρώπους στη φυλακή. Επί 11 ώρες που παρακολουθούσαν οι αρχές το σκάφος και άλλα σκάφη βρίσκονταν κοντά σε αυτό, δεν έχουμε ούτε μία φωτογραφία των ανθρώπων που κατηγορούνται στην οποία να κάνουν οποιαδήποτε παράνομη ενέργεια πάνω στο σκάφος».
Στο διοικητικό συμβούλιο της Frontex το 2021, είχε ληφθεί η απόφαση, όσα σκάφη της Frontex επιχειρούν στην Ελλάδα, να καταγράφουν οπτικά τις επιχειρήσεις τους. Αυτή η απόφαση πάρθηκε επειδή είχαν προηγηθεί τεκμηριωμένες καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για ρυμουλκήσεις και απαγωγές ανθρώπων και εγκατάλειψή τους σε φουσκωτές σχεδίες χωρίς μηχανή. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει καταγραφεί καμία πληροφορία από την επίμαχη βραδιά, αφού κανένα από τα συστήματα καταγραφής στο υπερσύγχρονο σκάφος 920 του Λιμενικού δεν βρισκόταν σε λειτουργία, εξαιτίας «τεχνικών προβλημάτων», όπως ισχυρίστηκε το Λιμενικό. «Το Λιμενικό είχε κλειστές τις κάμερές του, γιατί ο σκοπός ήταν από την αρχή η επαναπροώθηση σε κάποια άλλη χώρα και όχι η διάσωση», σχολιάζει ο Δημήτρης Χούλης και προσθέτει πως, «τώρα 9 άνθρωποι αντιμετωπίζουν 174 ισόβιες καθείρξεις, χιλιάδες χρόνια στη φυλακή, τεράστια πρόστιμα, και παίρνουν το φταίξιμο όλης της Ευρώπης στις πλάτες τους».
Ο ίδιος ανέδειξε την ανάγκη η νομική ομάδα να απαιτήσει μια δίκαιη δίκη για τους 9 της Πύλου, με την οποία θα μπορέσει να γίνει η αρχή ώστε να σταματήσει η ποινικοποίηση των προσφύγων. Προς αυτή την κατεύθυνση, συμβάλλει η αυξημένη προσοχή του κόσμου και των ΜΜΕ. «Σε μία πολιτισμένη χώρα, όταν το κράτος έχει μια ευθύνη, αυτή η ευθύνη θα πρέπει να αποδίδεται. Και πρέπει να προχωρήσει η έρευνα που έχουν καταθέσει συνάδελφοι του Forensis ώστε να δούμε γιατί βυθίστηκε το σκάφος και γιατί δεν έγινε διάσωση». Το Forensis (αδελφή οργάνωση της γνωστής ερευνητικής ομάδας Forensic Architecture), μαζί με τη βρετανική εφημερίδα Guardian, το Solomon και τη γερμανική κρατική τηλεόραση ARD, ανασύνθεσαν το προσφυγικό ναυάγιο, με στόχο τη διαλεύκανση των συνθηκών που οδήγησαν στη βύθιση του Adriana. Όπως φανέρωσε η έρευνά τους, το σκάφος του λιμενικού «καθάρισε» τη σκηνή, δίνοντας εντολή σε όλα τα εμπορικά πλοία που βρίσκονταν κοντά να απομακρυνθούν, και αγνόησε κάθε προσφορά από τη Frontex και επιστράτευση των υπηρεσιακών μέσων στην περιοχή.
Ο δικηγόρος Αλέξης Γεωργούλης, με εξειδίκευση στο δίκαιο της μετανάστευσης, γνωστοποίησε πως, σύμφωνα με τον ν. 4251/2014 και συγκεκριμένα το άρθρο 30, ακόμα και για την απλή μεταφορά προσφύγων σε πλοίο, η ποινή που επιβάλλεται σ’ εκείνους που θα κατηγορηθούν για «διακίνηση» είναι από 5 έως 10 χρόνια κάθειρξη ανά μεταφερόμενο. «Όταν δε, υπάρχει κίνδυνος, είναι ακόμα μεγαλύτερη. Όταν υπάρχει θάνατος κατά το ταξίδι, η ποινή είναι ισόβια κάθειρξη. Πρόκειται για εξοντωτικές ποινές και καταδίκες βασισμένες σε έωλα, διάτρητα κατηγορητήρια. Η υπόθεση της Πύλου είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναδειχθεί το φαινόμενο της ακραίας ποινικοποίησης και να λάμψει η αλήθεια σε σχέση με τις πρακτικές που ακολουθούνται από το ελληνικό λιμενικό», σημείωσε.
Η δικηγόρος της HIAS Ελλάδος, Έφη Δούση, εξήγησε πως μέσα σε έναν «τιτάνιο» αγώνα, η υπεράσπιση των 9 έχει εισφέρει όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία οι αρχές ως αρμόδιες όφειλαν να έχουν αναζητήσει. «Έχουμε μια δικογραφία, που, όσον αφορά το αποδεικτικό της υλικό, σχηματίζεται μόλις σε τρεις μήνες – τη στιγμή που το Ναυτοδικείο του Πειραιά στην έρευνα που διεξάγει για την πρόκληση του ναυαγίου είναι ήδη στους 11 μήνες και δεν έχει καταλήξει σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Για τους 9 χρειάστηκαν λιγότερες από 24 ώρες για να δώσουν καταθέσεις, να συλληφθούν και να τους αποδοθούν κατηγορίες για τα βαρύτατα αυτά αδικήματα. Εκφράζουμε επίσης μια έντονη δυσπιστία σχετικά με το πώς αξιολογήθηκε το αποδεικτικό υλικό που εισέφερε η υπεράσπιση κατά τη διαδικασία της προδικασίας, το οποίο περιλαμβάνεται στη δικογραφία, αλλά και το υλικό που είναι δημοσιευμένο και διαθέσιμο στις αρχές από τον Τύπο».
Η κα Δούση αναφέρθηκε αναλυτικότερα στα αιτήματα των συνηγόρων τα οποία το δικαστήριο απέρριψε. Όπως είπε, «Κάναμε αίτημα για το άνοιγμα των κινητών τηλεφώνων των προσφύγων, το οποίο απορρίφθηκε, όπως και το αίτημα συλλογής αποδεικτικού υλικού με περισσότερα από 44 αποδεικτικά στοιχεία τα οποία θα συνέβαλαν στην αποτελεσματική διερεύνηση των αιτιών της βύθισης. Το αίτημα να εξεταστούν και οι 104 διασωθέντες του ναυαγίου, επίσης απορρίφθηκε από την πρώτη μέρα. Στις μεγάλες ανεξάρτητες έρευνες που έχουν γίνει, έχουν καταθέσει περισσότεροι επιζώντες απ’ ότι στις ίδιες τις αρχές. Βλέπουμε λοιπόν να κατασκευάζονται κατηγορίες για να συγκαλυφθεί η ευθύνη για τις πράξεις ή παραλείψεις των ελληνικών αρχών».
Από τις εκθέσεις των ανεξάρτητων ερευνητών, το πόρισμα-κόλαφος του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex και τα συμπεράσματα της Ευρωπαίας διαμεσολαβήτριας, που δήλωσε ότι «δεν έχουν γίνει αλλαγές για να αποφευχθεί η επανάληψη ενός τέτοιου περιστατικού», έχουν γνωστοποιηθεί βασικά συμπεράσματα τα οποία επιβεβαιώνουν πως οι ελληνικές αρχές αρνήθηκαν την επιχείρηση έρευνας και διάσωσης μετά τη λήψη του σήματος της Frontex. «Είναι ξεκάθαρο πως όλες οι ενέργειες που έγιναν από το Λιμενικό, δεν αποτελούν διάσωση σύμφωνα με τις Διεθνείς Συμβάσεις, τα πρωτόκολλα διάσωσης και τις διεθνείς συστάσεις προς τις ελληνικές αρχές. Οι μαρτυρίες είναι συνεπέστατες ως προς την πρόκληση της ανατροπής του Adriana, τόσο εκείνες που δόθηκαν στις ανεξάρτητες έρευνες, όσο και αυτές που ελήφθησαν ενώπιον του ανακριτή», επεσήμανε η Έφη Δούση.
Η Ευγενία Κουνιάκη, δικηγόρος της Οργάνωσης HumanRights360, εστίασε σε ένα κομβικό στοιχείο της δικογραφίας ως προς τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζεται η ενοχή και διασφαλίζεται η συγκάλυψη. Συγκεκριμένα, «υπάρχει μια πραγματογνωμοσύνη μέσα στη δικογραφία από το Λιμενικό, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη οποιεσδήποτε αναφορές από τους μάρτυρες, ούτε αναφορές που είχαν αρχίσει να βλέπουν το φως της δημοσιότητας σχετικά με τη ρυμούλκηση, αλλά προσπαθεί, υποτίθεται, να βρει τα αίτια του ναυαγίου», πράγμα αντιφατικό. «Ως ένα εκ των “αποδεικτικών στοιχείων”, χρησιμοποιεί ένα βίντεο στο οποίο παρουσιάζεται το Adriana να ταλαντεύεται. Στη δικογραφία ο λιμενικός που το βιντεοσκοπεί από τις κάμερες του Λιμενικού ακούγεται να λέει “Παναγιά μου”».
Ενώ αποτυπώνει την κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρισκόταν το αλιευτικό, «αυτή η πραγματογνωμοσύνη προσπαθεί να αποδώσει τα αίτια της βύθισης στο ότι το πλοίο ήταν υπερφορτωμένο και δεν βρισκόταν σε καλή κατάσταση. Στο ακροατήριο θα είναι παρών ο πλοίαρχος του Λιμενικού. Έχει ενδιαφέρον να ακούσουμε τι θα πει. Είναι ένας μάρτυρας που για ‘μας θα έπρεπε να είναι κατηγορούμενος», είπε καταληκτικά.