Καινοτομίες, πισωγυρίσματα, «κραδασμοί» και σύγχυση υπήρξαν τα βασικά χαρακτηριστικά της χρονιάς που σε λίγο τελειώνει, έχοντας ίσως όσο καμία άλλη στην πρόσφατη ιστορία τόσο έντονο το στοιχείο της εναλλαγής στη συλλογική ψυχοσύνθεση μεταξύ απογοήτευσης κι ελπίδας, μεταξύ «γείωσης» στην πραγματικότητα και το δικαίωμα όχι στο όνειρο αλλά στο αυτονόητο για ορισμένα τμήματα του πληθυσμού που κάποιοι τα θέλουν ακόμη «εκτός κάδρου». Το ότι λίγο πριν από την εκπνοή του 2015, το σύμφωνο συμβιωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στην υλοποίησή του, μόνο ως χαρμόσυνη εξέλιξη μπορεί να εκληφθεί, όπως άλλωστε όλα τα μικρά ή μεγάλα βήματα που εξυπηρετούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κατά πόσο όμως είναι αρκετό;
Την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου, ο πρώτος όροφος του Bοοze γέμισε με κόσμο. Oι Proud Seniors Greece, μια αυτοοργανωμένη ομάδα lgbtqi ηλικιωμένων και μη αυτοεξυπηρετούμενων ατόμων έκανε την πρώτη της επίσημη παρουσίαση που λειτούργησε σαν κάλεσμα εθελοντών και υποστηρικτών ώστε να αυξήσει τα μέλη της και να συστηματοποιήσει τη δράση της. Παρά την αρχική έκπληξη – πόσοι, άραγε, φαντάζονταν ότι στην Ελλάδα θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια ομάδα για lgbtqi ηλικιωμένους – γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς την κρισιμότητα και το μέγεθος του κενού που επιχειρεί να καλύψει με τη δράση της.
«Η ιδέα για την ομάδα προέκυψε για πρώτη φορά πριν ένα χρόνο, αλλά το περασμένο καλοκαίρι με αφορμή το κίνημα για τη στήριξη της Νανάς Χατζή, πέρασε από τη θεωρία στην πράξη. Η «βάση» της οργάνωσης είναι στην Αθήνα αλλά υπάρχουν υποστηρικτικές μονάδες στη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη», εξηγεί ο Γιάννος Κανελλόπουλος, ιδρυτικό μέλος της ομάδας. «Σε ένα κρατικό σύστημα υγείας ήδη προβληματικό, η κατάσταση για τα ηλικιωμένα άτομα της κοινότητας και ιδιαίτερα τους τρανς είναι δραματική. Συχνά αυτά τα άτομα ζουν μόνα τους, χωρίς οικογένεια και οικονομική στήριξη και βιώνουν ρατσισμό για πολλά χαρακτηριστικά τους όπως το φύλο, η διαφορετικότητα και η ηλικία τους. Δεν έχουν πού να στραφούν και καταδικάζονται στην απομόνωση. Γι’ αυτό και εμείς θέλουμε να δημιουργήσουμε γι’ αυτά τα άτομα ένα safe place, όπου θα μπορούν να απευθυνθούν, να λάβουν ιατρική και ψυχολογική βοήθεια και στήριξη και να μην αισθάνονται μοναξιά ή μειονία ».
Ο κόσμος ολοένα και πληθαίνει στο χώρο, που έχει διαμορφωθεί με καναπέδες και τραπέζια και δίνει την ζεστή αίσθηση ενός σπιτικού σαλονιού. Στο μπαρ προσφέρεται μικρός μπουφές, και δίπλα έχει στηθεί ένα μικρό πωλητήριο από την ομάδα Οικογένειες Ουράνιο Τόξο που υποστηρίζουν τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών στη δημιουργία οικογένειας. Η βραδιά ξεκινάει με την προβολή της ταινίας μικρού μήκους Island of Dreams, που έχει θέμα τη φανταστική δημιουργία ενός lgbt queer γηροκομείου. Κάθομαι δίπλα σε δύο άνδρες που κρατιούνται από το χέρι. Μοιάζουν γύρω στα 60.
«Είμαστε ζευγάρι εδώ και 36 χρόνια», μου λέει ο Μιχάλης. «Είμαστε και οι δύο πάνω από 60 και γνωριστήκαμε στην Ελλάδα. Έχουμε ένα μαγαζί μαζί – ένα μπαρ που δεν είναι γκέι μπαρ. Οι φίλοι και οι συγγενείς μας το ήξεραν από την αρχή και είναι η αλήθεια ότι δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ ιδιαίτερες δυσκολίες. Είμαστε παρέα με τρία-τέσσερα ζευγάρια φίλων που δεν είναι ομοφυλόφιλοι και βγαίνουμε όλοι μαζί. Γενικά θεωρούμε την ελληνική κοινωνία αρκετά προοδευτική. Όσο για το σύμφωνο, αν τελικά ψηφιστεί, ναι, θα το κάνουμε». Πάντως σε αυτή την κυριακάτικη εκδήλωση, δεν είναι η τρίτη ηλικία που επικρατεί, αντιθέτως το κοινό καλύπτει μεγάλο ηλικιακό φάσμα φτάνοντας, ξεκινώντας από νεαρό φοιτητόκοσμο.
Το πάνελ που στήθηκε για τη βραδιά. Στα αριστερά ο Γιάννος Κανελλόπουλος, ιδρυτικό μέλος των Proud Seniors Greece
Στο μεταξύ η ταινία έχει τελειώσει και έχει ετοιμαστεί το πάνελ με τους ομιλητές. Ο Μιχάλης Λάβδας, ψυχολόγος στην ΕΠΑΨΥ (Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας), η Βάσω Φενέκου κλινική, ψυχολόγος υποψήφια διδάκτορας του Α.Π.Θ, η Φρόσω Σημαδοπούλου τελειόφοιτος ψυχολογίας του Α.Π.Θ και η Μαριλένα Γάτσιου, τελειόφοιτος στην Κοινωνική Ανθρωπολογία του τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ο Γιάννος των Proud Seniors αναλαμβάνουν μέσα από διαφορετικές πτυχές να εξετάσουν το ζήτημα του lgbtqi aging και τις επιπλέον παραμέτρους που προσθέτει στο ήδη φλέγον ζήτημα της αντιμετώπισης αυτής της κοινότητας.
«Αυτά που καθιστούν κάποιον ως άνθρωπο, είναι τα στοιχεία της ταυτότητάς του και αυτά πρέπει να μπορεί να τα διατηρήσει ακέραια. Δεν κάνουμε λόγο εδώ για την κουλτούρα της φιλανθρωπίας που ενδεχομένως να υπονοεί μια αδυναμία του άλλου, ζητάμε την αντιμετώπιση προς τα άτομα σαν ισότιμα υποκείμενα δικαίου», λέει ο Μιχάλης Λάβδας. Οι ομιλητές κάνουν λόγο για έναν «αόρατο πληθυσμό» που ζει κρυμμένος και φοβισμένος. «Γι’ αυτό θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο όπου δεν θα φοβούνται να εκφραστούν, θα νιώθουν άνετα και οικεία και παράλληλα ένα δίκτυο βοήθειας για ιατρικά θέματα. Πιστεύουμε πραγματικά ότι θα αλλάξει κάτι και θέλουμε να γίνουμε μέρος αυτής της αλλαγής», μου λέει ο Ηλίας Μυρσινιάς, μέλος των Proud Seniors Greece και συντονιστής των ομιλητών. «Βρισκόμαστε ήδη σε επαφή με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, έχουμε τη στήριξη της Φιλανδίας και ελπίζουμε σε μια άμεση συνεργασία με αντίστοιχη ομάδα της Τουρκίας για να συντονίσουμε τη δράση μας», προσθέτει ο Γιάννος από το πάνελ.
Οι ομιλητές συζητούν
Τα σχόλια για το σύμφωνο συμβίωσης είναι κατά κύριο λόγο θετικά, αλλά συνοδεύονται από έναν εμφανή προβληματισμό. «Είναι σίγουρα καλύτερο από το τίποτα, αλλά εμάς δεν μας καλύπτει σε καμία περίπτωση», λέει η Στέλλα Μπελιά, υπεύθυνη των Οικογενειών Ουράνιο Τόξο. «Η σύντροφός μου δεν μπορεί να συνοδέψει τα παιδιά στο νοσοκομείο, ούτε να ταξιδέψει μαζί τους – στα χαρτιά, είναι σαν τα έχει απαγάγει. Είναι διάκριση αυτό προς τα παιδιά τα ίδια. Είναι πολύ πίσω κατά την άποψή μου η κοινωνία σε αυτό τον τομέα». Ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος που παρακολουθεί την εκδήλωση χαρακτηρίζει το σύμφωνο ως «επανάσταση για την ελληνική κοινωνία, αφού το σεξ πίσω από τους θάμνους γίνεται τώρα -ας πούμε- οικογένεια. Ωστόσο, είναι πολύ λιγότερο από αυτό που θα περίμενε κάποιος από μια αριστερή κυβέρνηση που προέβαλλε μια πολλά υποσχόμενη ατζέντα- κάνει μόνο ένα από τα τόσα άλλα που είχε υποσχεθεί. Παρ’ όλα αυτά είναι ένα πρώτο βήμα και είναι ιδιαίτερα παρήγορο το ότι δημιουργήθηκε μια ομάδα για την τρίτη ηλικία σε μια εποχή που η μόδα μας θέλει όλους νιάτα».
Οι ομιλητές ολοκληρώνουν την παρουσίαση και ξεκινά ο διάλογος με το κοινό. Κάποιοι καταθέτουν μαρτυρίες, άλλοι ρωτούν για τις δράσεις, ορισμένοι ζητούν διευκρινίσεις. «Είχαμε περιστατικά όπου σε παρόμοια συνάντηση, άνθρωποι πηδούσαν από το μπαλκόνι του πρώτου ορόφου, για να μην τους δει ο όποιος γνωστός τους που τύχαινε να μπει στο χώρο. Αυτή είναι η έννοια του στίγματος», λέει ένας άνδρας. Ανάμεσα στο κοινό βρίσκονται και μέλη συγγενικών ομάδων, όπως η Χρυσούλα που είναι συντονίστρια του Ομίλου Υποστήριξης της Colour Youth κοινότητας lgbt νέων. «Το σύμφωνο είναι απλώς ένα πρώτο βήμα. Δεν θεωρώ την ελληνική κοινωνία έτοιμη αλλά η αλήθεια είναι ότι από μόνη της δεν γίνεται να ετοιμαστεί και κάποιες φορές η αλλαγή πρέπει να έρθει από κάτω προς τα πάνω. Είναι πολύ σημαντική η κίνηση των Seniors γιατί έτσι καλύπτεται στην Ελλάδα όλο το ηλικιακό φάσμα» λέει και τονίζει ότι μία από τις σημαντικότερες δράσεις της Colour Youth είναι το «Πες το σε μας» που καταγράφει περιστατικά ομοφοβικής βίας.
Η εκδήλωση πλησιάζει στο τέλος της και στο χώρο πλανιέται η αίσθηση ενός ελπιδοφόρου δεσίματος. Όλοι τονίζουν τη σημασία της ευαισθητοποίησης, της βοήθειας, της εξέλιξης προς ένα μέλλον πιο ισότιμο και απελευθερωμένο. Ο Χρήστος, που στέκεται δίπλα μου και έχει παρακολουθήσει με ενδιαφέρον όλη την εκδήλωση δέχεται να μου συστηθεί καθώς αποχαιρετιόμαστε, δίνοντας άθελά του τον ιδανικό επίλογο της βραδιάς. «Είμαι γιατρός και δεν ανήκω στην lgbtqi κοινότητα. Είμαι εδώ γιατί έχω δει τέτοια περιστατικά στο νοσοκομείο, το πώς αυτοί οι άνθρωποι δέχονται ρατσισμό και αντιμετωπίζονται σαν μιάσματα. Με προβληματίζει ο συντηρητισμός της ελληνικής κοινωνίας, το κράτος θα έπρεπε να προστατεύει αυτές τις κατηγορίες. Έχω έρθει με άλλους συναδέλφους μου και θέλουμε να βοηθήσουμε, για να αντιμετωπίζονται αυτοί οι άνθρωποι με σεβασμό όπως αξίζει σε όλους. Παρά την οικονομική και ηθική κρίση, πιστεύω ότι η αγάπη μπορεί να τα βελτιώσει όλα».