Τα εμπόδια και η απαξίωση με την οποία έρχονται αντιμέτωποι οι αναπληρωτές και οι αναπληρώτριες εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα δεν αποτελούν καινούριο φαινόμενο. Αντί, όμως, να κρούει ο κώδωνας για την κυβέρνηση, οι δυσκολίες μεγεθύνονται και η αγανάκτηση των εργαζόμενων φουντώνει. Φέτος, το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε να προχωρήσει συνολικά στην πρόσληψη περίπου 28.000 αναπληρωτών εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για το διδακτικό έτος 2023-2024.
Οι εκπαιδευτικοί που δεν εργάζονται κοντά στον τόπο κατοικίας τους αναγκάζονται συχνά να ζουν ως νομάδες, αδυνατώντας να βρουν σταθερή στέγη με το κόστος ζωής, στη νησιωτική κυρίως Ελλάδα, απλησίαστο όταν ο πρώτος μισθός ενός αναπληρωτή είναι 850 ευρώ. Πάρος, Σαντορίνη, Μύκονος, Κέρκυρα αποτελούν ορισμένους από τους πιο δυσπρόσιτους οικονομικά τόπους εργασίας. «Οι άνθρωποι φτάνουν σε σημείο τις πρώτες μέρες να διανυκτερεύουν με τα μπαγκάζια τους στα αυτοκίνητά τους και στις παραλίες – ακόμα και στα γραφεία των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης..», ήταν τα λόγια του φιλόλογου και Προέδρου της Α’ ΕΛΜΕ Κυκλάδων, Δημήτρης Παπαδημητρίου πέρυσι σε ρεπορτάζ της Popaganda.
Πέρα όμως από το κομμάτι της διαβίωσης, η διαδικασία από την οποία οφείλουν να περάσουν οι αναπληρωτές καθηγητές για να φτάσουν στις σχολικές αίθουσες μοιάζει με οδύσσεια.
Οι εκπαιδευτικοί που προσλαμβάνονται ως αναπληρωτές και δεν αναλάβουν για οποιονδήποτε λόγο υπηρεσία εντός της προθεσμίας (3-4 μέρες μετά την ανακοίνωση) ή αναλαμβάνουν υπηρεσία και παραιτούνται κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους, αποκλείονται από τις προσλήψεις κατά το σχολικό έτος που διανύεται, καθώς και κατά το επόμενο σχολικό έτος. Αν το δεύτερο έτος αποκλεισμού συμπίπτει με το πρώτο έτος ισχύος νέων πινάκων κατάταξης, μπορούν να προσληφθούν μόνο κατά το δεύτερο έτος ισχύος των νέων πινάκων. «Το κράτος δείχνει και σε αυτή την περίπτωση απαράδεκτη αναλγησία, καθώς, αντί να παίρνει μέτρα στήριξης των αναπληρωτών, τους τιμωρεί σε περίπτωση που δεν καταφέρουν τελικά να αφήσουν το σπίτι και την οικογένειά τους, όχι επειδή δε θέλουν να δουλέψουν, αλλά επειδή μπορεί να υπάρχουν σοβαροί λόγοι, π.χ. υγείας», σχολιάζει η Αγωνιστική Συσπείρωση Εκπαιδευτικών.
Η Τ., αναπληρώτρια θεατρολόγος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία της, μιλάει στην Popaganda επιβεβαιώνοντας όλη την παραδοξότητα που χαρακτηρίζει τη διαδικασία πρόσληψης των εκπαιδευτικών:
«Το κύριο πρόβλημα μ’ εμάς τους αναπληρωτές – που είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα – είναι ότι δεν γνωρίζουμε σε χρόνο που να είναι λογικός πού πρόκειται να απασχοληθούμε και αν πρόκειται πρωτίστως να απασχοληθούμε. Μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου που μαθαίνουμε αν τελικά θα προσληφθούμε, βιώνουμε μια αβεβαιότητα. Φέτος μάλιστα, υπήρξε και αναβολή μιας μέρας και έτσι έφτασε 2 Σεπτεμβρίου για να βεβαιωθούμε ότι θα προσληφθούμε. Η επίσημη πρόσληψη δε, θα γίνει φέτος στις 7 του μήνα και όχι την 1η Σεπτεμβρίου όπως συνηθίζεται. Εκπαιδευτικοί που ανήκουν σε διάφορα σωματεία έδωσαν αγώνα όλο το καλοκαίρι, λέγοντας ότι πρέπει όλοι να βρίσκονται 1η του μήνα στο σχολείο όπου θα εργαστούν», μοιράζεται μαζί μας.
«Για έναν αναπληρωτή που βρίσκεται επί της ουσίας άνεργος από τα τέλη Ιουνίου και ζει με τα 390 ευρώ του ταμείου ανεργίας, και περιμένει τις αρχές Σεπτεμβρίου για να μάθει αν θα έχει φέτος δουλειά, η διαδικασία αυτή δημιουργεί πολύ μεγάλη ανασφάλεια και υποβαθμίζει την ποιοτική δυναμική ενός ανθρώπου που θέλει να εργαστεί. Ξεκινάει την εργασία του με μία πολύ βαθιά αίσθηση απαξίωσης».
«Αφού λοιπόν στις 2 Σεπτεμβρίου ένας αναπληρωτής μάθει αν πρόκειται να προσληφθεί, στις 4 Σεπτεμβρίου του γνωστοποιείται η ευρύτερη περιφέρεια στην οποία θα τοποθετηθεί και φτάνουμε στις 6 Σεπτεμβρίου για να μάθει τη συγκεκριμένη περιοχή όπου θα εργαστεί. Ο εκπαιδευτικός όλη αυτή την εβδομάδα στο μεταξύ δεν έχει προσληφθεί και στις 7 και 8 του μήνα μέχρι τις 14:00**, πρέπει να παρουσιαστεί εκεί που του έχουν πει, για να αναλάβει υπηρεσία. Δύο μέρες από την ημερομηνία που θα μεταβεί στον τόπο εργασίας, θα συνάψει ψηφιακό συμβόλαιο με το κράτος, δηλαδή μέσα στο Σαββατοκύριακο. Τη Δευτέρα ξεκινάει το σχολείο».
Όπως λέει η αναπληρώτρια θεατρολόγος, «οι αναπληρωτές πλέον καλύπτουν τουλάχιστον τη μισή εκπαίδευση. Έχει αλλάξει εντελώς η έννοια του αναπληρωτή στην Ελλάδα. Οι αναπληρωτές διατηρούν κανονικές τάξεις και τηρούν πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Παρ’ όλα αυτά, το υπουργείο δεν προχωράει ακόμη σε μόνιμες προσλήψεις των περισσότερων εξ αυτών».
Οι ρυθμοί με τους οποίους καλούνται πλέον να εργαστούν οι αναπληρωτές καθηγητές φτάνουν σε σημείο να αλλοιώνουν την πραγματική ουσία του ρόλου τους. Η Τ. τονίζει πως δεν πρέπει να σκεφτόμαστε τους/τις εκπαιδευτικούς ως μονάδες, αλλά και ως οικογενειάρχες/ισσες που μεταφέρουν μαζί τους αποσκευές, οικοσυστήματα και παιδιά. «Ένα παιδί που πρόκειται, για παράδειγμα, να πάει στην 1η τάξη του Δημοτικού, πώς θα βρεθεί σε μία άγνωστη προς εκείνο πόλη, δυο-τρεις μέρες πριν αρχίσει το σχολείο; Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο προσαρμογής. Ο αναπληρωτής δεν πληρώνεται στο μεταξύ, και μέχρι να εξασφαλίσει στέγη αναγκάζεται να μείνει σε ξενοδοχείο (στην καλύτερη περίπτωση). Θα έπρεπε το κράτος να του/της εξασφαλίσει τουλάχιστον διαμονή για αυτές τις μέρες που μεσολαβούν μέχρι την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς».
«Εδώ υπάρχει κάτι παράλογο, μια παραδοξότητα η οποία οδηγεί τον εκπαιδευτικό να πει ψέματα για να μην χάσει τη δουλειά του, δεδομένου ότι αν δεν καταφέρει να βρεθεί μέχρι και τις 8 Σεπτεμβρίου στον τόπο εργασίας, τιμωρείται από το κράτος για δύο χρόνια. Επίσης, αν για παράδειγμα σε διορίσουν στο Καστελλόριζο και το παιδί σου κάνει κάποια θεραπεία στην Αθήνα και δεν μπορείς να πας να εργαστείς εκεί, το κράτος σε τιμωρεί και δεν μπορείς να κάνεις αίτηση στον ΑΣΕΠ για δύο χρόνια. Όταν λοιπόν αναγκάζεις τον εκπαιδευτικό να ζοριστεί τόσο για να προσφέρει έργο και ενδεχομένως να πει ψέματα για να μην τιμωρηθεί (π.χ., πως είναι εκείνος άρρωστος), τότε ολόκληρη η έννοια της σχολικής εκπαίδευσης αποδυναμώνεται, γιατί αποδυναμώνεται πρωτίστως ηθικά. Παράλληλα, οι μόνιμοι καθηγητές που μένουν πίσω στα σχολεία επιβαρύνονται με επιπλέον υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η παραγωγικότητά τους».
Τα εμπόδια δεν σταματούν εδώ…
Επιπλέον, κάθε χρόνο, οι αναπληρωτές καθηγητές οφείλουν να παρακολουθούνται για τρεις μήνες από ψυχίατρο και να πραγματοποιούν παθολογικές εξετάσεις, ώστε να μπορέσουν να αναλάβουν υπηρεσία. Όπως λέει η Τ., «ο παθολόγος πρέπει να κάνει μια σειρά από εξετάσεις, και ξέρουμε πως στο Δημόσιο χρειάζεται συνολικά τουλάχιστον ένας μήνας αναμονής για να γίνουν όλες, όμως το υπουργείο στο ζητάει αυτό σε διάστημα μιας εβδομάδας. Έτσι, οι άνθρωποι αναγκάζονται να πάνε σε έναν ιδιώτη και να πληρώσουν από την τσέπη τους για τα πιστοποιητικά».
Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, πρόθεση της κυβέρνησης είναι να υπάρξει ένα υβριδικό σύστημα διορισμών και προλήψεων αναπληρωτών, το οποίο θα περιλαμβάνει, αφενός μεν γραπτό διαγωνισμό ΑΣΕΠ, αφετέρου δε το λεγόμενο προσοντολόγιο με πιθανή έμφαση στα κοινωνικά κριτήρια. Πιο συγκεκριμένα, η «επιτυχία» στον γραπτό διαγωνισμό φαίνεται πως θα είναι προϋπόθεση για την ένταξη στους πίνακες, ενώ στη συνέχεια θα μοριοδοτούνται και τα υπόλοιπα κριτήρια του ν. 4589/19 (Προσοντολόγιο Γαβρόγλου). Ο υπουργός Παιδείας μίλησε για ένα σύστημα διορισμών ώστε «να συγκεραστεί το νέο αίμα των εκπαιδευτικών με αυτούς που εργάζονται χρόνια στην εκπαίδευση».
Όπως αναφέρει η Α΄ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης σε ανακοίνωσή της, «Η κυβέρνηση της ΝΔ θέλει να δώσουν εξετάσεις αυτοί που έχουν εξεταστεί με διάφορους τρόπους από τα 17 τους έτη κι έπειτα. Αυτοί που αν δεν υπήρχαν, δε θα μπορούσαν να λειτουργήσουν χιλιάδες σχολεία σε όλη τη χώρα. Αντί να διορίσει εδώ και τώρα όλους τους αναπληρωτές, ψάχνει άθλιους τρόπους, όπως ο γραπτός διαγωνισμός, για το πώς θα διαιωνίζει αυτή την άθλια κατάσταση της αναπλήρωσης, των χιλιάδων κενών […]».
Η Τ. υπογραμμίζει με τη σειρά της στην Popaganda ότι «η πλειοψηφία των αναπληρωτών καθηγητών είναι επιτυχόντες των γραπτών εξετάσεων του ΑΣΕΠ του 2006 και 2008. Είναι παράλογο κάποιος που έχει τελειώσει Πανεπιστήμιο και υποτίθεται ότι ξέρει αυτά για τα οποία εξετάζεται, να μπαίνει ξανά σε αυτή τη διαδικασία. Τα θέματα του ΑΣΕΠ είναι πλέον γεμάτα αστοχίες και ανακρίβειες. Ακόμα και αν ο λόγος ύπαρξης των γραπτών εξετάσεων είναι για να περάσουν από αυτές και οι νεότεροι εκπαιδευτικοί, δεν βγάζει κανένα νόημα, αφού έχουν τελειώσει ακόμα πιο πρόσφατα το Πανεπιστήμιο και είναι σε αμεσότερη επαφή με όσα έχουν μάθει».
**Το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ανακοίνωσε ότι, λόγω των δυσμενών συνθηκών από την κακοκαιρία που πλήττει περιοχές της χώρας, η προθεσμία ανάληψης υπηρεσίας των προσληφθέντων αναπληρωτών εκπαιδευτικών και μελών Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού και Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού, καθορίζεται, εκ νέου, από την Πέμπτη 7 έως και τη Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2023.