Κι ενώ ακόμη μετρούμε πληγές και νεκρούς από την φωτιά στο Μάτι η συζήτηση για το πώς θα μπορέσουμε στο μέλλον να αποφύγουμε τέτοιες ακραίες καταστροφές πρέπει να ξεκινήσει τώρα. Βασικό κλειδί η πρόληψη που θα περιορίσει την ένταση και έκταση των φυσικών φαινομένων αλλά και η προετοιμασία του πληθυσμού να ανταποκριθεί σε δύσκολες συνθήκες, όπως προκύπτει από τη συζήτησή μας με τον κ. Ηλία Τζηρίτη, υπεύθυνο. τοπικών δράσεων της WWF.
Ποια είναι τα βασικά λάθη που κάνουμε και δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας και βρισκόμαστε πάλι με απώλειες ανθρώπινων ζωών από πυρκαγιές; Οι φωτιές είναι ένα φυσικό φαινόμενο που αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες της Μεσογείου. Είχαμε, έχουμε και θα έχουμε δασικές πυρκαγιές. Το ζήτημα είναι πώς θα κατορθώσουμε να μειώσουμε τις καταστροφικές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον, στις περιούσιες και στις ανθρώπινες ζωές. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να μάθουμε να δουλεύουμε προληπτικά. Ακόμη δρούμε στη χώρας μας με ένα σύστημα καταστολής, αντιθέτως δεν έχουμε τοπικά σχέδια διαχείρισης δασικών πυρκαγιών ή αντιπυρικής προστασίας. Πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένα έργα με αντικειμενικό σκοπό να μειώνουν την ένταση και την έκταση των φαινομένων. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσπάσει ένα έντονο φυσικό φαινόμενο που θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη πυρκαγιά. Αυτό συνέβη και στην Πορτογαλία πέρσι που είχε τόσους νεκρούς, το 2009 στην Αυστραλία με επίσης πολλούς νεκρούς και φέτος εδώ. Το θέμα είναι λοιπόν πώς θωρακιστούμε για το μέλλον παίρνοντας ως παράδειγμα αυτές τις καταστροφές σε ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον, προκειμένου να μην έχουμε τόσο μαζικές απώλειες.
Ποια είναι τα συγκεκριμένα πρακτικά μέτρα που θα πρέπει να έχουν οργανωθεί εκ των προτέρων; Σε τοπικό επίπεδο ισχύουν διάφορες ιδιαιτερότητες. Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ένας γενικός μπούσουλας ενός σχεδίου που πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες τις περιοχές. Πρέπει να γίνει μια σοβαρή ανάλυση, να δούμε τι καύσιμη ύλη υπάρχει στην περιοχή, πώς τη διαχειριζόμαστε, ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τους οικισμούς, ποια είναι η ενημέρωση που έχει λάβει ο πληθυσμός, σε τι εγρήγορση βρίσκεται ο πληθυσμός δηλαδή πράγματα που δεν έχουμε κατακτήσει μέχρι στιγμής.
. «Δεν πρόκειται να εξαφανίσουμε τις δασικές πυρκαγιές, είναι ουτοπία. Το θέμα είναι τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα που θα μειώσουν την ένταση και την έκταση των φαινομένων ή όταν θα συμβούν να είμαστε προετοιμασμένοι.»
Γιατί δεν τα έχουμε κατακτήσει; Είμαστε μια χώρα που υποφέρει από πυρκαγιές, πού βρίσκεται το μεγαλύτερο εμπόδιο ώστε να εφαρμοστούν όλα αυτά; Χρειαζόμαστε ένα σύστημα διαρκούς επαγρύπνησης, διαρκούς ενδιαφέροντος. Δυστυχώς πολλές φορές συζητάμε για τις πυρκαγιές μόνο όταν αυτές συμβούν και όταν έχουν τόσο καταστρεπτικά αποτελέσματα και δεν συζητάμε γι’ αυτές σε άλλες εποχές που είμαστε πιο χαλαροί και πιο ήρεμοι, όπως θα έπρεπε, ώστε να σχεδιάσουμε την επόμενη ημέρα. Είναι καθαρά θέμα νοοτροπίας το πώς θα σκεφτούμε τα πράγματα προληπτικά και όχι μόνο να σκεφτόμαστε τι θα κάνουμε την ώρα που θα ξεσπάσει η καταστροφή. Πρέπει να ασχοληθούμε και να δούμε ποια είναι τα προβλήματά μας ανά περιοχή, ποιες οι δυνατότητες, τι πρέπει να γίνει, τι δεν πρέπει να γίνει, πώς μπορούμε να το κάνουμε. Ουσιαστικά ένα σχέδιο αντιπυρικής προστασίας θα υποδείξει, κατά κάποιο τρόπο, τι ανάγκες έχουμε από έργα και τι άλλα μέτρα μπορούμε να πάρουμε ανά περιοχές.
Εσείς ως WWF είχατε έρθει σε επαφή με τους δήμους των περιοχών που επλήγησαν από τις πρόσφατες πυρκαγιές για να καταθέσετε προτάσεις; Εμείς ως WWF τρέχουμε διάφορες εκστρατείες σε τοπικό επίπεδο για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών. Ήμασταν στην Άνδρο, στη Χίο, τώρα είμαστε στην Αχαΐα και στην Κεφαλονιά που δουλεύουμε με τους τοπικούς φορείς. Πάντα όταν κάνουμε μια εκστρατεία για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών καταθέτουμε συγκεκριμένες προτάσεις έχοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της περιοχής. Συνεπώς προτάσεις υπάρχουν και σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, έχουμε στο παρελθόν καταθέσει προτάσεις και εκθέσεις γι’ αυτά, αλλά και σε τοπικό. Το ζήτημα είναι πότε αναληφθεί η πολιτική ευθύνη ώστε συγκροτημένα ως πολιτεία να προχωρήσουμε στα μέτρα που πρέπει.
Συνήθως οι δικές σας δράσεις γίνονται μετά από πρόσκληση των δήμων; Όχι, αυτές είναι δικές μας πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της δραστηριοποίησης μας για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών και ενασχόλησης της οργάνωσης με το συγκεκριμένο θέμα. Εκεί βρίσκουμε τοπικές συμμαχίες με διάφορους φορείς προκειμένου να τονίσουμε το νόημα της πρόληψης.
«Τα αντιδιαβρωτικά έργα δεν είναι μόνο για την προστασία από τις πλημμύρες αλλά σκοπό έχουν να συγκρατήσουν το έδαφος προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι θα έχουμε καλές συνθήκες για τη φυσική και τεχνητή αναδάσωση».
Η ανατολική Αττική υποφέρει συχνά από πυρκαγιές. Το Μάτι φαίνεται ότι υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση. Ο συνδυασμός πολύ έντονων ανέμων με εξαιρετικά μεγάλη ταχύτητα αλλά και η ρυμοτομία του οικισμού που δεν είχε διεξόδους και μεγάλους δρόμους. Δεν γνωρίζω συγκεκριμένα για το Μάτι. Υπάρχουν άνθρωποι, ειδικοί που μπορούν να σας μιλήσουν για αυτό. Αυτό που ξέρω είναι ότι από τις γενικές παρατηρήσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ότι και λόγω της κλιματικής αλλαγής και λόγω της αύξησης της καύσιμης ύλης οι δασικές πυρκαγιές έχουν μια τάση να αποκτούν ένταση και έκταση πολύ γρήγορα. Οι άνθρωποι στην Πορτογαλία πέθαναν κατά τη διάρκεια διαδικασίας εκκένωσης.
Μιλάμε για πυρκαγιές τόσο έντονες που ουσιαστικά δεν μπορούμε να σβήσουμε αλλά πρέπει να τις διοχετεύσουμε έτσι ώστε να έχουμε όσο τον δυνατόν λιγότερες καταστροφές; Μιλάμε και πάλι για την πρόληψη δηλαδή πώς διαχειριζόμαστε στην καύσιμη ύλη και πώς προετοιμάζουμε τους πολίτες ώστε να μην έχουμε τόσο έντονα φαινόμενα, να μην έχουμε ενάρξεις και όταν συμβεί κάτι τέτοιο -γιατί κάποια στιγμή θα συμβεί- ο πληθυσμός να είναι έτοιμος να αντεπεξέλθει στην έκτακτη ανάγκη. Δεν πρόκειται να εξαφανίσουμε τις δασικές πυρκαγιές, είναι ουτοπία. Το θέμα είναι τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα που θα μειώσουν την ένταση και την έκταση των φαινομένων ή όταν θα συμβούν να είμαστε προετοιμασμένοι.
«Το ζήτημα είναι πότε αναληφθεί η πολιτική ευθύνη ώστε συγκροτημένα ως πολιτεία να προχωρήσουμε στα μέτρα που πρέπει.»
Οι μεγάλες καταστροφές από πυρκαγιές συνεπάγονται και πλημμύρες όταν έρθουν οι βροχές; Είναι μια επίπτωση και έχει άμεση σχέση με το ανάγλυφο της περιοχής που έχει καεί. Είναι σίγουρο ότι μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά θα πρέπει να ακολουθήσει αναδάσωση της περιοχής με αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα. Τα αντιδιαβρωτικά έργα δεν είναι μόνο για την προστασία από τις πλημμύρες αλλά σκοπό έχουν να συγκρατήσουν το έδαφος προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι θα έχουμε καλές συνθήκες για τη φυσική και τεχνητή αναδάσωση. Γιατί αν έχουμε έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, πέρα από τις ζημιές που μπορούν να επιφέρουν στις περιουσίες ή ακόμη και στην απώλεια ανθρώπινων ζωών, έχουν την τάση να διώχνουν το γόνιμο έδαφος. Άρα τα αντιπλημμυρικά-αντιδιαβρωτικά έργα είναι μία από τις πρώτες ενέργειες που πρέπει να γίνουν μετά βέβαια από τη σχετική μελέτη για το πώς και πού πρέπει να γίνουν ακόμη και για το αν πρέπει να γίνουν καθώς δεν είναι πάντα απαραίτητα.
Την επομένη της πυρκαγιάς ακούγεται πάντα το «Αναδάσωση τώρα». Αυτό το «τώρα» είναι επιθυμητό σε κάθε περίπτωση πυρκαγιάς; Εξαρτάται από το δασικό οικοσύστημα που έχουμε. Αν έχουμε μια έκταση που μπορεί να αναδασωθεί μόνη της με φυσικό τρόπο αυτό που έχει να κάνει το κράτος είναι να προστατεύσει την περιοχή μετά την πυρκαγιά με αντιπλημμυρικά-αντιδιαβρωτικά έργα και με απαγόρευση βόσκησης και χρήσης γης και να επιτρέψει στο δάσος να αναγεννηθεί μόνο του. Τα περισσότερα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα έχουν αυτή τη δυνατότητα αρκεί φυσικά να τα αφήσουμε. Άλλα δάση όπως τα δάση ελάτων δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα εκεί κρίνεται απολύτως απαραιτήτως να επέμβουμε τεχνητά. Χρειάζεται βέβαια η αναδάσωση να γίνεται συγκροτημένα, οργανωμένα και με πρόγραμμα. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Υπάρχουν περιοχές που έχουν καεί διαδοχικά σε σύντομο χρονικό διάστημα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η φυσική αναγέννηση να μην έχει προλάβει να δώσει αυτά που πρέπει να δώσει. Επίσης, εκεί πρέπει να παρέμβουμε τεχνητά. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της Πεντέλης, αναφέρομαι στον ορεινό της όγκο, που κάηκε το 1993, 1998 και το 2000 και τα οικοσυστήματα της παρότι είχαν τη δυνατότητα φυσικής αναγέννησης δεν τα μπόρεσαν να ανταποκριθούν στις αλλεπάλληλες πυρκαγιές και σε αυτή την περίπτωση καλούμαστε να παρέμβουμε τεχνητά. Η συχνότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών είναι ένα θέμα που προκαλεί προβλήματα στην μεταπυρική αποκατάσταση. Σίγουρα πριν από κάθε αναδάσωση πρέπει να γίνεται μια μελέτη και να μην πηγαίνει ο καθένας αυθαίρετα. Οι μελέτες πρέπει να γίνονται υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση των τοπικών δασικών υπηρεσιών που έχουν και την εμπειρία και τη διάθεση να βοηθήσουν.
Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση για το πεύκο. Πώς προστατεύουμε τους πευκόφυτους οικισμούς, είναι δυνατή η συνύπαρξη πεύκου και οικισμού χωρίς να εντείνεται ο κίνδυνος πυρκαγιάς; Είναι όντως μεγάλη συζήτηση, αν πρέπει ή όχι. Δεν θα ήθελα να μπούμε σε αυτήν.