Την πρώτη Δευτέρα του Φεβρουαρίου ξεκίνησαν από την Αϊόβα οι προκριματικές εκλογές εν όψει της Προεδρικής εκλογής της 8ης Νοεμβρίου με τα αποτελέσματα να διαψεύδουν τις δημοσκοπήσεις και να αφήνουν όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά για τη συνέχεια. Η επόμενη αναμέτρηση ανάμεσα στους υποψηφίους των δύο κομμάτων περνάει την Τρίτη 9 Φεβρουαρίου από το Νιου Χάμσαϊρ, μια πολιτεία με ιδιαίτερο βάρος και ιστορική σημασία στη διαδικασία της ανάδειξης των τελικών υποψηφίων τόσο για τους Δημοκρατικούς όσο και για τους Ρεπουμπλικάνους.
Στην Popaganda θα παρακολουθούμε από κοντά τις εξελίξεις μέχρι και τον Νοέμβρη.
Σήμερα δημοσιεύουμε έναν πλήρη επεξηγηματικό οδηγό για τις προκριματικές εκλογές, μια αρκετά πολύπλοκη διαδικασία η οποία θα διαρκέσει αρκετούς μήνες ακόμα.
Ξεκινάμε.
Μπέρνι Σάντερς- Χίλαρι Κλίντον, το κεντρικό δίδυμο των Προκριματικών του Δημοκρατικού Κόμματος: Θα γίνει ντέρμπι η μάχη για το χρίσμα;
Είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς ποια είναι ακριβώς η σημασία των προκριματικών εκλογών καθώς οι μη Αμερικάνοι δεν είναι εξοικειωμένοι με το εν λόγω σύστημα. Στόχος αυτής της διαδικασίας είναι να επιλέξουν τα δύο κύρια κόμματα, το Δημοκρατικό και το Ρεπουμπλικανικό, ποιος θα είναι ο δικός τους υποψήφιος που θα διεκδικήσει την προεδρεία. Η διαδικασία των προκριματικών εκλογών τελειώνει τον Ιούλιο όταν και η κούρσα μπαίνει στην τελική ευθεία.
Δεν είναι όμως όλες οι προκριματικές εκλογικές διαδικασίες ίδιες καθώς χωρίζονται στα primaries και τα caucuses. Η κύρια διαφορά ανάμεσα στις δύο διαδικασίες είναι πως τα primaries είναι κατά κύριο λόγο ανοικτά προς όλους ενώ τα caucuses έχουν ξεκάθαρα κομματικό χαρακτήρα και λειτουργούν ως μικρές κομματικές διασκέψεις όπου μπορούν να συμμετέχουν μόνο τα εγγεγραμμένα κομματικά στελέχη.
Ας δούμε τα primaries αναλυτικότερα:
Υπάρχουν τρία είδη primaries, τα ανοικτά, τα κλειστά και τα ελεύθερα. Τα κλειστά primaries μοιάζουν σε έναν βαθμό με τα caucuses καθώς μόνο εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι του κόμματος μπορούν να προσέλθουν στη διαδικασία ενώ ούτε καν οι ανεξάρτητοι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι δε μπορούν να συμμετέχουν. Στα ανοικτά primaries μπορούν να προσέλθουν όλοι οι ψηφοφόροι, ανεξαρτήτως αν είναι εγγεγραμμένοι στους κομματικούς καταλόγους ή όχι, αρκεί να δηλώσουν στην εκλογική διαδικασία ποιου κόμματος θέλουν να συμμετέχουν και μόνο αφότου το δηλώσουν τους παρέχονται τα ψηφοδέλτια των υποψηφίων. Τέλος στα ελεύθερα (“blanket”) primaries μπορούν ξανά να προσέλθουν όλοι οι ψηφοφόροι χωρίς να χρειάζεται να κάνουν καμία δήλωση όσον αφορά το κόμμα που τους ενδιαφέρει.
Οι περισσότερες πολιτείες των Η.Π.Α. ακολουθούν τη διαδικασία των primaries όπου η ψήφος είναι μυστική, σε αντίθεση με τα caucuses όπου η ψηφοφορία είναι ανοικτή. Μέσω των primaries και των caucuses εκλέγονται οι κομματικοί αντιπρόσωποι οι οποίοι είναι εκείνοι που στις κεντρικές κομματικές διασκέψεις (τα συνέδρια όπως έχει επικρατήσει να τις ονομάζουμε) του Ιουλίου θα χρίσουν τον τελικό υποψήφιο του κόμματος τους.
Τι γίνεται με τα caucuses;
Η λέξη caucus προέρχεται από τα «αλγοκιανά» (Algonquian), μια ιθαγενή γλώσσα της Βόρειας Αμερικανικής ηπείρου και σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «εκείνος που καθοδηγεί, εκείνος που αποφασίζει, εκείνος που εμπνέει». Δεκαπέντε μόνο πολιτείες υιοθετούν το σύστημα των caucuses με πρώτη την Αϊόβα η οποία άνοιξε τον χορό των προκριματικών εκλογών.
Στα caucuses οι κομματικές διασκέψεις οργανώνονται ανά περιοχές, διαμερίσματα και κομητείες σε δημόσια κτήρια όπως σχολεία και δημαρχεία όπου οι εγγεγραμμένοι κομματικά ψηφοφόροι αποφασίζουν για το ποιοι θα είναι οι αντιπρόσωποι της πολιτείας τους. Ανάλογα με την προτίμηση τους στον εκάστοτε υποψήφιο οι ψηφοφόροι χωρίζονται σε ομάδες και αντιπαραθέτουν ανοικτά τα επιχειρήματα τους. Βασικός σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι να πείσουν την τρίτη ομάδα, εκείνη των αναποφάσιστων, να επιλέξει στο πλευρό ποιου υποψηφίου θα συνταχθεί. Εν τέλει η ομάδα με τους περισσότερους ψηφοφόρους είναι εκείνη που εκλέγει τους περισσότερους αντιπροσώπους.
Τα caucuses είναι μια χρονοβόρα διαδικασία που συχνά αποθαρρύνει τους ψηφοφόρους παρά το γεγονός πως οι αντιπρόσωποι που θα εκλεγούν είναι εκείνοι που μαζί με τους εκλεγμένους αντιπροσώπους των primaries θα δώσουν το χρίσμα στον τελικό υποψήφιο στην κεντρική κομματική διάσκεψη (Συνέδριο) του Ιουλίου.
Τί συμβαίνει ακριβώς στα Συνέδρια των δύο κομμάτων;
Οι κεντρικές κομματικές διασκέψεις (τα Συνέδρια) είναι δύο τριήμερα που διοργανώνονται από τα κόμματα ώστε κατά τη διάρκεια τους να πραγματοποιηθεί η επίσημη ανάδειξη του υποψηφίου για τη διεκδίκηση της Προεδρίας. Ουσιαστικά τα λεγόμενα “ National Conventions” αποτελούν τον επίλογο της διαδικασίας των προκριματικών εκλογών καθώς οι αντιπρόσωποι συγκεντρώνονται εν απαρτία για την τελική ψηφοφορία.
Το Δημοκρατικό κόμμα αριθμεί 4483 αντιπροσώπους οπότε χρειάζονται 2241 για να δοθεί το χρίσμα σε κάποιον υποψήφιο ενώ το Ρεπουμπλικανικό κόμμα αριθμεί 2472 όπου χρειάζονται αντίστοιχα 1237 για το χρίσμα. Ο αριθμός των αντιπροσώπων ανά πολιτεία δεν είναι ίσος καθώς συνήθως καθορίζεται πληθυσμιακά. Σε κάποιες πολιτείες υπάρχει ο κανόνας “the winner takes it all” όπου ο νικητής των προκριματικών εκλογών εκλέγει όλους τους δικούς του αντιπροσώπους που αναλογούν στο κόμμα.
Υπάρχει όμως και μια ειδική κατηγορία αντιπροσώπων, οι ανεξάρτητοι ή αλλιώς “super delegates”.
Η διαφορά τους από τους κοινούς αντιπροσώπους είναι πως οι πρώτοι δεν εκλέγονται από τους ψηφοφόρους αλλά αποκτούν την ιδιότητα του super delegate λόγω της θέσης τους στο κόμμα. Σε αντίθεση λοιπόν με τους κοινούς αντιπροσώπους των οποίων η ψήφος είναι δεσμευμένη με τον εκάστοτε υποψήφιο οι super delegates είναι ελεύθεροι να ψηφίσουν όποιον εκείνοι επιθυμούν.
Για το Δημοκρατικό κόμμα οι super delegates θα είναι 718 από τους 4483 αντιπροσώπους ενώ για το Ρεπουμπλικανικό το 2008 ήταν 123 από τους τότε 2380 αντιπροσώπους. Στην περίπτωση λοιπόν που οι τελικοί υποψήφιοι για το χρίσμα είναι κοντά σε ποσοστά οι super delegates είναι εκείνοι που θεωρητικά εν τέλει μπορούν να κρίνουν τον νικητή. Συχνά ο θεσμός των super delegates χαρακτηρίζεται ως αντιδημοκρατικός καθώς αυτοί οι αντιπρόσωποι αψηφούν εν μέρει τα αποτελέσματα των προκριματικών εκλογών ενώ δυνητικά μπορούν να παίξουν τον πλέον καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του τελικού υποψηφίου.
Μετά τους super delegates, η Super Tuesday.
Η Super Tuesday αποτελεί ίσως την πιο ενδιαφέρουσα ημέρα στο διάστημα των προκριματικών εκλογών. Συνήθως διοργανώνεται τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο (φέτος την 1η Μαρτίου). Θεωρείται η δεύτερη σημαντικότερη Τρίτη για τις Η.Π.Α. μετά από εκείνη της Προεδρικής εκλογής. Γιατί; Επειδή τη Super Tuesday πολλές πολιτείες διοργανώνουν ταυτόχρονα τις προκριματικές τους εκλογικές διαδικασίες, είτε είναι primaries είτε είναι caucuses.
Η Super Tuesday θεσπίστηκε με σκοπό να αποφύγουν οι πολιτείες να στεγάσουν τις εκλογικές τους διαδικασίες προς το τέλος των προκριματικών εκλογών κοντά στο καλοκαίρι όταν όλα πιθανώς να έχουν κριθεί. Στη φετινή Super Tuesday θα συμμετέχουν δεκατέσσερις πολιτείες όπου θα εκλεγούν 1000 αντιπρόσωποι από το Δημοκρατικό κόμμα και 565 από το Ρεπουμπλικανικό. Συχνά η Super Tuesday ξεκαθαρίζει ποιοι θα είναι οι δύο υποψήφιοι που θα διεκδικήσουν το χρίσμα, καθορίζει το φαβορί για το κάθε κόμμα και θέτει τους μικρότερους υποψήφιους εκτός κούρσας.
Προκριματικές εκλογές γίνονται ακόμη και στο κόμμα του εν ενεργία προέδρου όταν αυτός δικεκδικεί για δεύτερη φορά το χρίσμα. Μόνο που τότε κανένας σοβαρός πολιτικός δεν διεκδικεί το χρίσμα από τον Πρόεδρο, η προεκλογική του εκστρατεία απευθύνεται ουσιαστικά στους ψηφοφόρους των προεδρικών του Νοεμβρίου και τυπικά τελειώνει συνήθως τη Μεγάλη Τρίτη, όταν ο υποψήφιος συγκεντρώνει και μαθηματικά τον απαιτούμενο αρισθμό των εκλεκτόρων. Το 2012, αντίπαλοι του Μπάρακ Ομπάμα στις προκριματικες ήταν μεταξύ άλλων ένας φυλακισμένος, ένας ακτιβιστής και ένας performence artist.
Τέλος πρέπει να σημειωθεί πως στις κεντρικές κομματικές διασκέψεις του Ιουλίου τις περισσότερες φορές υπάρχει μόνο ένας υποψήφιος καθώς οι υπόλοιποι έχουν παραιτηθεί από τη διεκδίκηση του χρίσματος λόγω των λιγότερων νικών τους στις προκριματικές εκλογές ανά πολιτεία. Συνήθως λοιπόν τα conventions έχουν περισσότερο εθιμοτυπικό χαρακτήρα και πάντα ενωτικό καθώς οι όποιες διαφορές της προκριματικής διαδικασίας παραμερίζονται εν όψει της τελικής πλέον μάχης με το αντίπαλο κόμμα για την ανάειξη του επόμενου προέδρουν των Η.Π.Α. . Κατά τη διάρκεια τους και αφού δοθεί επισήμως το χρίσμα στον υποψήφιο, εκείνος επιλέγει τον “running mate” του, δηλαδή τον υποψήφιο Αντιπρόεδρο. Στη σημασία του ιδιαίτερου θεσμού της Αντιπροεδρίας θα αναφερθούμε σε άλλο κείμενο, στη συνέχεια.